Karczownik zachodni

Karczownik zachodni^[3] (Arvicola sapidus) – gatunek gryzonia z rodziny chomikowatych, występujący w Europie Zachodniej^[2][4].

Karczownik zachodni

Arvicola sapidus[1]
Miller, 1908
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Rodzaj	karczownik
Gatunek	karczownik zachodni
Synonimy
Microtus musiniani Lataste, 1884 Arvicola tenebricus Miller, 1908
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
narażony na wyginięcie
Zasięg występowania

Arvicola sapidus

Klasyfikacja

Gatunek ten opisał naukowo w 1908 roku Gerrit Smith Miller^[4][5]. Miejsce typowe to Santo Domingo de Silos w prowincji Burgos w Hiszpanii. Był klasyfikowany jako podgatunek karczownika ziemnowodnego (Arvicola amphibius, syn. A. terrestris), jednak analizy filogenetyczne wskazują na jego odrębność^[4]. Dzieli się na dwa podgatunki: Arvicola sapidus sapidus i A. s. tenebricus^[2].

Występowanie

Karczownik zachodni występuje we Francji, Hiszpanii i Portugalii. Jest spotykany od poziomu morza do 2300 m n.p.m. w Pirenejach. Podgatunek nominatywny A. s. sapidus występuje w Portugalii i południowej Hiszpanii, A. s. tenebricus zamieszkuje Francję i północ Hiszpanii. Pierwszy podgatunek ma jaśniejsze, żółtawe ubarwienie, drugi jest ciemnobrązowy do rudobrązowego^[2].

Tryb życia

Gryzoń ten prowadzi ziemnowodny tryb życia i żyje tylko w słodkowodnych siedliskach. Preferuje niewielkie (<8 ha) jeziorka, stawy i wolno płynące cieki wodne z gęsto porośniętymi brzegami. Czasem jest spotykany w rowach melioracyjnych i na polach ryżowych. Wymaga obfitej roślinności wodnej i brzegów, w których może kopać nory. Żywi się roślinami wodnymi, trawami i ziołami, czasem chwyta też drobne zwierzęta (owady, ryby, kijanki i skorupiaki). Nory karczownika zachodniego mają zwykle dwa wejścia, jedno nad wodą i drugie pod nią. Zwierzę jest aktywne głównie za dnia, szczególnie późnym rankiem i wczesnym popołudniem. Nie hibernuje^[2].

Rozmnaża się od marca do października, w ciągu roku samica rodzi 3–4 mioty po 2–8 młodych. Ciąża trwa 3 tygodnie. Gryzoń osiąga dojrzałość płciową mając 5 tygodni, może przeżyć od 2 do 4 lat. Karczowniki zachodnie żyją w małych grupach rodzinnych, w sprzyjających warunkach ich zagęszczenie może sięgnąć 5 osobników na stumetrowy odcinek brzegu rzeki. Nie stwierdzono, żeby gryzoń ten miał negatywny wpływ na ludzką działalność lub czynił szkody rolnicze^[2].

Populacja i zagrożenia

Liczebność karczownika zachodniego spada na większości zamieszkiwanych terenów. Zniknął ze środkowej Hiszpanii, gdzie dawniej był pospolity. We Francji pozostaje dość liczny tylko w departamencie Charente-Maritime, Bretanii i w Pirenejach. Mniej wiadomo o jego występowaniu w Portugalii, ale najprawdopodobniej, tak jak na innych obszarach, jest ograniczony do lokalnych subpopulacji w kilku częściach kraju^[2].

Główną przyczyną zmniejszania się liczebności tego gatunku jest utrata i degradacja siedlisk, w wyniku ludzkiej działalności: osuszania terenów podmokłych, pogłębiania zbiorników, budowy kanałów i infrastruktury wodnej, intensywnego rolnictwa itd. Zagraża mu także konkurencja o pożywienie i nory ze strony introdukowanych nutrii i piżmaków, a także szczurów wędrownych, oraz drapieżnictwo ze strony obcych wizonów amerykańskich. Próby kontroli populacji gatunków inwazyjnych także mogą prowadzić do śmierci karczowników. Ludzie czasem zabijają karczowniki, omyłkowo biorąc je za szkodniki; ponadto w pewnych regionach Hiszpanii mięso karczownika jest uznawane za przysmak^[2].

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje karczownika zachodniego za gatunek narażony na wyginięcie. Zalecane są działania na rzecz ochrony jego siedlisk i objęcie go ochroną prawną, dalsze badania, rozmnażanie w niewoli i reintrodukcja na dawniej zamieszkane tereny, oraz wprowadzenie ograniczeń prawnych dotyczących obcych, inwazyjnych gatunków ssaków^[2].