Kawowiec

Kawowiec, kawa (Coffea L.) – rodzaj wiecznie zielonych krzewów i drzew z rodziny marzanowatych. Obejmuje 104 gatunki^[3]. W większości pochodzą one z terenu Afryki, niektóre gatunki występują w Azji^[4]. Niektóre z nich są uprawiane.

Nie mylić z: kakaowiec oraz kaowiec.

Kawowiec

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Podrodzina	Ixoroideae
Rodzaj	kawowiec
Nazwa systematyczna
Coffea L. Species Plantarum 2 1753

Morfologia i biologia

Opis:
1. Przekrój przez środek owocu
2. Bielmo (endosperm)
3. Epiderma
4. Endokarp
5. Warstwa pektynowa
6. Miąższ (mezokarp)
7. Skórka (egzokarp)

Liście

Naprzemianległe, błyszczące, pojedyncze, o całym lub pofałdowanym brzegu; mają krótki ogonek, osiągają długość do 35 cm.

Pokrój roślin na plantacji

Kwiaty

Białe lub kremowe. Rurkowate, intensywnie pachnące. Pojedyncze lub zebrane w kwiatostany u nasady liści.

Owoc

Czerwony pestkowiec z wyglądu przypominający jagodę; zawiera dwa jednostronnie spłaszczone nasiona. Nasiona niektórych gatunków kawy zawierają kofeinę, alkaloid o działaniu pobudzającym. Nasiona te są wykorzystywane do przygotowania parzonego napoju – kawy.

Systematyka

Synonimy^[5]

Buseria T. Durand, Cafe Adans., Hexepta Raf., Leiochilus Hook. f., Nescidia A. Rich., Paolia Chiov., Pleurocoffea Baill., Psilanthopsis A. Chev., Solenixora Baill.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Należy do rodziny marzanowatych (Rubiaceae), która jest kladem bazalnym w obrębie rzędu goryczkowców (Gentianales) z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych^[2][6].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe Takht. ex Reveal, nadrząd Gentiananae Thorne ex Reveal, rząd marzanowce Dumort., podrząd Rubiineae Raf., rodzina marzanowate Juss., podrodzina Coffeoideae Raf., plemię Coffeae DC., podplemię Coffeinae DC., rodzaj kawa L.^[7].

Gatunki^[3]

Coffea abbayesii J.-F.Leroy Coffea affinis De Wild. Coffea alleizettii Dubard Coffea ambanjensis J.-F.Leroy Coffea ambongensis J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas. Coffea andrambovatensis J.-F.Leroy Coffea ankaranensis J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas. Coffea anthonyi Stoff. & F.Anthony Coffea arabica L. Coffea arenesiana J.-F.Leroy Coffea augagneurii Dubard Coffea bakossii Cheek & Bridson Coffea bertrandii A.Chev. Coffea betamponensis Portères & J.-F.Leroy Coffea bissetiae A.P.Davis & Rakotonas. Coffea boinensis A.P.Davis & Rakotonas. Coffea boiviniana (Baill.) Drake in A.Grandidier Coffea bonnieri Dubard Coffea brevipes Hiern Coffea bridsoniae A.P.Davis & Mvungi Coffea buxifolia A.Chev. Coffea canephora Pierre ex A.Froehner Coffea carrissoi A.Chev. Coffea charrieriana Stoff. & F.Anthony Coffea commersoniana (Baill.) A.Chev. Coffea congensis A.Froehner Coffea costatifructa Bridson Coffea coursiana J.-F.Leroy Coffea dactylifera Robbr. & Stoff. Coffea decaryana J.-F.Leroy Coffea dubardii Jum. Coffea eugenioides S.Moore Coffea fadenii Bridson Coffea farafanganensis J.-F.Leroy Coffea fotsoana Stoff. & Sonké Coffea fragilis J.-F.Leroy Coffea gallienii Dubard

Coffea grevei Drake ex A.Chev. Coffea heimii J.-F.Leroy Coffea × heterocalyx Stoff. Coffea homollei J.-F.Leroy Coffea humbertii J.-F.Leroy Coffea humblotiana Baill. Coffea humilis A.Chev. Coffea jumellei J.-F.Leroy Coffea kapakata (A.Chev.) Bridson Coffea kianjavatensis J.-F.Leroy Coffea kihansiensis A.P.Davis & Mvungi Coffea kimbozensis Bridson Coffea kivuensis Lebrun Coffea labatii A.P.Davis & Rakotonas. Coffea lancifolia A.Chev. Coffea leonimontana Stoff. Coffea leroyi A.P.Davis Coffea liaudii J.-F.Leroy ex A.P.Davis Coffea liberica Hiern Coffea ligustroides S.Moore Coffea littoralis A.P.Davis & Rakotonas. Coffea lulandoensis Bridson Coffea macrocarpa A.Rich. Coffea magnistipula Stoff. & Robbr. Coffea mangoroensis Portères Coffea manombensis A.P.Davis Coffea mapiana Sonké Coffea mauritiana Lam. Coffea mayombensis A.Chev. Coffea mcphersonii A.P.Davis & Rakotonas. Coffea millotii J.-F.Leroy Coffea minutiflora A.P.Davis & Rakotonas.

Coffea mogenetii Dubard Coffea mongensis Bridson Coffea montekupensis Stoff. Coffea montis-sacri A.P.Davis Coffea moratii J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas. Coffea mufindiensis Hutch. ex Bridson Coffea myrtifolia (A.Rich. ex DC.) J.-F.Leroy Coffea namorokensis A.P.Davis & Rakotonas. Coffea perrieri Drake ex Jum. & H.Perrier Coffea pervilleana (Baill.) Drake in A.Grandidier Coffea pocsii Bridson Coffea pseudozanguebariae Bridson Coffea pterocarpa A.P.Davis & Rakotonas. Coffea racemosa Lour. Coffea rakotonasoloi A.P.Davis Coffea ratsimamangae J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas. Coffea resinosa (Hook.f.) Radlk. Coffea rhamnifolia (Chiov.) Bridson Coffea richardii J.-F.Leroy Coffea sahafaryensis J.-F.Leroy Coffea sakarahae J.-F.Leroy Coffea salvatrix Swynn. & Philipson Coffea sambavensis J.-F.Leroy ex A.P.Davis & Rakotonas. Coffea schliebenii Bridson Coffea sessiliflora Bridson Coffea stenophylla G.Don Coffea tetragona Jum. & H.Perrier Coffea togoensis A.Chev. Coffea tricalysioides J.-F.Leroy Coffea tsirananae J.-F.Leroy Coffea vatovavyensis J.-F.Leroy Coffea vavateninensis J.-F.Leroy Coffea vianneyi J.-F.Leroy Coffea vohemarensis A.P.Davis & Rakotonas. Coffea zanguebariae Lour.

Zastosowanie

• Roślina uprawna: Kawowce uprawiane są od ok. 575 roku n.e. (pierwotnie w Afryce)^[8] na plantacjach w strefie międzyzwrotnikowej Afryki, Ameryki Południowej i Azji. Gatunki kawy liczące się na światowym rynku produkcji to arabika (Coffea arabica) około 70%, robusta (Coffea canephora) około 30% i liberika (Coffea liberica) około 1% udziału^[9].
• W Kolumbii powstał ogród kawowców, nazwany Narodowym Parkiem Kawy^[10].