Kazimierz Heilman-Rawicz

Kazimierz Roman Heilman-Rawicz, ps. Antoni Orłow, Orzeł, Rawicz (ur. 27 lutego 1896 w Błażowej, zm. 12 grudnia 1969 w Gliwicach) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, żołnierz Legionów Polskich i Armii Hallera, uczestnik kampanii wrześniowej, organizator struktur Związku Walki Zbrojnej w Rzeszowskiem, więzień KL Auschwitz i Mauthausen-Gusen, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Szybkie fakty Data i miejsce urodzenia, Data i miejsce śmierci ...

Urodził się w podrzeszowskiej Błażowej, w rodzinie Antoniego Heilmana, kierownika szkoły (od 1912 na tym samym stanowisku w Muszynie), i Teodozji z Orłowów; jego przodkowie prawdopodobnie osiedlili się w tych stronach podczas kolonizacji józefińskiej^[1]. Ukończył szkołę ludową w Błażowej, uczył się kolejno w II Gimnazjum w Rzeszowie (1906–1910^[2]), Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, zaś świadectwo dojrzałości uzyskał w 1914 roku w gimnazjum we Lwowie.

Od 1912 roku był członkiem Drużyn Strzeleckich. Po wybuchu I wojny światowej służył w sierpniu 1914 w oddziale partyzanckim PDS, po czym otrzymał przeniesienie do Legionu Wschodniego^[3] i został żołnierzem Legionów Polskich, od 1915 roku w II Brygadzie. W Legionach używał pseudonimu Rawicz, który dołączył do nazwiska rodowego w II RP^[3]. 1 listopada 1916 roku awansował na podporucznika saperów. Po kryzysie przysięgowym, jako żołnierz Polskiego Korpusu Posiłkowego wziął udział w przebiciu frontu pod Rarańczą w lutym 1918. W składzie II Korpusu brał udział w bitwie pod Kaniowem i dostał się do niewoli niemieckiej. Zbiegł w maju 1918 roku i dotarł do Warszawy. Wysłany następnie w głąb Rosji, uczestniczył w organizowaniu 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego przy Armii Ochotniczej gen. Antona Denikina. Dowodził 2 kompanią 2 pp 4 DSP na Kubaniu i w rejonie Odessy (6 grudnia bronił stacji kolejowej Rożdielnaja mimo ucieczki Rosjan, po czym przebił się do miasta)^[3]^[4]. W kwietniu 1919 roku wyjechał do Francji, skąd powrócił razem z Armią Hallera, jako oficer sztabowy 12 pułku strzelców.

Od maja 1919 roku służył w Wojsku Polskim, w stopniu porucznika. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 8 października 1921 roku został przeniesiony z korpusu oficerów saperów do korpusu oficerów piechoty i wcielony do 2 pułku piechoty Legionów^[5].

Po jej zakończeniu, zweryfikowany jako kapitan ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 211. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Pełnił służbę między innymi w sztabie 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach, 2 pułku piechoty Legionów oraz pełnił obowiązki dowódcy II batalionu 59 pułku piechoty w Inowrocławiu^[6]. 31 marca 1924 awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 81. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 11 marca 1926 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy 5 batalionu granicznego w Łużkach^[7]. 2 grudnia 1930 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1931 roku i 9. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[8]. Z dniem 30 listopada 1931 roku został przeniesiony z KOP do 62 pułku piechoty w Bydgoszczy na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[9]. W październiku 1936 roku został dowódcą tego oddziału.

W październiku 1938 wziął udział w zajęciu czechosłowackiego Zaolzia jako dowódca batalionu kombinowanego z 62 pp w 15 zbiorczym pp kombinowanej 4 Toruńskiej Dywizji Piechoty^[10].

W kampanii wrześniowej walczył w składzie 15 Dywizji Piechoty (Armia „Pomorze”) na przedpolach Bydgoszczy i w samym mieście, w bitwie nad Bzurą. Po przydzieleniu 15 DP do Grupy Operacyjnej gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza 11 września dowodził oddziałem wydzielonym osłaniającym południowe skrzydło GO w rejonie Grabkowa i Unisławic (na południe od Włocławka), który obejmował 62 pp, bataliony Obrony Narodowej „Bydgoszcz” i „Nakło” oraz II dywizjon 15 pal^[11]. Na czele tego oddziału stoczył 13 września całodniową walkę pod Grabkowem i Czerniewicami, po czym na rozkaz gen. Zdzisława Przyjałkowskiego przeszedł do odwodu w rejon Lubieńka (13 IX) i Gąbina (14/15 IX), skąd wyruszył z zadaniem utworzenia obrony przeciwpancernej do Białej Góry (16 IX) i wziął udział w bitwie nad Bzurą^[12]. Po przebiciu się resztek pułku do Warszawy walczył od 21 do 28 września w obronie stolicy w rejonie Bielan i Wawrzyszewa^[13].

Po kapitulacji uniknął niewoli przekazując pułk mjr. Aleksandrowi Hertlejnowi i rozpoczął organizację pierwszych struktur konspiracyjnych korzystając z nieznanych kontaktów i upoważnień^[14]. Posługiwał się fałszywymi dokumentami cywilnymi na nazwisko Antoni Orłow, w dokumentach dotyczących tworzenia Służby Zwycięstwu Polski przez gen. Tokarzewskiego-Karaszewicza nie figuruje^[15]. Poszukiwany przez gestapo w związku z wydarzeniami bydgoskiej krwawej niedzieli, 24 lub 25 października 1939 wyjechał przez Lublin do Rzeszowa z zamiarem przedostania się przez Węgry do Wojska Polskiego we Francji, zabierając ze sobą w charakterze adiutanta por. Łukasza Cieplińskiego^[16]. Dzięki pomocy szwagra, lekarza w Głogowie Małopolskim Stanisława Krzysia, uzyskał tam stałe utrzymanie^[17]. W listopadzie odwiedził kilkakrotnie Kraków, gdzie został zaprzysiężony przez mjr. dypl. Pawła Zagórowskiego do Organizacji Orła Białego, formalnie podporządkowanej SZP^[18]. W oparciu o kontakty Krzysiów wśród rzeszowskiej inteligencji przystąpił do organizowania siatki Podokręgu OOB-SZP Rzeszów^[19]; jego łączniczką została Jadwiga Niewolak. Zlecił m.in. Leonowi Huchli, podleśniczemu w dobrach Gumińskich, utworzenie placówki OOB (później ZWZ–AK) w Tyczynie^[20] i por. Józefowi Lutakowi(inne języki), krajanowi z Błażowej, organizację konspiracji na południu powiatu rzeszowskiego^[21].

Między 16 a 24 grudnia 1939 roku przedostał się pod nazwiskiem inżyniera Polańskiego przez granicę na Węgry do polskiej Wojskowej Bazy Wywiadowczo-Łącznikowej nr 1 „Romek” w Budapeszcie, gdzie został zaprzysiężony do Związku Walki Zbrojnej oraz odbył przeszkolenie w zakresie pracy konspiracyjnej, dywersyjnej i wywiadowczej. W drodze powrotnej do Rzeszowa, gdzie na podstawie rozmów z płk. Alfredem Krajewskim miał objąć dowództwo struktur ZWZ w Małopolsce Środkowej, 16 stycznia 1940 na skutek zdrady został aresztowany przez policję ukraińską w Baligrodzie wraz z towarzyszącymi mu oficerami komendy Podokręgu Rzeszów OOB (por. Łukasz Ciepliński, por. Lucjan Kühn i ppor. Zygmunt Pawłowicz) oraz synem Janem^[22]^[23].

Przebywał w więzieniach w Sanoku i od 27 października 1940 w Tarnowie, skąd 8 stycznia 1941 roku został przewieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Otrzymał numer obozowy 9319, był znany pod nazwiskiem Jan Hilkner, takimi dokumentami posługiwał się w chwili aresztowania i nie został rozpoznany przez Niemców. Od marca 1941 organizował siatkę obozową ZWZ do zadań wywiadowczych, a pod koniec 1941 nawiązał kontakt ze Związkiem Organizacji Wojskowej rtm. Witolda Pileckiego i został wyznaczony formalnym dowódcą ZOW na wypadek wystąpienia zbrojnego^[24]. 7 lipca 1942 roku został przewieziony do Mauthausen (według Pileckiego dołączył do transportu z własnej inicjatywy planując ucieczkę w drodze), gdzie przebywał do wyzwolenia przez wojska amerykańskie w maju 1945 roku.

Po okresie rekonwalescencji powrócił do Polski, zamieszkał w Gliwicach. Zmienił nazwisko na Kazimierz Roman Rawicz. Zmarł w Gliwicach 12 grudnia 1969 roku. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Gliwicach (sektor A3-E-3)^[25].

Kazimierz Heilman-Rawicz

Życiorys

Rodzina i życie prywatne

Ordery i odznaczenia

Przypisy

Bibliografia

Wikiwand - on