Kiwi brunatny

Kiwi brunatny^[5] (Apteryx australis) – gatunek dużego nielotnego ptaka z rodziny kiwi (Apterygidae).

Kiwi brunatny

Apteryx australis[1]
Shaw, 1813[2]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	ptaki paleognatyczne
Rząd	kiwi
Rodzina	kiwi
Rodzaj	Apteryx
Gatunek	kiwi brunatny
Synonimy
Apteryx lawryi Rothschild, 1893[3] Apteryx occidentalis Rothschild, 1893[3]
Podgatunki
A. a. australis Shaw, 1813[2] A. a. lawryi Rothschild, 1893[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
narażony na wyginięcie
Zasięg występowania
– występowanie Apteryx australis

Taksonomia

Wyróżnia się dwa podgatunki: A. australis australis Shaw, 1813 i A. australis lawryi Rothschild, 1893^[6][7]. Dawniej za podgatunek kiwi brunatnego uznawano także kiwi północnego (A. mantelli)^[8].

Zasięg występowania

Kiwi brunatny występuje w zależności od podgatunku^[6]:

• A. australis australis – południowo-zachodnia Wyspa Południowa.
• A. australis lawryi – Wyspa Stewart.

Morfologia

Długość ciała 50–65 cm, długość dzioba samic 130–205 mm, samców 110–155 mm; masa ciała samic 2060–3850 g, samców 1440–3060 g^[6].

Jest nielotem. Ma szczątkowe skrzydła ukryte pod przypominającym włosy upierzeniem. Brak ogona, małe ciemnobrązowe oczy. Słabo widzi, ale ma dobrze rozwinięty słuch i węch^[9].

Ekologia i zachowanie

Nazwa tego ptaka pochodzi od dźwięku „kiwi”, którym samce nawołują samice w okresie godowym.

Żyje w parach, ale niekiedy w grupach rodzinnych złożonych z 6–12 ptaków^[9]. Prowadzi nocny tryb życia. Żywi się owadami i ich larwami, robakami, pająkami, owocami, czasem gadami i płazami.

Gniazduje zwykle w norach lub innych zagłębieniach, takich jak dziuple w zwalonych drzewach lub szczeliny skalne^[9]. Samica składa 1–2 wielkie białe jaja, z tym że ewentualne drugie jajo składane jest 25–30 dni po pierwszym^[9]. Okres inkubacji wynosi 75–84 dni, a zajmują się nią oboje rodzice^[9]. Pisklęta przychodzą na świat dobrze rozwinięte. Opiekuje się nimi przez jakiś czas samiec. Opuszczają gniazdo po około 5–6 dniach od wyklucia. Samce osiągają dojrzałość płciową po 14 miesiącach, a samice po 2 latach^[9]. Rekordowa odnotowana długość życia to 35 lat.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kiwi brunatnego za gatunek narażony (VU – Vulnerable) nieprzerwanie od 1996 roku. Liczebność populacji szacuje się na około 19 900 dorosłych osobników, a jej trend jest spadkowy. Jako główne zagrożenie dla gatunku podaje się obecność introdukowanych drapieżnych ssaków, które zjadają jaja, pisklęta i osobniki młodociane, a niekiedy także dorosłe^[4]. Według danych nowozelandzkiego departamentu ochrony przyrody, obecnie 9 na 10 piskląt wykluwających się w środowisku naturalnym pada ich ofiarą już w pierwszym roku życia. Nowa Zelandia prowadzi programy ochronne polegające na monitorowaniu liczebności gatunku, ograniczeniu liczebności zagrażających mu drapieżników, ponadto zabiera się jaja, inkubuje je, a na wolność wypuszcza się odchowane osobniki, zdolne stawić czoła drapieżnikom^[4].