Kozibród łąkowy

Kozibród łąkowy (Tragopogon pratensis L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Gatunek rodzimy w Europie i części Azji, zawleczony również na inne kontynenty, w Polsce pospolity.

Kozibród łąkowy

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	kozibród
Gatunek	kozibród łąkowy
Nazwa systematyczna
Tragopogon pratensis L. Sp. pl. 2:789. 1753

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar jego występowania to Europa i część Azji, a jako introdukowany rośnie także na innych kontynentach – w Ameryce Północnej, Południowej i Nowej Zelandii. W Azji zasiedla tereny północno-zachodniej i wschodniej Turcji, zachodniej i wschodniej Syberii, Kazachstanu i Mongolii. W Ameryce Północnej rozprzestrzenił się w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i na Haiti, a w Ameryce Południowej w Argentynie^[3]. W Polsce gatunek pospolity lub przynajmniej częsty^[4].

Morfologia

Pokrój

Roślina wysokości przeważnie 30–80 cm, chociaż może dorastać do 100 cm, naga, lub za młodu wełnisto owłosiona^[4].

Łodyga

Kłącze mocne, wrzecionowate, pokryte resztkami obumarłych liści. Łodyga wzniesiona, prosta, pojedyncza lub słabo rozgałęziona^[5].

Liście

Równowąskie, często łukowato zgięte, całobrzegie. Rozmieszczone skrętolegle, siedzące^[5]. Są nagie, lub na młodych roślinach wełnisto owłosione, podobnie, jak łodyga.

Kwiaty

Zebrane w kwiatostan w formie koszyczka o średnicy 3–6,5 cm^[5]. Koszyczki osadzone pojedynczo na długich łodygach, wcale lub słabo zgrubiałych pod kwiatostanem. Wszystkie kwiaty wypełniające koszyczek są żółte, języczkowe. Pylniki są żółte, o ciemnobrunatnych lub ciemnofioletowych szczytach. Okrywy koszyczków mają po 8–10 lancetowatych listków, zaostrzonych, z wąską, białą, błoniastą obwódką^[5]. Listki okrywy są takiej samej długości jak korony kwiatów brzeżnych lub tylko nieco dłuższe, ponad nasadą przewężone^[4]. Koszyczki kwiatowe zamykają się po południu.

Owoce

Wrzecionowate niełupki z długim dzióbkiem, opatrzone puchem kielichowym. Pojedyncza niełupka osiąga długość (15) 16–22 mm, jest gładka lub pokryta kolczastymi brodawkami. Puch kielichowy jest pierzasty, brudnobiały^[5].

• 
  Pokrój
• 
  Koszyczek
• 
  Zamknięty koszyczek
• 
  Owoce z puchem

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina dwuletnia i bylina^[6], hemikryptofit. Okres kwitnienia przypada od maja do lipca^[5] lub sierpnia, rzadziej do września^[4]. Kwiaty otwierają się rano i zamykają około południa. Zapylane są przez: muchówki, niewielkie chrząszcze, pszczoły i motyle. Owoce rozsiewane są przez wiatr^[6].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 12^[4].

Roślina zawiera sok mleczny, który wydziela przy uszkodzeniu^[5].

Siedlisko

Występuje od niżu po niższe położenia górskie. Rośnie na łąkach, rowach, miedzach i przydrożach, a także w miejscach ruderalnych^[4]. Jest rośliną azotolubną, wymaga dobrze rozłożonej próchnicy w świeżych glebach gliniasto-piaszczystych i gliniastych^[5]. Jest uznawany za gatunek wskaźnikowy gleb gliniastych^[6]. Stosunkowo ciepłolubny^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Arrhenatherion^[7].

Interakcje międzygatunkowe

Dziki ryją ziemię w poszukiwaniu kłączy kozibrodu, którymi chętnie się żywią^[5].

Zmienność

Tworzy mieszańce z kozibrodem wielkim (Tragopogon dubius)^[4].

Znaczenie użytkowe

Roślina użytkowa

• Świeże rośliny są chętnie zjadane przez bydło^[5].
• Roślina była wykorzystywana jako jadalna także przez ludzi^[6].
• Jako gatunek zasiedlający tereny w pobliżu pól uprawnych, może zanieczyszczać zbiory nasion z upraw^[3].

Roślina lecznicza

Kłącze tego i innych gatunków kozibrodu stosowane było w medycynie ludowej w chorobach dróg oddechowych jako środek ułatwiający odkrztuszanie wydzieliny^[5].