Kukuczka kapturkowata

Kukuczka kapturkowata (Neottianthe cucullata) – gatunek byliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Jedyny europejski przedstawiciel rodzaju kukuczka (Neotthianthe)^[3]. Występuje od Polski na zachodzie po Japonię na wschodzie^[4].

Kukuczka kapturkowata

Puszcza Augustowska, przed 1956
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	kukuczka
Gatunek	kukuczka kapturkowata
Nazwa systematyczna
Neottianthe cucullata (L.) Schltr. Repert. Spec. Nov. Regni Veg. 16: 292 (1919)

W Polsce stwierdzono jego występowanie jedynie w kilku miejscach, ale obecnie spotkać go można tylko nad Kanałem Augustowskim i w Wigierskim Parku Narodowym^[3].

Morfologia

Kwiaty

Łodyga

Do 40 cm wysokości.

Liście

Dwa eliptyczne liście odziomkowe i dwa lancetowate, drobne liście łodygowe.

Kwiaty

Różowe. Działki wąskolancetowate o długości 6-7 mm. Warżka języczkowata, szorstka, trójdzielna, długości 7-8 mm. Środkowa łatka warżki dłuższa od pozostałych^[5].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Rośnie w borach sosnowych, sosnowo-świerkowych i sosnowo-dębowych. Kwitnie w lipcu i sierpniu.

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na dwie odmiany^[4]:

• Neottianthe cucullata var. calcicola (W.W.Sm.) Soó - występuje w Himalajach i Chinach
• Neottianthe cucullata var. cucullata - rośnie w całym zasięgu gatunku

Zagrożenia i ochrona

Kategorie zagrożenia:

• Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[6]: E (wymierający – krytycznie zagrożony); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[7].
• Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[8][9]: EN (zagrożony).

Gatunek znajduje się w Polsce pod ochroną prawną. Ochrona czynna prowadzona jest w Wigierskim Parku Narodowym. Na początku XXI wieku zrealizowano tam projekt polegający na przesiedleniu kilkudziesięciu okazów storczyków z ich stanowisk macierzystych na nowo wybrane miejsca^[3]. Akcja przesiedlania poprzedzona została szczegółową analizą mikrosiedliskową, na którą składały się badania: fizykochemiczne gleby i roztworów glebowych, florystyczne i faunistyczny^[3]. W latach 2003–04 przeniesiono około 50 osobników kukuczki. Dla roślin wytypowano trzy stanowiska na terenie obwodów chronionych: Lipniak, Leszczewek i Krusznik. Obserwacje poczynione w latach kolejnych wykazały, że przesiedlone osobniki rozwinęły się, zakwitły i wydały nasiona^[3].