Mazama

Mazama^[9] (Mazama) – rodzaj ssaków z podrodziny saren (Capreolinae) w obrębie rodziny jeleniowatych (Cervidae).

Mazama

Mazama
Rafinesque, 1817[1]
Mazama ruda (M. americana)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Nadrodzina	Cervoidea
Rodzina	jeleniowate
Podrodzina	sarny
Plemię	Odocoileini
Rodzaj	mazama
Typ nomenklatoryczny
Mazama pita Rafinesque, 1817 (= Moschus americanus Erxleben, 1777)
Synonimy
Coassus[a] J.E. Gray, 1825[2] Coassus J.E. Gray, 1843[3] Homelaphus J.E. Gray, 1872[4] Doryceros Fitzinger, 1873[5] Nanelaphus Fitzinger, 1873[6] Doratoceros[b]: Lydekker, 1915[7] Azarina Larrañaga, 1923[8]
Gatunki
9 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej^[10][11][12].

Morfologia

Długość ciała 70–145 cm, długość ogona 6–16 cm, wysokość w kłębie 38–80 cm; masa ciała 8–65 kg^[11][13][14]. Sierść gładka koloru rudobrązowego. Poroże krótkie, o długości 3–12 cm^[11], nierozgałęzione. Mazamy mają łukowato wygięty grzbiet i zad wyższy od kłębu.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1817 roku francusko-amerykański przyrodnik Constantine Samuel Rafinesque w artykule poświęconym nowym gatunkom ssaków, opublikowanym na łamach The American Monthly Magazine and Critical Review^[1]. Rafinesque wymienił dwa gatunki – Mazama pita Rafinesque, 1817 (= Moschus americanus Erxleben, 1777) i Mazama bira Rafinesque, 1817 (= Cervus gouazoubira G. Fischer, 1814) – z których gatunkiem typowym był (późniejsze oznaczenie)^[15] Mazama pita Rafinesque, 1817 (= Moschus americanus Erxleben, 1777).

Etymologia

• Mazama: meksykańskie nazwy mazame, magame lub teuthlamacame użyte przez Hernándeza (Nova plantarum, animalium et mineralium Mexicanorum historia wydane w 1651 roku)^[16] na opisanie niektórych meksykańskich kopytnych^[17].
• Coassus: fr. coassou ‘jeleń’, od guar. gouazou ‘jeleń’^[18]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Cervus rufus Illiger, 1815 i Cervus nemorivagus F. Cuvier, 1817 – nie wskazując gatunku typowego.
• Homelaphus: gr. ὁμως homōs ‘podobny, taki sam’; ελαφος elaphos ‘jeleń’^[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Homelaphus inornatus J.E. Gray, 1872 (= Moschus americanus Erxleben, 1777).
• Doryceros (Doratoceros): gr. δορυ doru, δορατος doratos ‘włócznia’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’^[20]. Gatunek typowy: Fitzinger wymienił dwa gatunki – Cervus nemorivagus F. Cuvier, 1817 i Cervus tschudii^[c] J.A. Wagner, 1855 – nie wskazując gatunku typowego.
• Nanelaphus: gr. νανος nanos ‘karzeł’; ελαφος elaphos ‘jeleń’^[21]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[22]: Nanelaphus namby Fitzinger, 1879 (= Moschus americanus Erxleben, 1777).
• Azarina: gen. bryg. Félix Manuel de Azara (1746–1821), hiszpański oficer, inżynier, kartograf, komisarz graniczny na granicy Paragwaju i Brazylii w latach 1781–1801, przyrodnik^[8]. Gatunek typowy: Larrañaga nie wskazał gatunku typowego.

Podział systematyczny

Dane mitochondrialne sugerują, że Mazama jest wysoce parafiletyczna. Na podstawie danych molekularnych Mazama pandora została przeniesiona do Odocoileus, Mazama nemorivaga do Passalites natomiast Mazama gouazoupira do Subulo^[23][24]. W takim ujęciu do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[24][13][10]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[9]	Podgatunki[11][10][13]	Rozmieszczenie geograficzne[11][10][13]	Podstawowe wymiary[11][13][d]	Status IUCN[25]
	Mazama chunyi	Hershkovitz, 1959	mazama lilipucia	gatunek monotypowy	Andy w południowym Peru i północnej Boliwii; zakres wysokości: 1000–4000 m n.p.m.	DC: 70–75 cm DO: brak danych MC: około 11 kg	VU
	Mazama rufina	(Bourcier & Pucheran, 1852)	mazama karłowata	gatunek monotypowy	Andy od zachodniej Wenezueli oraz północno-wschodniej i środkowej Kolumbii do Ekwadoru i północno-zachodniego Peru; zakres wysokości: 1400–3600 m n.p.m.	DC: 80–95 cm DO: 8–9 cm MC: 3–15 kg	VU
	Mazama americana	(Erxleben, 1777)	mazama ruda	gatunek monotypowy	Kolumbia, Wenezuela, Ekwador, Peru, Gujana, Surinam, Gujana Francuska, Brazylia i Trynidad i Tobago (Trynidad, niedawno wytępiony na Tobago); zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 90–145 cm DO: 12–16 cm MC: 30–65 kg	DD
	Mazama rufa	(Illiger, 1815)		gatunek monotypowy	Brazylia, Paragwaj i północna Argentyna	DC: 51,5–100 cm DO: 6,5–17,5 cm MC: 6,7–47 kg[14]	NE
	Mazama nanus	(Hensel, 1872)	mazama mała	gatunek monotypowy	południowo-wschodnia Brazylia, południowo-wschodni Paragwaj i północna Argentyna	DC: około 70 cm DO: 9–12 cm MC: 14–16 kg	VU
	Mazama jucunda	O. Thomas, 1896	mazama parańska	gatunek monotypowy	endemit Brazylii: południowo-wschodnie São Paulo i północno-wschodnia Parana; zakres wysokości: do 1200 m n.p.m.	DC: około 85 cm DO: 11–14 cm MC: około 25 kg	VU
	Mazama temama	(Kerr, 1792)	mazama środkowoamerykańska	3 podgatunki	południowy Meksyk (na południe od Tamaulipas), Gwatemala i Belize do Panamy i północno-zachodniej Kolumbii; zakres wysokości: do 2800 m n.p.m.	DC: 80–110 cm DO: 10–14 cm MC: 12–32 kg	DD

Kategorie IUCN:  VU  – gatunek narażony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe z Ameryki Południowej:

• Mazama entrerriana (Roth, 1904)^[26] (miocen).
• Mazama mesolithica (Ameghino, 1880^[27] (holocen).

Uwagi

1. Nomen nudum.
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Doryceros Fitzinger, 1874.
3. Podgatunek M. nemorivagus.
4. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała