Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Ogrodzieniec
miasto w małopolskiej część województwa śląskiego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Ogrodzieniec – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ogrodzieniec.
Według danych z 31 grudnia 2010 roku miasto miało 4401 mieszkańców[2].
Remove ads
Położenie
Miasto położone jest w Małopolsce, na obrzeżach Zagłębia Dąbrowskiego, w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na granicy dwóch mezoregionów: Wyżyny Częstochowskiej i Obniżenia Górnej Warty (Wyżyna Woźnicko-Wieluńska).
Według danych z 1 stycznia 2011 roku powierzchnia miasta wynosiła 28,56 km²[3].
Położone na wysokości od 390 do 420 m n.p.m.[potrzebny przypis]
W centrum miasta krzyżują się drogi wojewódzkie nr 791 i nr 790. Od południa i zachodu do miasta przylega znaczny kompleks leśny, od północy złoża wapienne oraz nieczynny kamieniołom eksploatowany kiedyś przez cementownię Wiek, od północnego zachodu łąki przechodzące w dolinę Czarnej Przemszy, a od wschodu – pola uprawne. Na terenie miasta znajduje się 1207 budynków (stan na luty 2004) oraz 112 gospodarstw rolnych (stan na sierpień 2008)[potrzebny przypis].
Remove ads
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Początki miasta sięgają prawdopodobnie XI w. Rozwijało się tu grodzisko rolników, myśliwych i smolarzy. W 1241 roku Ogrodzieniec został najechany przez Tatarów, którzy spalili miasto i zamek. Po najeździe drewniany dotąd zamek został odbudowany z kamienia.
Pierwsze zapiski historyczne o Ogrodzieńcu pochodzą z 1346 roku[4] Pod koniec XIII w. wybudowano w mieście zajazd. Położenie Ogrodzieńca sprzyjało rozwojowi handlu, którym trudnili się przeważnie Żydzi. W XIII i XIV w. w puszczach ogrodzienieckich organizowano polowania na grubą zwierzynę. Pod rokiem 1385 Jan Długosz notuje podczaszego krakowskiego Włodka z Ogrodzieńca. Potem miejscowość należała do mieszczan krakowskich Salomonowiczów, a później Pileckich herbu Leliwa i ponownie przeszła w ręce Włodków. W 1540 roku dobra ogrodzieńskie odkupił od nich burgrabia i żupnik chęciński Jan Boner, który ok. 1540 roku przekazał majątek kasztelanowi sadeckiemu Sewerynowi Bonerowi. Następnie stało się własnością marszałka wielkiego koronnego Jana Firleja, który pojął za żonę Bonerównę[5].
W 1595 roku miasto położone w powiecie lelowskim województwa krakowskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[6]. W 1629 roku właścicielem miasta był Mikołaj Firlej[7]. W 1651 roku kościół został zamieniony na zbór braci polskich[8]. W 1669 roku Firlej sprzedaje za 267 tysięcy złotych kasztelanowi krakowskiemu Stanisławowi Warszyckiemu wsie i dominia Ogrodzieniec, Bydlin, Włodowice, Kromołów, Zawiercie, wraz z górami srebrnymi obok Olkusza. Warszycki po uzyskaniu zamku Ogrodzieniec częściowo odbudował go (w latach 1669–1680) ze zniszczeń po potopie szwedzkim, podobnie jak miasta i wsie należące do jego posiadłości[5].
W 1784 roku król Stanisław August na prośbę właściciela Tomasza Jaklińskiego nadał Ogrodzieńcowi przywilej na organizację 12 jarmarków rocznie, które odbywały się 2 stycznia, 3 lutego, 1 marca, 24 kwietnia, 6 maja, 11 czerwca, 14 lica, 20 sierpnia, 23 września, 22 października, 17 listopada i 13 grudnia[5].
Pod zaborami
W 1795 roku był w zaborze pruskim (Nowy Śląsk), a od 1815 roku w zaborze rosyjskim (Królestwo Polskie). W 1827 roku w miejscowości znajdowało się 102 domy zamieszkanych przez 780 mieszkańców. W 1886 roku były tu 162 domy (w tym 26 murowanych) i około 1000 mieszkańców (w tym 163 Żydów)[5].
Miejscowość wymieniona została w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego jako osiedle (przedtem miasteczko) leżące w powiecie olkuskim w gminie i parafii Ogrodzieniec. W 1883 roku znajdowało się w nim 120 domów w tym 15 murowanych zamieszkanych przez ok. 1000 mieszkańców. Miejscowość liczyła wówczas w sumie 1661 mórg. Znajdował się w niej parafialny, murowany kościół katolicki, dom schronienia dla starców i kalek, szkoła początkowa, kasa wkładowo-zaliczkowa, urząd gminny. Funkcjonowały również zakłady przemysłowe: browar, cegielnia, piece do wypalania wapna oraz młyn napędzany kołami wodnymi[5].
II wojna światowa
Wojska niemieckie zajęły miejscowość 4 dni po rozpoczęciu II wojny światowej. 8 października 1939 roku ziemię ogrodzieniecką wcielono do III Rzeszy. Podczas okupacji hitlerowskiej planowano zniemczenie nazwy miejscowości na Bonerburg (od Bonerów – XVII-wiecznych właścicieli zamku Ogrodzieniec), ale zmiana ta nie weszła nigdy w życie. Kres niemieckiej okupacji nastał wraz z wkroczeniem 18 stycznia 1945 roku oddziałów 21 Armii I Frontu Ukraińskiego[9].
Okres powojenny
Do 1956 roku miejscowość znajdowała się w powiecie olkuskim, do 1975 roku i od 1999 roku w powiecie zawierciańskim.
Remove ads
Przemysł
Ważny ośrodek produkcji cegieł i materiałów budowlanych. W latach 1913–1999 działała tu cementownia „Wiek” – jeden z największych zakładów w regionie. Drugim ważnym budynkiem przemysłowym była zamknięta w 1998 roku fabryka „PMIB Izolacja Ogrodzieniec” produkująca materiały ociepleniowe z wykorzystaniem azbestu.
Demografia
Piramida wieku mieszkańców Ogrodzieńca w 2014 roku[10]:
Zabytki
- Kościół Przemienienia Pańskiego w Ogrodzieńcu z XVIII w.
- Ruiny prochowni z XIX w.
Edukacja
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stefana Żeromskiego, ul. Kościuszki 67
- Przedszkole Publiczne w Ogrodzieńcu, os. Orzeszkowej 13
Turystyka
Ważny ośrodek turystyczny leżący na Szlaku Orlich Gniazd. Przez centrum miasta przebiega 
Szlak Warowni Jurajskich. Miejscowość nie obejmuje terenu zamku Ogrodzieniec,
który znajduje się w sąsiedniej wsi – Podzamcze.
Staw, Krępa
Krępa
Centuria (rzeka)
Ruiny Fabryki Prochu
Stawy, Ogrodzieniec Józefów
Ogrodzieniec, Józefów
Ogrodzieniec, staw Os. E. Orzeszkowej
Kamieniołom Ogrodzieniec
Kościół Przemienienia Pańskiego
Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego
Remove ads
Wspólnoty wyznaniowe
Współpraca międzynarodowa
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Miasta i gminy partnerskie:
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads