Pępawa różyczkolistna

Pępawa różyczkolistna^[5] Crepis praemorsa (L.) Turcz. – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych.

Pępawa różyczkolistna

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	pępawa
Gatunek	pępawa różyczkolistna
Nazwa systematyczna
Crepis praemorsa (L.) Turcz[3].
Synonimy
Hieracium praemorsum L.[4]

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie i na Syberii^[4] Zwarty zasięg występowania obejmuje większość Europy (bez krańców północnych, zachodnich i obszarów nad Morzem Śródziemnym) oraz Syberię Zachodnią po południową część Niziny Zachodniosyberyjskiej. Istnieją też stanowiska rozproszone, poza obszarem zwartego zasięgu. W Polsce występuje na całym obszarze, ale rzadko; najliczniej na Pojezierzu Pomorskim, w Dolinie Dolnej Wisły, w paśmie wyżyn i na Przedgórzu Sudeckim. W Karpatach potwierdzono jej występowanie tylko na dwu stanowiskach; polany Zaosice i Wyrobek w Pieninach. Trzy pozostałe (na Pogórzu Wielickim, Pogórzu Rożnowskim i w okolicach Przemyśla) nie zostały potwierdzone^[6].

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, pojedyncza, nieulistniona, o wysokości 15–60 cm. Jest krótko owłosiona. Pod ziemią krótkie i ucięte kłącze^[7]

Liście

Wszystkie liście zebrane w różyczkę. Są podłużnie odwrotnie jajowate, o tępo ząbkowanych brzegach^[7].

Kwiaty

Wszystkie języczkowate, zebrane w drobne koszyczki tworzące wiechę lub grono. Zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne listki okrywy są krótko owłosione i przylegające. Kwiaty jasnożółte, puch kielichowy o włoskach dłuższych od okrywy^[7].

Owoce

Bez dzióbka, lub z bardzo krótkim dzióbkiem i 10-13 żeberkami^[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Preferuje stanowiska słoneczne. Kwitnie w maju i czerwcu, jest owadopylna. Nasiona rozsiewane są przez wiatr^[6]. Rośnie na suchych murawach, i suchych torfiastych łąkach, w świetlistych lasach i zaroślach. Liczba chromosomów 2n = 8^[8]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Festuco-Brometea^[9].

Zagrożenia

Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)^[10]. Według klasyfikacji IUCN z 2001 gatunek krytycznie zagrożony w polskich Karpatach (kategoria CR). Na stanowiskach w Karpatach jest zagrożona albo z powodu użytkowania gospodarczego łąk, na których występuje, albo z powodu nieużytkowania, gdyż powoduje to zarastanie polan lasem (jak np. na polanie Zaosice w Pieninach). Na polanie Wyrobek prowadzona jest ochrona czynna – jest regularnie koszona, dzięki czemu nastąpiło ustabilizowanie warunków siedliskowych^[6].