Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Puck

miasto i gmina w województwie pomorskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Puckmap
Remove ads

Puck (kaszub. Pùck lub Pùckò, niem. Putzig)[4] – miasto w Polsce, w województwie pomorskim, siedziba powiatu puckiego i gminy wiejskiej Puck.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Leży na Kaszubach u ujścia Płutnicy do Zatoki Puckiej, w północno-wschodniej części Kępy Puckiej na Pobrzeżu Gdańskim.

Miasto królewskie położone było w II połowie XVI wieku w powiecie puckim województwa pomorskiego[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego[6]. Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r., Puck liczył 10 644 mieszkańców[7] i był pod względem liczby ludności 20. miastem w województwie pomorskim.

Remove ads

Struktura powierzchni

Thumb
Marina w Pucku

Dzielnice

W Pucku można wyróżnić osiem dzielnic:

  • Centrum (Stare Miasto) – o zabytkowej zabudowie,
  • Osiedle Derdowskiego, Nowy Świat, Majkowskiego – znajdują się tutaj liczne domy wielorodzinne,
  • Grodzisko – nowa dzielnica z prowadzoną rozbudową,
  • Rozgard – nadmorska część miasta częściowo położona na terenie Nadmorskiego Parku Krajobrazowego
  • Zamkowa – dzielnica położona nad morzem, obecnie modernizowana,
  • Osiedle Elizy Orzeszkowej – domy jednorodzinne, obecnie rozbudowywane zabudowania szeregowe
  • Osiedle Artystów – domy jednorodzinne,
  • Osiedle Swarzewskie – domy jednorodzinne, obecnie prowadzona rozbudowa.

Użytkowanie gruntów

Miasto stanowi 0,85% powierzchni powiatu. Użytkowanie gruntów w 2005[8]:

Powierzchnia w ha w %
Całkowita 490 100,0
Użytki rolne, w tym: 188 38,4
grunty orne 118 24,1
sady 0 0,0
łąki 59 12,0
pastwiska 11 2,2
Lasy i grunty leśne 3 0,6
Pozostałe grunty i nieużytki 299 61,0
Remove ads

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2011 miasto miało 11 562 mieszkańców[9].

Ludność Pucka – stan na dzień 31.12.2011[9]

Wyszczególnione Ludność Gęstość zaludnienia
osób w % osób/km²
Ogółem 11 562 100,0 2359,6
Kobiety 5959 51,5 1216,5
Mężczyźni 5603 48,5 1143,5


Thumb
Piramida wieku mieszkańców Pucka w 2014 roku[10]

Nazwa

Nazwa miasta jest pochodzenia topograficznego, utworzono ją od nazwy rzeki Płutnicy[11], którą zapisywano m.in. jako Pulnitza (1285), Putnicza (1342), Plutnica (1627)[11]; nazwa rzeki może pochodzić od wyrazu „puta” oznaczającego kałużę[11], bądź od wyrazu „pula” oznaczającego kobiecy narząd płciowy[12]. Od nazwy rzeki odjęto formant hydronimiczny –nica i dodano formant –sk(o)[12]. Najstarszy zapis nazwy Puck pochodzi z 1215 roku w formie Puyczk i Pulzk[11]. W XIII wieku stosowano zapisy w postaci: Puzk, Pulzig, Putzik, Puczsko[11], natomiast w XIV wieku pojawiały się formy Puwczig, Putzk[11]. Pisownia w postaci Puck pojawiła się w 1457 roku[11], a w postaci Pucko w 1565 roku[11].

Historia

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Herb Pucka w sali plenarnej staromiejskiego ratusza w Gdańsku
Thumb
Przywilej lokacyjny Pucka z 1348 r.

Początki osadnictwa sięgają III i IV w. n.e., gdy nad brzegiem morza istniała osada[13]. W IX w. powstał tu port[14]. W II połowie XIII w. w Pucku istniał gród kasztelański książąt wschodniopomorskich[13]. Od 1309 we władaniu Krzyżaków[15], prawa miejskie chełmińskie uzyskał z rąk wielkiego mistrza krzyżackiego Dusemera w 1348[16][17]. W ramach lokacji miasta wykonano na jego granicach fortyfikacje ziemne i palisadę, u schyłku XIV w. zastąpioną przez mur obronny oraz wytyczono parcele, które potem stopniowo zabudowywano, sieć ulic, a także rynek[18].

W 1440 miasto przystąpiło do antykrzyżackiego Związku Pruskiego, na prośbę którego w 1454 król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu do Królestwa Polskiego[19]. Podczas wojny trzynastoletniej (1454–1466) mieszczanie puccy stanęli po stronie Polski. W 1457 w Pucku znalazł schronienie wygnany król Szwecji Karol VIII Knutsson Bonde. W zamian za 15 tys. marek pruskich otrzymał w zastaw od Kazimierza Jagiellończyka ziemię pucką[20] (980 km²)[21]. W 1460 Puck zdobyli Krzyżacy, a król szwedzki zbiegł do Gdańska, zaś w 1464 r. wojska gdańskie przez 5 miesięcy oblegały miasto, by w końcu wymusić kapitulację garnizonu krzyżackiego[22].

W 1466 włączono Puck do polskich Prus Królewskich – autonomiczna część Królestwa Polskiego[23], będących od 1569 częścią Korony Polskiej (wcześniej podlegały jej na zasadach autonomicznych). Siedziba starostwa powiatowego[23], miejsce sejmików szlacheckich i sądów grodzkich[24]. Za czasów panowania Zygmunta Augusta, Batorego i Władysława IV Wazy twierdza i okresowo baza floty polskiej[25]. Był pierwszym polskim portem wojennym[26].

Osobny artykuł: Atak floty duńskiej na Puck 1571.

Z Puckiem związany jest ród Kostków, herbu Dąbrowa, którego dwaj przedstawiciele byli starostami[27] tego miasta: Stanisław Kostka w latach 1546–1554, i jego syn Jan Kostka w latach 1554–1581[28]. Za Jana Kostki zaczął się okres prosperity miasta, kontynuowany podczas rządów jego następców i określony przez Domańską jako złoty wiek miasta[29]. Dochody wynikały zarówno z obsługi floty kaperskiej, jak i handlu oraz rzemiosła, zwłaszcza szkutnictwa i innych związanych z obróbką drewna, skóry oraz tekstyliami, a także z piwowarstwa. Istotny był połów ryb[30].

W drugiej połowie XVII w. miasto podupadło, co wynikało ze zniszczeń w czasie potopu szwedzkiego, dyskryminacyjnych działań Gdańska ograniczających handel w Pucku i konkurencji pobliskiego Wejherowa[31]. Kolejne wojny w I połowie XVIII w. pogłębiły upadek miasta[32]. Po I rozbiorze Polski w 1772 zostało włączone do pruskiego państwa Fryderyka Wielkiego, jako część zaboru pruskiego[33][23]. Pod pruskim panowaniem Puck został znacznie zgermanizowany[34]. W 1892 r na łączna liczbę 1864 mieszkańców było 904 Niemców (48,5%), 869 Kaszubów (46,6%), 64 Żydów (3,4%), 25 Polaków( 1,3%) i 2 osoby innej narodowości[35]. Wyznaniowo dominowali katolicy. Stanowili 72% mieszkańców. Co jest dość nietypowe wśród ludności niemieckiej również przeważali katolicy (504 katolików i 402 ewangelików)[35]. W 1921 roku w wyniku powojennej emigracji udział Niemców zmniejszył się 20 procent ludności, a dziesięć lat później do 13 procent[36]. W 1818 miasto weszło w skład powiatu wejherowskiego w rejencji gdańskiej[37]. W 1887 r. utworzono nowy okręg, a jego siedzibą stał się Puck[37][38]. Po długotrwałej stagnacji, a wręcz regresji, której apogeum przypadło na schyłek I połowy XIX w.[39], od lat 70. zaczął się wzrost gospodarczy i inwestycyjny miasta. Istotną rolę w tym odegrały inwestycje w infrastrukturę transportową, co sprzyjało rozwojowi przemysłu, handlu i turystyki. W latach 70. i 80. wybudowano odcinki dróg brukowanych, które połączyły Puck z szosami do Gdańska i Słupska, a w 1899 powstało połączenie kolejowe miasta z linią Gdańsk – Szczecin i na przełomie XIX/XX w. dworzec kolejowy. Ponadto od 1879 r. do końca wieku prowadzono przebudowę portu puckiego i budowę toru wodnego umożliwiającego dopływanie z Zatoki Gdańskiej statków o większym niż dotychczas zanurzeniu, uruchomiono też regularne połączenie morskie z Gdańskiem. Inwestowano też w turystykę – w 1884 r. otwarto Dom Kuracyjny, z parkiem w tych latach zbudowano ponadto dwa hotele, powstały obiekty gastronomiczne. Do istniejącej wcześniej cegielni i powstałego w latach 60. browaru miejskiego dołączyły w ostatniej dekadzie XIX w. mleczarnia, tartak i młyn, oba z maszynami parowymi i fabryka maszyn zbożowych wraz z odlewnią żelaza, w następnej dekadzie powstały jeszcze kolejny młyn i tartak. W 1911 r. wzniesiono na brzegu morza wojskową bazę wodnosamolotów i sterowców. Na przełomie XIX i XX w. zaczęto realizować rozbudowę miasta o nowe osiedla i ulice oraz akcję brukowania ulic, co trwało z dość znaczną intensywnością do 1927 r. Na niewielką skalę, ale wykonano też lokalnie kanalizację. Natomiast programy elektryfikacji i budowy wodociągów zakończyły się fiaskiem z powodów finansowych[40]. Powstały nowe budynki szkolne, szpital, neogotycki ratusz oraz niewielkie molo spacerowe. W owym czasie wytwarzano tu słynne na całe Pomorze piwo puckie[41].

W pierwszych tygodniach 1920 r. Puck wszedł w skład Polski[42]. 10 lutego 1920 odbyły się tu tzw. zaślubiny Polski z morzem z udziałem generała Józefa Hallera[43] poprzez wrzucenie do Zatoki Puckiej platynowego sygnetu[44].

W październiku 1920 rozpoczęto formowanie Pułku Artylerii Nadbrzeżnej, który jednak rozwiązano na początku 1922 r[45]. 1 lipca 1920 w Pucku utworzona została Baza Lotnictwa Morskiego – pierwsza jednostka polskiego lotnictwa morskiego[46], która to jednostka pod różnymi nazwami (najdłużej jako Morski Dywizjon Lotniczy) stacjonowała w mieście do września 1939 Puck był garnizonem[47][48]. Przy dywizjonie funkcjonował pod koniec lat 30. Posterunek Żandarmerii Puck[49]. 15 sierpnia 1922, w czasie obchodów drugiej rocznicy „Cudu nad Wisłą”, miało miejsce tragiczne w skutkach omyłkowe zbombardowanie publiczności.

Thumb
Puck w 1909 roku

Aż do 1926 Puck oraz Hel były jedynymi polskimi portami nad morzem (oprócz tego Polska współzarządzała portem w Gdańsku, który jednak leżał poza jej granicami)[50]. Z dniem 1 I 1927 zlikwidowano powiat pucki, włączając miasto i okolice do nowo utworzonego powiatu morskiego z siedzibą w Gdyni[51].

9 marca 1937 w Warszawie popełnił samobójstwo Jan Szkuta, od 1935 komisaryczny burmistrz Pucka[52].

Jesienią 1937 w Pucku sformowany został Kaszubski Batalion Obrony Narodowej[53].

Kampania wrześniowa w Pucku rozpoczęła się rano 1 IX bombardowaniem przez niemieckie lotnictwo bazy Morskiego Dywizjonu Lotniczego (zginął jego dowódca Edward Szystowski[54]), a także portu oraz stacji kolejowej. Do 8 IX miasto było w rękach polskich, jednak tego dnia zostały zajęte przez Wehrmacht. Okupanci przeprowadzili w tym miesiącu i następnym serię egzekucji polskiej inteligencji oraz niektórych żołnierzy Morskiego Dywizjonu Lotniczego[55]. W okresie 1941–1944 istniał tu obóz pracy, w którym więźniowie produkowali części do samolotów. Miasto zostało ostatecznie zdobyte 12 marca 1945 r. przez jednostki 19 armii i 11 korpusu pancernego gwardii 2 Frontu Białoruskiego[56].

W 1954 reaktywowano powiat pucki[57], który istniał do 1975[58] i ponownie powstał w 1999 r[59].

1 października 2017 w Pucku uruchomiono komunikację miejską, obsługiwana przez PKS Gdynia[60]. Obsługiwana jest jedna linia, jeżdżąca od poniedziałku do soboty[61].

Remove ads

Turystyka

Zobacz też: Centrum Pucka.

Zabytki

Thumb
Gotycki Kościół farny par. pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Pucku
Thumb
Ryglowy szpitalik dla ubogich z XVIII wieku, obecnie oddział Muzeum Ziemi Puckiej im. Floriana Ceynowy
Thumb
Neogotycki ratusz z XIX wieku

Miejsca pamięci i pomniki

Thumb
Pomnik gen. Józefa Hallera i słupek zaślubinowy
Thumb
Pomnik (ławeczka) Mariusza Zaruskiego

Atrakcje

Zobacz też: Port morski Puck.
Thumb
Port w Pucku
Thumb
Restauracja na molo w Pucku

Szlaki turystyczne

Piesze

Rowerowe

Motoryzacyjne

Wodne

Remove ads

Sport i rekreacja

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Kitesurferzy na plaży w Pucku

Entuzjaści żeglarstwa, windsurfingu i innych sportów wodnych mają możliwość korzystania z Zatoki Puckiej. Co roku organizowane są na niej Mistrzostwa Europy i Świata w różnego rodzaju klasach żeglarskich i windsurfingowych. Nad Zatoką znajduje się stadion z tartanową nawierzchnią. W Pucku odbywają się systematycznie Półmaratony Ziemi Puckiej. Istnieją tu dobre warunki do uprawiania siatkówki plażowej. Obok molo w Pucku jest ogrodzony obiekt, który mieści w sobie trzy boiska do siatkówki plażowej. Można również uprawiać kolarstwo (kilka razy z rzędu przez Puck przebiegała trasa Tour de Pologne).

Obiekty sportowe

  • Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji (hale sportowe, kręgielnia, siłownia i strzelnica), ul. Lipowa 3c)
  • Stadion Miejski z 1968, zmodernizowany 2009, na 636 miejsc, rozgrywki UKS Zatoka 95 Puck[64], ul. Lipowa
  • Boisko do piłki plażowej k. mola, ul. Żeglarzy
  • Harcerski Ośrodek Morski – przystań żeglarska, ul. Żeglarzy 1
  • Szkoła Windsurfingu na plaży
  • Korty tenisowe przy SP Puck, ul. Przebendowskiego 27
  • Boisko ze sztuczną trawą przy Hotelu Delfin oraz przy MOKSiR, ul. Lipowa
  • Boisko ze sztuczną nawierzchnią do piłki nożnej, ręcznej, tenisa oraz koszykówki Orlik przy SP Puck
  • Skate Park Puck ul. Nowy Świat 12

Szkolne hale sportowe

Kluby sportowe

  • Lekkoatletyczny Klub Sportowy Ziemi Puckiej, ul. Lipowa 3c
  • Międzyszkolny Klub Sportowy Korab, ul. Lipowa 3a
  • Uczniowski Klub Sportowy Zatoka 95 Puck, ul. Przebendowskiego 27
  • Klub Strzelecki Grot, ul. Lipowa 3a
  • Klub Sportowy Zatoka Puck – sekcja kręglarstwa klasycznego, ul. Lipowa 3a
  • Gminne Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe OKSiT Gmina Puck, ul. Lipowa 3a
  • Klub Szermierczy, ul. Lipowa 3a
  • Klub wietnamskiej sztuki walki VoQuyen, ul. Kolejowa 7
  • Klub Taichi, ul. Kolejowa 7
  • Klub systemu samoobrony ESDS – Explosive Self Defence, ul. Kolejowa 7
Remove ads

Szkoły i placówki oświatowe w Pucku

  • Szkoły:
    • Szkoła Podstawowa im. Mariusza Zaruskiego w Pucku (dwa budynki)
    • Szkoła Podstawowa „Małe Morze” im. ks. Jana Kaczkowskiego w Pucku
    • Niepubliczne Szkoła Podstawowa w Pucku
    • I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Pucku
    • Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Pucku
    • Liceum Akademickie im. Macieja Płażyńskiego w Pucku
    • Technikum Informatyczne im. Macieja Płażyńskiego w Pucku
    • Szkoła Muzyczna I st. i Ognisko Baletowe im. Stanisława Moniuszki
    • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Pucku
  • Przedszkola:
    • Przedszkole „Grzybek”
    • Przedszkole im. Jana Brzechwy
    • Przedszkole „Pod Tęczą”
    • Przedszkole „Małe Morze”
    • Przedszkole Samorządowe[65]
Remove ads

Wspólnoty wyznaniowe

Sąsiednie gminy

Granica lądowa z gmina wiejską Puck. Od północy i pn.-wsch. miasto sąsiaduje z Zatoką Pucką.

Puck w kulturze

Puck rozsławiony został piosenką wykonywaną przez Krystynę Prońko „Ballada o Pucku”[67]. Autorem tekstu jest Marek Gast, melodię zaś skomponował Jacek Mikuła[68].

Ludzie związani z Puckiem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Puckiem.

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads