Skrytoskrzelne

Skrytoskrzelne (Cryptobranchidae) – rodzina płazów z rzędu płazów ogoniastych (Caudata). Należy do niej sześć współcześnie żyjących gatunków, w tym azjatyckie salamandry olbrzymie Andrias davidianus i Andrias japonicus oraz żyjący w Ameryce Północnej skrytoskrzel (Cryptobranchus alleganiensis) – oraz trzy gatunki wymarłe. Azjatyckie salamandry olbrzymie są poławiane dla mięsa, co może przyczynić się do ich wyginięcia.

Skrytoskrzelne

Cryptobranchidae[1]
Fitzinger, 1826[2]
Przedstawiciel rodziny – skrytoskrzel (Cryptobranchus alleganiensis)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy ogoniaste
Podrząd	Cryptobranchoidea
Rodzina	skrytoskrzelne
Typ nomenklatoryczny
Cryptobranchus Leuckart, 1821
Synonimy Cryptobranchoidea Fitzinger, 1826[2] Cryptobranchoidei – Eichwald, 1831[3] Menopomatidae Hogg, 1838[4] Andriadina Bonaparte, 1839[5] Protonopsidina Bonaparte, 1839[5] Menopomina – Bonaparte, 1839[6] Andriadini – Bonaparte, 1839[7] Salamandropes Fitzinger, 1843[8] Megalobatrachi Fitzinger, 1843[8] Andriadidae – Bonaparte, 1845[9] Protonopsina – Bonaparte, 1845[9] Andriantidae – Bonaparte, 1850[10] Andriantina – Bonaparte, 1850[10] Sieboldiidae Bonaparte, 1850[10] Sieboldinae – Bonaparte, 1850[10] Protonopseidae – Bonaparte, 1850[10] Protonopseina – Bonaparte, 1850[10] Protonopsidae – J.E. Gray, 1850[11] Menopomidae – Cope, 1875[12] Menopomida – Smith, 1877[13] Cryptobranchidae – Cope, 1889[14] Cryptobranchoidea – Dunn, 1922[15] Megalobatrachinae – Kuhn, 1965[16] Cryptobranchinae – Regal, 1966[17] Cryptobranchoidia – Dubois, 2005[18]
Rodzaje
2 rodzaje – zobacz w tabelce

Ewolucja

Skrytoskrzelne oddzieliły się od spokrewnionych kątozębnych (z którymi tworzą klad bazalny Cryptobranchoidea) co najmniej 160 milionów lat temu w Azji^[19]. Szkielet prymitywnego przedstawiciela skrytoskrzelnych Chunerpeton tianyiensis znaleziony w Mongolii Wewnętrznej datowany jest na baton i posiada wiele cech synapomorficznych w stosunku do obecnie żyjących przedstawicieli skrytoskrzelnych, takie jak żebra z jedną główką na kręgach przedkrzyżowych^[19]. Sugeruje to, że u skrytoskrzelnych doszło do niewielu zmian ewolucyjnych przez ostatnich 160 milionów lat, w związku z czym nazywane są żywymi skamieniałościami^[19]. W paleocenie rodzina ta skolonizowała Europę i Amerykę Północną, w czym następnie znacząco pomógł lodowy pomost lądowy powstały w wyniku zlodowacenia plejstoceńskiego^[20].

Zasięg występowania

Rodzina obejmuje gatunki występujące w środkowych Chinach, Japonii, wschodnich Stanach Zjednoczonych oraz południowo-wschodniej Kanadzie^[21].

Morfologia

Są to największe płazy, długość ich ciała wynosi od 75 do 180 cm. Żyją w chłodnych, bieżących wodach. Mają krępe, masywne ciała spłaszczone grzbietobrzusznie, a ogony spłaszczone bocznie. Oczy małe, bez powiek. Oddychają przez skórę i za pomocą skrzeli.

Systematyka

Podział systematyczny

Do rodziny należą dwa rodzaje^[21]:

• Andrias Tschudi, 1837
• Cryptobranchus Leuckart, 1821 – jedynym żyjącym przedstawicielem jest Cryptobranchus alleganiensis (Sonnini de Manoncourt & Latreille, 1801) – skrytoskrzel

Monofiletyzm rodziny oraz jej bliskie pokrewieństwo z Hynobiidae zostały wykazane badaniami Larsona i Dimmicka (1993).