Skrzyp gałęzisty

Skrzyp gałęzisty (Equisetum ramosissimum Desf.) – gatunek roślin należący do rodziny skrzypowatych.

Skrzyp gałęzisty

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	skrzypowe
Rząd	skrzypowce
Rodzina	skrzypowate
Rodzaj	skrzyp
Gatunek	skrzyp gałęzisty
Nazwa systematyczna
Equisetum ramosissimum Desf. Fl. atlant. 2:398. 1799[3]
Synonimy
Equisetum debile Roxb. ex Vaucher
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Kłos zarodnionośny

Pęd

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Azji i Europie z wyjątkiem ich północnych części oraz w Afryce z wyjątkiem jej części zachodniej. Rozprzestrzenia się też gdzieniegdzie poza tymi regionami^[5]. W Polsce gatunek występuje głównie w dolinie środkowej Wisły. Poza tym znany z rozproszonych stanowisk na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu, w dolinie dolnego Sanu oraz w dolinach innych rzek karpackich. Na pojedynczych stanowiskach występuje na Dolnym i Górnym Śląsku, w Wielkopolsce, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, na Pomorzu Zachodnim, na Podlasiu i na północ od Płocka^[6].

Morfologia

Pokrój sporofitu

Wykształca pędy niezróżnicowane na płonne i płodne. Pędy nadziemne zielone, do 80 cm długości, płożące lub wzniesione, nierozgałęzione lub rozgałęzione nieregularnie^[7].

Pokrój gametofitu

Blaszkowate przedrośle wyrastające z zarodnika^[6].

Kłącze

Trwałe (zimujące), podziemne (na głębokości 0,6-1,6 m), bardzo rzadko z bulwkami magazynującymi skrobię (służącymi także do rozmnażania wegetatywnego). W części centralnej obecny jest wąski przewód powietrzny. Podzielone na czarnobrunatne międzywęźla o długości 4–8 cm i grubości 7 mm. W węzłach wyrastają liczne, wznoszące się ku powierzchni gruntu odgałęzienia^[6][7].

Korzenie

Wyrastają z kłącza w węzłach, nitkowate.

Łodyga

Osiąga od 10 do 80 cm wysokości, jest zielona, rozgałęziona nieregularnie lub wcale. Wewnątrz z szerokim przewodem powietrznym. Międzywęźla mają po 3–10 cm długości i są żeberkowane. Między 6–26 wypukłymi, szorstkimi żebrami, znajdują się głębokie rowki^[7][6].

Liście

Wyrastające okółkowo liście zrastają się brzegami tworząc wokół łodygi zieloną pochwę liściową, w górze nieco rozszerzoną. Na szczycie pochwy (od 1/3 jej długości) znajdują się wolne ząbki, w dołu czarnobrunatne, na szczycie białawo obrzeżone^[7][6].

Kłos zarodnionośny

Zarodnie zebrane są w zaostrzony zwykle na szczycie kłos z osią pełną (bez przewodu powietrznego).

Biologia i ekologia

Bylina, geofit ryzomowy. Rośnie nad brzegami wód, na łachach powstałych z piasków i żwirów. Dość często spotykany na siedliskach antropogenicznych, np. na torach i nasypach kolejowych, na żwirowiskach, przyczółkach mostowych, na wałach. Występuje głównie na madach i na podłożu żwirowym lub kamienistym^[6]. Zarodniki dojrzewają od maja do lipca. Liczba chromosomów 2n = 216^[8]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Vicio lathyroidis-Potentillion i Ass. Festuco rubrae-Equisetetum ramosissimi^[9].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[10].