Storczyk błotny

Storczyk błotny (Orchis palustris Jacq., właśc. Anacamptis palustris (Jacq.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)^[4]) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Rośnie w Europie, północnej Afryce i środkowej Azji^[5]. W Polsce występuje rzadko, głównie w części północno-zachodniej. Po odkryciu polifiletycznego charakteru rodzaju Orchis gatunek ten włączony został do rodzaju koślaczek (Anacamptis)^[6]. Tu opisany jest pod nazwą tradycyjną ze względu na utrzymanie jej stosowania w polskojęzycznych źródłach nomenklatorycznych^[7].

Storczyk błotny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	storczyk
Gatunek	storczyk błotny
Nazwa systematyczna
Orchis palustris Jacq. Collectanea 1: 75 (1786)
Synonimy
Orchis laxiflora subsp. palustris (Jacq.) W.D.J.Koch, Syn. Fl. Germ. Helv., ed. 2, 2: 792 (1844) Anacamptis palustris (Jacq.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Morfologia

Łodyga

Do 50 cm wysokości^[8]. Ulistniony (3–5 liści), wyprostowany, obły lub lekko kanciasty, zielony pęd, w górze niekiedy czerwonawo nabiegły^[8].

Liście

Równowąskie, ostro zakończone, o długości 10–20 cm i szerokości 1 cm^[8].

Kwiaty

Kwiaty o średniej wielkości skupione w groniastym kwiatostanie o długości 7–10 cm. Boczne, zewnętrzne płatki korony silnie odchylone do tyłu. Różowa do purpurowofioletowej warżka o długości 8–12 mm i szerokości 8–14 mm, o odgiętych do tyłu łatkach bocznych i białą lub różową gardzielą, z drobnymi plamkami biegnącymi do wejścia do ostrogi. Łatka środkowa jajowata, tępa lub lekko wcięta na szczycie, łatki boczne jajowate lub rombowate. Ostroga cylindryczna, prosta, o dł. 9–14 mm, różowa do purpurowofioletowej. Górny zewnętrzny płatek okwiatu o dł. 8–14 mm i szer. 4–6 mm, jajowaty do szerokolancetowatego, różowy do ciemnofioletowego. Boczne zewnętrzne płatki o dł. 9–14 mm, jajowate lub odwrotnie jajowate, asymetryczne, ostro zakończone. Wewnętrzne płatki nieco mniejsze, jajowate, asymetryczne. Prętosłup bladoróżowy do ciemnopurpurowego, o dł. 3–4 mm^[8].

Owoce

Torebka o długości około 15 mm^[8].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Kwitnie w maju i czerwcu. Gatunek charakterystyczny zw. Caricion davallianae^[8] i zespołu Orchido-Schoenetum nigricantis^[9]. Notowano go także w płatach zbiorowisk łąkowych i szuwarowych, na glebach zasolonych (Wielkopolska) i w zbiorowiskach halofitów (Pradolina Warszawsko-Berlińska)^[8].

Siedlisko

Storczyk błotny rośnie na wilgotnych, czasem podtopionych łąkach i torfowiskach, na glebach umiarkowanie żyznych, zasobnych w węglan wapnia^[8] (na pokładach kredy jeziornej^[10]), zasadowych lub obojętnych, a także na glebach zasolonych^[8]. Jest gatunkiem światłolubnym. Rośnie z reguły w ekosystemach łąkowych^[10].

Rozmieszczenie geograficzne

Anacamptis palustris jest gatunkiem europejskim, elementem łącznikowym środkowoeuropejsko-iranoturańskim. Przez Polskę przebiega jego północno-wschodnia granica zasięgu. W Polsce gatunek ten został stwierdzony na około 30 stanowiskach. Najwięcej stanowisk storczyka błotnego znajduje się na Pobrzeżu Szczecińskim, Pojezierzu Myśliborskim i w Wielkopolsce (w rozproszeniu). W Polsce środkowej zanotowano go tylko w pradolinie warszawsko-berlińskiej w rejonie wsi Leszcze-Wilczkowice-Błonie^[8].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na trzy podgatunki^[5]:

• Anacamptis palustris subsp. elegans (Heuff.) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase - występuje w środkowej i wschodniej Europie i środkowej Azji
• Anacamptis palustris subsp. palustris - rośnie w Europie zachodniej i północnej Afryce
• Anacamptis palustris subsp. robusta (T. Stephenson) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase - występuje w Algierii, Tunezji i na Balearach

Zagrożenia i ochrona

Obniżanie się poziomu wód gruntowych, zaprzestanie ekstensywnego użytkowania łąk, co spowodowało ekspansję trzciny^[8]. Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Kategorie zagrożenia:

• Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[11]: E (wymierający, krytycznie zagrożony); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[12].
• Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[10]: CR (krytycznie zagrożony).