Strzelno

Strzelno (niem. Strelne^[3], Strolin^[4]) – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie mogileńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzelno. Leży 25 km na południe od Inowrocławia u zbiegu dróg krajowych DK15, DK25 i DK62^[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bydgoskiego. Ośrodek przemysłowy, centrum handlowo-usługowe dla okolicy.

Ten artykuł dotyczy Strzelna miasta kujawsko-pomorskiego. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Strzelno

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Kościół pw. Świętej Trójcy w Strzelnie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	mogileński
Gmina	Strzelno
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	1231
Burmistrz	Dariusz Chudziński
Powierzchnia	4,46[1] km²
Wysokość	ok. 100 m n.p.m.
Populacja (01.01.2025) • liczba ludności • gęstość	5156[1] 1156 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 52
Kod pocztowy	88-320
Tablice rejestracyjne	CMG
Położenie na mapie gminy Strzelno Strzelno
Położenie na mapie Polski Strzelno
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Strzelno
Położenie na mapie powiatu mogileńskiego Strzelno
52°37′41″N 18°10′21″E[2]
TERC (TERYT)	0409044
SIMC	0929598
Urząd miejski ul. Cieślewicza 2 88-320 Strzelno
Strona internetowa

Według danych GUS z 1 stycznia 2025 r. Strzelno liczyło 5156 mieszkańców^[1].

Położenie

Strzelno położone jest na pograniczu Kujaw i Wielkopolski. Miasto leży na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Rzeźba terenu jest lekko pofałdowana. Miasto sąsiaduje z dużymi kompleksami leśnymi Lasów Miradzkich. Gleby w tym rejonie to żyzne czarnoziemy. Strzelno jest ważnym, drogowym węzłem komunikacyjnym o znaczeniu krajowym. W pobliżu znajduje się Jezioro Pakoskie^[6].

Historia

Rotunda Świętego Prokopa w 1939 roku

Powstanie miasta związane jest z osobą Piotra Włostowica, wojewody Bolesława Krzywoustego. Uważany jest on za fundatora kościoła św. Krzyża, czyli kościoła św. Prokopa. W latach 80. XII wieku w ówczesnej wsi Strzelno założony został klasztor norbertanek. Kościół klasztorny nosił początkowo nazwę kościoła Świętej Trójcy, w latach późniejszych wezwanie zostało rozszerzone na Świętej Trójcy i Najświętszej Maryi Panny. Prawa miejskie Strzelno uzyskało w 1231 r.

Podczas rozbiorów miasto znajdowało się pod panowaniem pruskim. Nazwa została zmieniona na Strelne (funkcjonowała również druga nazwa niemiecka Strolin)^[7]. Strzelno było siedzibą powiatu^[8]. Wyzwolone zostało podczas powstania wielkopolskiego 2 stycznia 1919.

W 1901 roku wybudowano w Strzelnie gazownię, działającą do lat 60. XX wieku.

W czasach II Rzeczypospolitej Strzelno było siedzibą powiatu strzeleńskiego. Z tego okresu pochodził również Szpital Rejonowy. Z początku XX wieku pochodzi większość kamienic w centrum^{[potrzebny przypis]}.

Podczas II wojny światowej dochodziło do masowych aresztowań w Strzelnie. Niemcy likwidowali miejscową inteligencję, weteranów Powstania Wielkopolskiego, zakładników oraz Żydów z obozów inowrocławskich w Kurzebieli, na Kopcach, w lesie Amerykan pod Cienciskiem^[9].

Urodził się tutaj laureat nagrody Nobla i wybitny fizyk Albert Michelson. Mimo że wówczas teren znajdował się pod zaborem pruskim, zawsze i uparcie jako kraj urodzenia podawał Polskę^[10][11].

Zabytki

Romańska rotunda św. Prokopa

W Strzelnie znajduje się jeden z najważniejszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce – zespół zabudowań na wzgórzu św. Wojciecha (od 2018 pomnik historii)^[12]. Zespół składa się z:

• Ponorbertańskiego kościoła Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny z unikatowymi kolumnami z przedstawieniami cnót i występków
• Rotundy św. Prokopa

Ponadto w mieście zachowały się średniowieczny układ urbanistyczny oraz wiele kamienic z XIX–XX w.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Strzelna w 2014 roku^[13], na podstawie danych GUS.

Ludzie związani ze Strzelnem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Strzelnem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Strzelnie.

Zieleń miejska

W mieście znajduje się kilka parków. Największym jest park 750-lecia znajdujący się przy ulicy Parkowej. Poza nim są inne tereny zielone. W granicach Strzelna położone są dwa cmentarze, oba są nadal używane. Na terenie całego miasta są zieleńce i alejki^[14][15].

Przy ul. Gimnazjalnej rosną dwa dęby szypułkowe o obwodach 240 i 310 cm objęte ochroną w 2020 roku jako pomniki przyrody^[16].

Architektura i urbanizacja

Stare miasto składa się w większości z kamienic wybudowanych na początku XX wieku, ale także z romańskich zabytków. Są tu też osiedla domków jednorodzinnych i blokowisko. W południowo-zachodniej części miasta są tereny przemysłowe. Ogólnie cała zabudowa miasta jest zwarta^{[potrzebny przypis]}.

Architektura

Rotunda św. Prokopa – ołtarz

Rotunda św. Prokopa – widok na emporę i fragment sklepienia

Półkoliste absydy

Wyjątkowe zdobienia na jednej z kolumn w kościele pw. Świętej Trójcy

Barokowe konfesjonały

Zabytkowe malowidła naścienne

Gospodarka

Najważniejszymi częściami strzeleńskiej gospodarki są handel i usługi. Są tu salon maszyn rolniczych i wyspecjalizowane sklepy. Znajdują się też tutaj markety wielkopowierzchniowe. Duże znaczenie ma też tradycyjny handel. Sklepiki zlokalizowane są w zabytkowych kamieniczkach, targowiskach i przeznaczonych do tego celu pawilonach. Przemysł zlokalizowany jest pod miastem i na jego obrzeżach. Do największych zakładów można zaliczyć fabrykę firmy Sanplast, która produkuje m.in. wanny i kabiny prysznicowe. Duże znaczenie w rozwoju miasta ma bliskość dróg o znaczeniu krajowym, które krzyżują się w Strzelnie^{[potrzebny przypis]}.

Transport

Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:

• 15 Ostróda – Toruń – Inowrocław – Strzelno – Gniezno – Jarocin – Krotoszyn – Trzebnica
• 25 Bobolice – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica
• 62 Strzelno – Włocławek – Płock – Wyszków – Drohiczyn – Siemiatycze
• 255 – droga wojewódzka nr 255 Strzelno – Pakość

Tyle samo dróg krajowych przechodzi np. przez Poznań, co świadczy o ważności Strzelna jako węzła komunikacyjnego.

Osobny artykuł: Strzelno (stacja kolejowa).

Przez Strzelno przebiega nieczynna linia kolejowa łącząca Inowrocław i Mogilno.

• Linia 231 231 Inowrocław Rąbinek – Mogilno

Do Strzelna można dojechać autobusem. Linie autobusowe obsługuje kilku przewoźników z całego kraju. Istnieją bezpośrednie połączenia m.in. z Wrocławiem, Bydgoszczą, Toruniem, Włocławkiem^{[potrzebny przypis]}.

Edukacja

Przedszkola

• Przedszkole Miejskie nr 1 w Strzelnie (ZSP)
• Przedszkole Miejskie nr 2 "Kolorowa Łąka" w Strzelnie (ZSP)

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa im. A.A. Michelsona w Strzelnie
• Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Jana Dałkowskiego w Strzelnie

Szkoły ponadpodstawowe

• Zespół Szkół w Strzelnie (liceum ogólnokształcące, technikum, szkoła branżowa)

Bezpieczeństwo

O bezpieczeństwo w Strzelnie dbają następujące instytucje zlokalizowane na terenie miasta:

Rodzaj Służby	Służba	Jednostki	Adres
Ratownicza	Ochotnicza Straż Pożarna	Jednostka Operacyjno-Techniczna (KSRG) Strzelno	ul. Sportowa
Ratownicza	Pogotowie Ratunkowe	Stacja Pogotowia Ratunkowego	ul. Powstania Wielkopolskiego
Porządkowa	Policja	Komisariat Policji	ul. Cieślewicza

Przynależność administracyjna

Historyczna przynależność polityczno-administracyjna Strzelna

Okres		Państwo	Zwierzchność	Jednostka administracyjna
1887-1919		Królestwo Prus		Prowincja poznańska, powiat strzelneński
1919-1932		Rzeczpospolita Polska		województwo poznańskie, powiat strzelneński
1932-1939		Rzeczpospolita Polska		województwo poznańskie, powiat mogileński
1939-1945		okupacja niemiecka/III Rzesza		Kraj Warty, Rejencja mogileńska
1939-1945		Polskie Państwo Podziemne		Okręg Poznań AK, Samodzielny Obwód Mogilno AK
1945-1950		Rzeczpospolita Polska		województwo poznańskie, powiat mogileński
1950-1952				województwo bydgoskie, powiat mogileński
1950-1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo bydgoskie, powiat mogileński
1975-1989				województwo bydgoskie, rejon inowrocławski
1989-1998		Rzeczpospolita Polska
od 1999				województwo kujawsko-pomorskie, powiat mogileński, gmina Strzelno

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat strzeliński w archidiecezji gnieźnieńskiej):
  • Parafia Świętej Trójcy w Strzelnie
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór (Sala Królestwa)^[17]

Sport

Strzelno, pomnik św. Wojciecha

W mieście są hala widowiskowo-sportowa i stadion. Są tu boisko „Orlik 2012” i obiekty sportowe dostępne do użytku dla mieszkańców. Działają następujące kluby sportowe:

• MLKS Kujawianka Strzelno – piłka nożna
• UKS Alfa 99 Strzelno – piłka ręczna
• Mata Strzelno – piłka ręczna

Zobacz też

• gmina Strzelno-Południe
• gmina Strzelno-Północ
• cmentarz żydowski w Strzelnie
• Trii