Tiopental

Tiopental – organiczny związek chemiczny, siarkowa pochodna kwasu barbiturowego, stosowana w formie soli sodowej (pentotal sodu)^[1] jako lek usypiający.

Tiopental

Sól sodowa tiopentalu, czyli pentotal sodu
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 5-etylo-5-(pentan-2-ylo)-2-tioksodihydropirymidyno-4,6(1H,5H)-dion
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C11H17N2NaO2S
Masa molowa	264,32 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	76-75-5
PubChem	3000714
DrugBank	DB00599
SMILES CCCC(C)C1(C(=O)NC(=S)NC1=O)CC
Klasyfikacja medyczna
ATC	N01AF03, N05CA19
Farmakokinetyka Okres półtrwania 3–8 h Wiązanie z białkami osocza i tkanek ~80% Metabolizm głównie wątrobowy Wydalanie w większości z moczem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, dożylnie

Działa szybko i względnie krótko, wywołuje sen narkotyczny. Nie zmniejsza napięcia mięśni prążkowanych.

Właściwości

Jak u innych barbituranów działanie polega na tłumieniu neuronów tworu siatkowatego i skróceniu fazy snu REM. Lek wykazuje działanie przeciwdrgawkowe. Wpływa depresyjnie na ośrodek oddechowy i naczynioruchowy. Łatwo rozpuszcza się w tłuszczach i dzięki temu bardzo szybko działa na ośrodkowy układ nerwowy, choć rozkładany jest w wątrobie dość wolno (15%/h). Redystrybucja leku do tkanki tłuszczowej i mięśniowej powoduje jego krótkotrwałe działanie. Działa po 30–40 sekundach po podaniu dożylnym, a działanie utrzymuje się około 30 minut^[2]. W małych dawkach wykazuje działanie przeciwbólowe^[3].

Wskazania i przeciwwskazania

Stosuje się go do indukcji znieczulenia ogólnego. Czasami podaje się wcześniej atropinę i silny lek przeciwbólowy. Jest szczególnie wskazany do indukcji znieczulenia u osób z padaczką.

Stosuje się go również do leczenia stanów chorobowych przebiegających z drgawkami. Może być stosowany do zwalczania obrzęku mózgu, ponieważ zmniejsza przepływ mózgowy i zużycie tlenu przez ośrodkowy układ nerwowy o 35%. Jest stosowany do leczenia zatruć środkami znieczulającymi miejscowo.

Nie wolno stosować leku w porfirii, dychawicy oskrzelowej, u osób w podeszłym wieku z miażdżycą, u osób ze zmniejszoną objętością wyrzutową serca, np. tamponada, wstrząs.

Dawkowanie

Najczęściej podaje się u dorosłych 3–5 mg/kg masy ciała, u dzieci 2–7 mg/kg. Przydatne może być podanie dawki próbnej (u dorosłych 25–75 mg). Zwykle stosuje się roztwór 2,5–5%. Zniknięcie odruchu rzęskowego, świadczy o wprowadzeniu w znieczulenie. Do celów znieczulenia ogólnego nie zaleca się przekraczania dawki 1 g u osób dorosłych.

Działania niepożądane

Może wywoływać depresję oddechową z okresami bezdechu, kurcz głośni lub oskrzelików. Przez uwalnianie histaminy może powodować skurcz oskrzeli lub reakcje alergiczne w postaci rumienia na skórze czy zapaści sercowo-naczyniowej. Może pobudzać nerw błędny i wywoływać bradykardię, dodatkowo może wystąpić obniżenie oporu naczyń obwodowych co w połączeniu daje znacznego stopnia obniżenie ciśnienia tętniczego i wzmożenie wrażliwości zatoki szyjnej. Powodować może hiperalgezję. Następuje zmniejszenie przemiany materii, zmniejsza się przepływ mózgowy, obniża się napięcie błony mięśniowej przewodu pokarmowego. Tiopental wynaczyniony może wywołać zmiany zapalno-zakrzepowe w okolicy wstrzyknięcia.

Interakcje

Tiopental nasila działanie alkoholu, innych leków nasennych, uspokajających, neuroleptyków i innych anestetyków.

Tiopental nie może być podawany w jednym roztworze z suksametonium, ponieważ jego wysokie pH spowoduje szybką hydrolizę.

Dostępne preparaty

• Tiopental
• Intraval
• Nesdonal
• Pentothal
• Trapanal

Zastosowanie w wykonywaniu kary śmierci

Tiopental w połączeniu z bromkiem pankuronium i chlorkiem potasu jest najczęściej stosowaną mieszaniną używaną w metodzie wykonywania kary śmierci (zastrzyk trucizny) w Stanach Zjednoczonych. 8 grudnia 2009 po raz pierwszy użyto tiopentalu jako jedynego środka podczas wykonywania kary śmierci^[4], ze względu na niepowodzenie w przeprowadzeniu wcześniejszej egzekucji przy użyciu trzech leków. Skazanemu została podana dawka 5 gramów – czyli 10-krotność maksymalnej dawki (wcześniej, gdy stosowano trzy środki – dawka ta wynosiła od 2 do 5 gramów)^[5].

W roku 2011 jedyna amerykańska firma, która produkowała tiopental, zaprzestała jego produkcji^[6]. Równocześnie kraje europejskie zaprzestały jego sprzedaży do Stanów Zjednoczonych do celów wykonywania kary śmierci^{[7][8][9][10]}. W efekcie zaczyna brakować tego środka do przeprowadzania egzekucji^[11].