Паленка
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Па́ленка, па́линка вадь па́лінка (мад. pálinka [ˈpaːliŋkɒ] 
высловность, рум. pălincă МФА: [pəˈliŋkə], чеськ. и слов. pálenka, панон.-русин. палєнка) є алкогольный напуй. На Чехах и Словаках, у русинув значит хотьякый дистилат;[1] на Мадярах тай у чотырьох провінціях Австрії pálinka тото ґеоґрафічно защищеный „означіньом походженя“ (анґл. Protected Designation of Origin, PDO) овочный бренді; у Румынії pălincă тото окреме защищеный овочный бренді;[2] у паннонськых руснакув тото назывка на дистилаты, брендії тай у тому числі ракію.
Remove ads
Етимолоґія
Паленка, палинка, палінка, pálinka, pălincă, pálenka, палєнка — вшыткі походят уд прасловянського пня paliti „палити“.[3][4]
Филі
У контексті русинського значіня слова „паленка“, т. є. хотьякого дистилата, є много разных филюв паленкы: часто вна ся чинит из слив, груші, бороцкув, айбо сут и варіації из яблык, грозна, айвы, еперкы, ужимкув тай другых овочув; оріхув, пшениці (по мадярськы пшенична паленка ся кликала tótpálinka, „товтувська паленка“)[5] тай даже просто ги розчин етилового шпірітуса у воді.
Варіації паленкы удповідно ся кличут подля інґредієнтув: сливлянка (из слив), дичкувка (из дичок) и так дале.
Похожый принцип є и у мадярськум языку: szilvapálinka (из слив), barackpálinka (из бороцкув), körtepálinka (из груш). Окрем того сут ищи:
- kisüsti (буквално „казаночок“) тото паленка двойної перегонкы, вчинена у міднум казані обсягом до 1,000 літрув.
- érlelt („удержана“) тото паленка, удержана маймало три місяці у деревлянуй бодни до 1,000 л вадь маймало пув рока у деревлянуй бодни на 1,000 л и булше.
- ó („стара“) тото паленка, удержана маймало рук у деревлянуй бодни до 1,000 л вадь маймало два рокы у деревлянуй бодни на 1,000 л и булше.
- ágyas („из пудкладков“) тото паленка, удержана маймало три місяці уєдно из пудкладков из овочув, вадь такых, які были ухосновані на дистилат, вадь иншакых. Хоснувут ся вадь свіжі, вадь сушені овочі. На 100 літрув паленкы типово додавут дас 10 кіл свіжых авадь 5 кіл сушеных овочув.
- törkölypálinka тото паленка из грозновых ужимкув.
Remove ads
Леґалні дефініції
Цидола PDO
У 2004. рокови Европська унія дала цидолу PDO (анґл. Protected Designation of Origin, „Защищеноє означіня походжіня“) брендови „pálinka“: ним ся позволят леґално называти лиш уроблені в Мадярщині овочный брендії тай бороцкові брендії из чотырьох провінцій Австрії: Barack Palinka ся продукує в Бурґенланді, Нижнюй Австрії, Штірії тай Відньови. Австрійська паленка, на удлику уд мадярської, подля законодавства не годна ся чинити з помочов самогонных апаратув безперерывної дії, и проходят осторожну помалу дистилацію.
Хоть pálinka сама по собі має зазначку PDO, поєдны реґіоны Мадярщины сторочами уроблявут высококвалітну паленку тай мавут особено файні условія про урощованя подакотрых овочув; тоты реґіоналні варіації окреме ся защищавут ґеоґрафічныма зазначками, котрі кладут ґеоґрафічні тай технічні жаданя. Наприклад, не кажджа бороцкова pálinka из Ґынца годна ся леґално брендовати ги мад. gönci barackpálinka.
Вусям pálinka мавут окремі, локалні PDO: szatmári szilvapálinka (сатмарська сливова паленка), kecskeméti barackpálinka (кечкемийтська бороцкова паленка), szabolcsi almapálinka (соболчська яблыкова паленка), békési szilvapálinka (бийкийшська сливова паленка), gönci barackpálinka (ґынцька бороцкова паленка), újfehértói meggypálinka (уйфегийртовська вишньова паленка), göcseji körtepálinka (ґычейська грушова паленка), pannonhalmi törkölypálinka (поннонголмська паленка из ужимкув).
Мадярська леґіслація
У Мадярщині выробництво паленкы ся реґулує законом LXXIII. року 2008, котрый ся базує на европськуй реґулації овочных шпірітусув. Подля того закона, алкогольный напуй ся годен брендовати ги мад. pálinka, кідь:
- Ун ся ферментує сугубо из овочув (айбо не из концентратув авадь сушеных овочув), урощеных у Мадярщині без додаточных інґредієнтув;
- дистилує ся тай пакує ся у фляшкы у Мадярщині; тай
- не є ректіфікованый булше 86% тай при фасованьови має маймало 37.5% ABV.
Хоть pálinka ся традично чинит из топтаных свіжых овочув, закон не контролує додаваня неконцентрованого овочного соку тай удкрыто позволят хоснованя мнякоти овочув. Сушені овочі ся не позволявут лиш у топтануй суміши, айбо годні ся хосновати у настойованьови.[6]
Позад сиї реґулації, ціла файта популарных мадярськых продуктув ся ребрендовали ги мад. szeszes ital (~[сесеш ітол] „шпірітусові напої“). Традиційна pálinka, переколочена з медом тоже стала ся брендовати ги szeszes ital авадь likőr („лікыр“) при булшому уровни цукру, даже кідь при дистилації ся не чинили ниякі нетрадичні крокы. Айбо многі из перекатеґорізованых напоюв тото дешеві суміші воды, ароматізаторув и ректіфікованого спирта.[7]
Remove ads
Історія
.JPG)
Першый раз ся дистилація споминат у 12. сторочови, у пописови лат. aqua ardens (букв. „палена вода“), учиненої з дистилації вина,[8][9] котра ся хосновала як лікарство, и котра по дакулкох дистилаційох уєдно из травами давала щи май муцноє лікарство, лат. aqua vitæ (букв. „вода жывота“). У Мадярськум корольстві у 12. тай 13. сторочах ся появляли лікарствені дистилаты вина.[10] У 14. сторочови королева Ержбета Польська хосновала дистилат вина з розмарином на ліченя свої подаґры, мастячи ї ним извонка тай пючи вадь доколочувучи си тот дистилат у їдіня.[11]
Знає ся за спожываня шпірітусув и пшеничного дистилата на задоволеня у 15. сторочу. У 1438. році у Бартфі тай Братіславі фунґовали варошські дистиларні, дистилатні напої ся споминавут у тот час ги дорогі товары.[12] Старші медичні назывкы ся поміняли на лат. crematum тай іт. cremato, котрі раз означовали пшеничні шпірітусы, а пак дистилаты з вина тай його осадкув (vino cremato).[13] Май шырокоє пошыріня, хоть и не повсюдноє, дистилаты дустали у Мадярщині у 16. сторочі. У 16–18. сторочах ся чинило „паленоє вино“ (мад. égettbor авадь у май раннюй формі eghet bor) из осадкув, забракованого вина вадь крупы, а пак щий из ужимкув тай овочув.[13][14]
У 1619. році паленка ся споминат межи кметювськыма повинностями у Маковицькуй домінії жупы Земплин у роботі Антонія Годинкы.[15]
Remove ads
Никайте щи
- Алкоголь
- Бренді
- Ракія
- Муцность алкоголя
Референції
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads