1691.

Kratke činjenice

Ovo je članak o godini 1691.

Kratke činjenice Milenijum:, Vjekovi: ...

Kratke činjenice

januar? - Srpska milicija podeljena na kompanije (Räzische compania) pod komandom potpuk. Znorića u regimenti barona Bolanda^[1].
mart, polovinom - Morejski rat: Mlečani se nakon opsade povukli iz Valone, čiju su tvrđavu porušili^[2].
20. 3. - Okončana Leislerova pobuna u Provinciji New York, Jacob Leisler pogubljen u maju.
20. 3. - Srpske starešine u Budimu, u odsustvu patrijarha Arsenija III, izabrale zatočenog Đorđa Brankovića za despota^[3], traže da Branković bude pušten, da Srbi imaju svoje vlasti i da srpski vojnici imaju posebne barjake^[4]. .

10. 4. - Rat Velike alijanse: Opsada Monsa okončana francuskim zauzećem grada.
11. 4. - Na predlog komoranskih Srba, car Leopold I. imenovao Jovana Monasterliju za podvojvodu, zapovednika srpske vojske u Habzburškom carstvu^[5]^[6].
proleće - Veliki vezir Ćuprilić postavio skopskog sveštenika Kalinika za pećkog patrijarha (do 1710), umesto Arsenija III koji je prešao Habsburzima.
proljeće - Austrijanci sakupljaju vojsku u blizini Osijeka, manji pogranični okršaji u Slavoniji, Srijemu, Banatu i Erdelju, ističu se srpski odredi^[7].
6. 5. - Španska inkvizicija pokrstila 219 xueta (šueta, kriptojevreja) na Majorci, 37 pokušalo pobeći s ostrva zbog čega su spaljeni.
maj - Prvi džungarsko-ćingovski rat: na saboru (kurultaju) u Dolon Nuru, poglavari Halha Mongola priznali vlast cara Kangxija - okončana dinastija Sjeverni Yuan.
svibanj - Buna kmetova u Hrvatskom Zagorju (Brdovec, Pušća, Zabok, Kostrelj, Bistrica, Lobor), sabor naredio upotrebu vojne sile i pogubljenje vođa^[8].
16. 5. - Francuski hugenot François Leguat se našao sa sedmoricom drugova na ostrvu Rodrigues u Indijskom okeanu.
23. 5. - Komani u Crnoj Gori porazili jedno jače tursko odjeljenje^[9].
23. 6. - Ahmed II je novi osmanski sultan (do 1695).

12. 7. - Kardinal Antonio Pignatelli postao papa Inocent XII. (do 1700), izabran kao kompromisni kandidat posle pet meseci konklave.
jul - Turci poraženi od Pipera; Crnogorci ove godine napadali Bileću^[9].
22. 7. (12. 7. po j.k.) - Williamov rat u Irskoj: Bitka kod Aughrima je definitivan poraz jakobita; ostaje još Limerick, koji se posle opsade predao u oktobru.
19. 8. - Bitka kod Slankamena, velika austrijska pobeda (Ludvig Vilhelm Badenski i Jovan Monasterlija) nad Turcima, poginuo veliki vezir Fazil Mustafa-paša Ćuprilić; Srpska milicija osvojila 34 neprijateljske zastave i 11 tugova^[4]. Ovom bitkom je osiguran habsburški posed Slavonije, Ugarske i Erdelja. Poslednja bitka u kojoj su Srbi nastupili uz Habsburge kao kompaktna celina pod svojim komandantom^[10].
19. 8. - Kod Slankamena poginuo i Adam Zrinski, posljednji iz obitelji, čiji posjedi sad pripadaju Dvorskoj komori.

20. 8. - Nova Leopoldova Privilegija Srbima, preko Ugarske kancelarije: vlast arhiepiskopa se proširuje i na svetovne stvari, imanja bez naslednika pripadaju crkvi (kaducitet)^[10]^[11] (dvorski "protivudar" težnjama za svetovnom vlašću^[4]); "despot" Đorđe Branković osuđuje to, mletačke vlasti zabranjuju patrijarhovim egzarsima da razglase Privilegiju u Dalmaciji^[3].
3. 9. - Potonuo engleski brod HMS Coronation, 600 mrtvih.
18. 9. - Bitka kod Leuzea: pobeda francuske konjice nad Alijansom u Belgiji.

3. 10. - Ugovor iz Limericka: većina Jamesovih pristalica odlazi u Francusku ("Beg divljih gusaka"), katoličkoj gospodi garantovana prava (što će biti izigrano).
7. 10. - Izdata povelja za Provinciju Zaljeva Massachusetts - spojene Kolonija Zaljeva Massachusetts, Kolonija Plymouth, Provincija Maine i još neke teritorije (stupa na snagu sledećeg maja).
12 - 17. 10. - Konačno oslobođeni Brod, Gradiška, Pakrac - osigurana Slavonija. Ove godine i pohod bana Erdödyja bosanskom Posavinom, konačno osvojenje Novog na Uni, zatim pad svih turskih uporišta na desnoj obali Save do Broda^[12] (ali vraćeno Turcima po Karlovačkom miru 1699).
4. 12. - Car Leopold I. izdaje Diplomu Leopoldinum kojom uzima vrhovnu vlast u Erdelju i potvrđuje istorijska prava. Iz zemlje je istisnut turski saveznik Imre Thököly, biće vraćen maloletni Mihály II Apafi.
6. 12. - Podmićeni napuljski kapetan predao Turcima mletačku tvrđavu Grabusa, na ostrvu pored Krita.
21. 12. - Francuzi zauzeli Urgell u Kataloniji (Španci ga povratili sledećeg aprila).

Krajišnici se pobunili zbog poreza i ukonačivanja vojske i opseli Koprivnicu, umirili ih izaslanici grofa Kaprare^[13].
Jovan Sinobad imenovan za serdara Kninske krajine, kasnije i za viteza sv. Marka^[14].
Senjski biskup preuzeo jurisdikciju u Lici i Krbavi, počinje da prevodi na uniju novopridošlo pravoslavno stanovništvo^[15].
Bernardo Bobić radi slike iz života sv. Ladislava na krilima oltara zagrebačke katedrale^[16].
Michel Rolle izložio Rollovu teoremu.

Događaji