Nazeat
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Nazeat (perz. نازعات, dosl. "uklanjač",[6] poznat i kao Mušak[3][6] ili Iran-130)[3][5][9] je iranska taktička balistička raketa[1] (ponekad navođena i kao kratkometna balistička raketa[9] ili raketno-artiljerijski sistem[2]), razvijena 1980-ih godina[2] hibridizacijom kineskih,[3] sjevernokorejskih[2] i sovjetskih komponenti.[9][10] Nazeat predstavlja jedno od prvih domaćih oružja takve vrste u Iranskim oružanim snagama i korišten je u zadnjoj fazi Iransko-iračkog rata (1980–1988),[2] te kasnije u Drugom libanonskom ratu (2006).[3][4]
Remove ads
Razvoj
Sistemi Nazeat i Ogab prvi su iranski projektili iz raketno-artiljerijske odnosno taktičko-balističke domene razvijeni nakon Iranske revolucije iz 1979. godine.[2] Program razvoja domaćih raketa bio je motiviran Iransko-iračkim ratom (1980–1988) odnosno potrebom za efikasnim i jeftinim oružjem kojeg će masovno proizvoditi na svom tlu,[2] a njegovi počeci datiraju se u 1983. kada je testiran autohtoni inercijalni sistem navođenja.[5] Međutim, nije poznato rabi li se isti kod Nazeata, Ogaba ili nekog trećeg projektila.[5] Na razvoju je sudjelovalo više hiljada domaćih stručnjaka odnosno najmanje stotinu individualnih postrojenja diljem zemlje.[5] Zapadnjački analitičari navode da su oba raketna sistema razvijena na kineskoj vojnoj tehnologiji,[2] te da je pri izradi ranih Nazeata korištena i raketna tehnologija sa sovjetskih FROG-ova (2K6 Luna i 9K52 Luna-M).[9][10] Uz direktni transfer tehnologije, Kina je također pomogla Iranu pri izgradnji tvornica za samostalnu proizvodnju krutih goriva, uključujući ključnih sastojaka poput amonijevog perklorata što je uvelike smanjilo iransku ranjivost na međunarodne sankcije.[2] Proizvodni kapaciteti bili su uspostavljeni kod Isfahana uz dodatnu pomoć Sjeverne Koreje i proizvodnja prvih projektila krenula je u januaru ili februaru 1988. godine, a već u martu iste godine korišteni su protiv Iraka.[2]
Glavne obrambene kompanije uključene u projektiranje, organizaciju i proizvodnju bile su Organizacija obrambene industrije (DIO) kao krovni vojni konglomerat,[5] te moguće njegove podružnice Organizacija avijacijsko-astronautičkih industrija (AIO) i Industrijska grupacija Šahid Bageri (SBIG). Ipak, određeni stručnjaci dovode u pitanje upletenost potonje grupacije s obzirom da je ona bila zadužena za proizvodnju sistema Ogab i Fadžr-3 koji koriste različito raketno gorivo odnosno drugu opremu.[6] Preliminarne verzije Nazeata nosile su oznaku Iran-130[3][5][9] i bile su 400 mm kraće od naknadnog serijskog tipa Nazeat-6,[6] a druge razvojne inačice nosile su i oznake Mušak-120/160/200.[3][6] Kasnije, godine 1990. Iran je od Kine počeo kupovati i sistem CSS-8 (verzija sovjetske S-75 Dvine), dvostupanjsku raketu s potisnicama na kruto gorivo čija je tehnologija upotrijebljena za nove verzije Nazeata.[3][6] Tokom kasnih 2000-ih na temelju Nazeata razvijena je i bioastronautička raketa Kavošgar-B za pokusne atmosferske letove.[1][11] Iranska svemirska agencija (ISA) koristila je ovaj model dvaput tj. za drugu i treću misiju programa Kavošgar – prvo je 26. 11. 2008. na visinu od 40 km lansirana prazna biokapsula,[11] a potom su 3. 2. 2010. na visinu od 55 km poslane hladnokrvne životinje.[11]
Remove ads
Tehničke karakteristike
Dvije osnovne (i službeno potvrđene) verzije ovog raketnog sistema su Nazeat-6H[7] i Nazeat-10H,[8] dok prema određenim stranim procjenama postoje i dva dodatna tipa (Nazeat-4 i Nazeat-5) s nešto manjim dometom.[3] Određene analize također prave distinkciju između Nazeat-10 i Nazeat-10H, navodeći da je potonja zapravo inačica prve.[9] Međutim, kategorizacija i tehničke karakteristike u zapadnjačkim analizama često su neprecizne i kontradiktorne.[3] Prema informacijama Iranskog ministarstva obrane, Nazeat-6H ima dužinu od 629 cm, dijametar mu iznosi 356 mm, domet od 80 do 100 km, a ukupna masa 960 kg uključujući bojevu glavu od 130 kg.[7] Masa potonje u nekim se stranim izdanjima pogrešno navodila kao 1300 kg.[3] Nazeat-10H kao noviji model je oko 25% veći i dužina mu iznosi 802 cm, dijametar 457 mm, domet od 110 do 130 km, te ukupna masa 1830 kg od čega 230 kg otpada na bojevu glavu.[8] Oba modela projektila su pogonjena na kruto gorivo,[2][3][9] konkretno polibutadien s hidroksil završecima (HTPB).[7][8] Brzina kod Nazeata-6H varira od 333 do 417 m/s[7] odnosno kod Nazeata-10H od 458 do 541 m/s,[8] dok udarna brzina iznosi 4 – 5 Ma (1360 – 1700 m/s).[3]
Projektili nemaju vanjsko navođenje,[2][3] iako postoje indicije da je implementiran inercijalni sistem.[3][5] Jedinice Nazeata zato su opremljene komunikacijskim i meteorološkim vozilima, kao i globalnim pozicijskim sistemom (GPS) za izviđanje lansirnih lokacija.[3] Kao najveća mana projektila Nazeat ističe se relativna nepreciznost koja kod oba modela iznosi 5% dometa,[3] tj. do 5000 m kod Nazeata-6H[7] odnosno do 6500 m kod Nazeata-10H.[8] Nazeat stoga pri maksimalnom dometu nema mogućnost gađanja mobilnih i manjih neprijateljskih meta.[3] U maju 2014. IHS Jane's izvijestio je o novom modelu Nazeata-10 na kojem su implementirane male mlaznice iza bojeve glave i usmjerene prema stražnjem dijelu projektila odnosno bočno uz uzdužnu os,[9] što analitičari tumače kao sistem za stabilizacijsku vrtnju projektila i povećanje preciznosti, te za odvajanje bojeve glave od ostatka raketnog trupa zbog smanjenja aerodinamičke sile otpora.[9] Kao analogije navode se druga iranska raketa Zelzal-3 koja rabi srodan stabilizacijski sistem, te ruski VBR BM-30 Smerč koji koristi slični separacijski princip.[9] Bojeva glava Nazeata nosi visokoeksplozivno punjenje, a može nositi i kemijsko oružje[3] (kojim se Iran za razliku od Sadamovog Iraka nije služio za vrijeme rata).
.jpg)
Tijelo projektila najčešće je obojano u zelene i smeđe tonove s žutim odnosno plavim natpisima. Lansirna platforma Nazeata je transportni erektor-lanser (TEL)[3] s jednim ili dva projektila, a primarni korišteni model vozila je Havar (6x6/4x4), licencirana verzija Mercedes-Benza[10] koju proizvodi iranska kompanija Iran Hodro Dizel. Ovo vozilo koristi se i za rakete Ogab,[3][10] a vizualno je sličan transportnom sistemu za ruske rakete 9K52 Luna.[10] Prema procjenama iz ranih 2010-ih, Iran raspolaže sa 500 takvih mobilnih lansera.[9] S druge strane, sekundarni korisnici poput gerilskog Hezbolaha služe se primarno simplificiranim metalnim lansirnim rampama. Servisni vijek Nazeata-6H i Nazeata-10H iznosi sedam godina.[7][8]
Remove ads
Operativna historija
Nazeat je prvi put korišten u martu 1988. godine tokom zadnjih faza Iransko-iračkog rata,[2] kao prva operativna taktička balistička raketa u iranskoj službi. Točan broj ispaljenih projektila do kraja rata (august 1988) nije poznat. Iako je Nazeat u naravi taktičko oružje,[1] Iran ga je koristio pretežito u strateške svrhe[6] odnosno raketno bombardiranje vojnih postrojenja razasutih po iračkim urbanim sredinama.[2] Nazeat je ostao u iranskoj operativnoj upotrebi i godinama kasnije, npr. korišten je i prilikom vojnih vježbi Veliki poslanik 3 u julu 2008.[1] odnosno Bejt-ul-mukades 27 u maju 2015. godine.[12] Sistemom danas raspolažu raketne jedinice regularne kopnene vojske (Arteš) i elitne Revolucionarne garde (Pasdaran).[3] Osim iranske vojske, Nazeat se još nalazi u službi libanonskog Hezbolaha koji ga je koristio u izraelsko-libanonskom ratu (2006).[3][4]
Srodni sistemi
FROG sistemi (2K6 Luna i 9K52 Luna-M), tehnologija parcijalno korištena pri izradi Nazeata[9][10]
CSS-8, kineska verzija sovjetskog sistema S-75 Dvina na čijoj su tehnologiji parcijalno bazirane kasnije verzije Nazeata[3][6]
Ogab, rabi iste mobilne platforme[3][10] i potencijalni inercijalni sistem navođenja[5]- Kavošgar-B, bioastronautička raketa bazirana na Nazeatu, razvijena kasnih 2000-ih i korištena od strane ISA-e za atmosferske letove[1][11]
Remove ads
Korisnici
Reference
Vanjske veze
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads