Ngagi

Ngagi ni wanyama wakubwa wa jenasi Gorilla katika familia Hominidae. Ngagi wanaishi katika maeneo ya tropiki ya Afrika.^[1]

Ngagi
Uainishaji wa kisayansi
Domeni: Eukaryota (Viumbe walio na seli zenye kiini) Himaya: Animalia (Wanyama) Faila: Chordata (Wanyama wenye ugwe wa neva mgongoni) Ngeli: Mamalia (Wanyama wenye viwele wanaonyonyesha wadogo wao) Oda: Primates (Wanyama wanaofanana kiasi na binadamu) Nusuoda: Haplorrhini (Wanyama wanaofanana zaidi na kima) Oda ya chini: Simiiformes (Wanyama kama kima) Familia ya juu: Hominoidea (Masokwe) Familia: Hominidae (Masokwe wakubwa) Nusufamilia: Homininae Kabila: Gorillini Jenasi: Gorilla (Ngagi) I. Geoffroy, 1852
Ngazi za chini
Spishi 2: G. beringei Matschie, 1903 G. gorilla Savage, 1847
Msambao wa spishi za ngagi: nyekundu - G. gorilla, njano - G. beringei

Spishi

• Gorilla beringei, Ngagi Mashariki au Gorila Mashariki (Eastern Gorilla)
  • Gorilla b. beringei, Ngagi-milima (Mountain Gorilla: Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, Rwanda na Uganda)
  • Gorilla b. graueri, Ngagi wa Uwanda wa Chini Mashariki (Eastern Lowland Gorilla: Jamhuri ya Demokrasia ya Kongo)
• Gorilla gorilla, Ngagi Magharibi au Gorila Magharibi (Western Gorilla)
  • Gorilla g. diehli, Ngagi wa Nijeria (Cross River Gorilla: Nijeria na Kameruni)
  • Gorilla g. gorilla, Ngagi wa Uwanda wa Chini Magharibi (Western Lowland Gorilla: Kameruni, Jamhuri ya Afrika ya Kati, Gaboni, Ginekweta, Jamhuri ya Kongo, Jamhuri ya Demokrasia ya Kongo na Angola)

Tabia za kimaumbo(kimwili) za Ngagi

• Ngagi wa Uwanda wa Chini Mashariki wanaurefu wa mita 1.7 na uzito wa 169.5kg(dume), majike yana urefu wa 1.5m na uzito wa wastani wa 71.5kg.
• Ngagi wa Milimani wana wastani wa 220kg wakiume wazee wakati huyo wakike wazee wana wastanio wa 97.7kg.
• Ngahi wa Nijeria niwagumu sana kuwafatilia na kufanyia utafiti kwasababu ya tabia yao yakuona aibu. Lakini inakadiriwa kuwa wana wastani wa 180kg kwa ngagi dume.
• Ngagi wa Uwanda wa Chini Magharibi wana wastani wa uzito wa 220kg kwa ngagi dume na 80kg kwa ngagi wa kike.

Umbo

Ngagi(sokwe) wana umbo la kipekee kwa kuwa matumbo yao ni makubwa kuliko vifua vyao. Ukubwa wao wa tumbo unachangiwa na Utumbo mpana wao uliopanuka, ambao husaidia mmeng'enyo wa mimea yenye nyuzi nyingi wanazotumia(kula).

Mikono

Ngagi(Sokwe) wana misuli mikubwa zaidi mikononi mwao kuliko miguuni (kinyume chake na Binadamu). Hii ni kwa sababu ya ukweli kwamba hutumia nguvu zao za mkono zilizoongezeka kwa kupiga na kukusanya majani na kwa ulinzi. Ingawa wanaweza kutembea wima kwa miguu miwili mara nyingi hutembea kwa miguu minne (kiumbe mwenye miguu minne). Mikono ya masokwe ni mirefu zaidi kuliko miguu yao na urefu wa mkono wao ni takriban sm 30 (futi 1) zaidi ya ule wa dume la mwanadamu mzima. Mikono mirefu inaashiria asili inayokaa kwenye miti ingawa sokwe sasa kimsingi ni wa nchi kavu (makao ya ardhini). Nguvu ya juu ya mwili wa Ngagi aliyekomaa ina nguvu mara sita zaidi ya ile ya binadamu mzima - inayomwezesha kuinua, kuvunja na kubana vitu vizito.

Rangi

Ngogi(Sokwe) wana ngozi nyeusi na nywele nyeusi hadi kahawia-kijivu. Wanaume hupata mraba au mstari wa rangi ya kijivu-fedha kwenye migongo yao na juu ya mapaja wakati wa ukomavu wa kijinsia, na hivyo kupata jina la silverback. Eneo hili la fedha-kijivu huvunja rangi yao ya giza kwa ujumla. Sokwe wa nyanda za chini wana nywele fupi fupi ilhali sokwe wa milimani wana nywele ndefu na za hariri. Sokwe waliokomaa hukosa nywele kwenye vidole vyao, viganja, nyayo, pua, midomo, masikio, na kifua.

Mpangilio wa Meno

Sokwe wana meno 32 - idadi sawa na wanadamu. Sokwe wana meno makubwa yenye nguvu ambayo yanaendana na mazingira wanayo kulia kwa uoto na chakula wanachotumia. Sokwe wa kiume waliokomaa hukuza meno makubwa, yenye ncha kali wanapokomaa. Sokwe wana seti mbili kamili za meno wakati wa maisha yao, sawa na wanadamu. Seti ya kwanza (sawa na meno ya watoto) ambayo hunapotea na kubadilishwa au kuota nyingine ya kudumu kama watu wazima.

Picha

• 
  Ngagi-milima (dume)
• 
  Ngagi wa Uwanda wa Chini Mashariki (dume)
• 
  Ngagi wa Nijeria
• 
  Ngagi wa Uwanda wa Chini Magharibi (dume mzee)
• 
  Ngagi wa kike akivuka maji na kutumia fimbo kujishika
• 
  Aina ya meno ya ngogi alie komaa