Maguindanao

Ang Maguindanao (pagbigkas: ma•gin•dá•naw) ay dating lalawigan ng Pilipinas na matatagpuan sa Awtonomong Rehiyon ng Bangsamoro sa Muslim Mindanao (BARMM). Ayon sa Pambansang Tanggapan ng Estadistika (NSO, Mayo 2000), ito ang may pinakamalaking populasyon ito sa rehiyon. Mabundok ang hilagang bahagi nito maliban sa bahaging nakapaligid sa Lungsod Cotabato. Agrikultural ang lalawigang ito. Mais, palay at niyog ang mga pangunahing produkto ng lalawigang ito.

Lalawigan ng Maguindanao
Lalawigan
Watawat Sagisag
Mapa ng Pilipinas na nakakulay ang Maguindanao
Mga koordinado: 7°08′N 124°18′E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Bangsamoro
Itinatag	22 Nobyembre 1973
Kabisera	Buluan
Pamahalaan
• Gobernador	Bai Mariam S. Mangudadatu (Nacionalista)
Lawak
• Kabuuan	7,142.0 km2 (2,757.5 milya kuwadrado)
Ranggo sa lawak	ika-11 sa 80
Populasyon  (2010)
• Kabuuan	944,718
• Ranggo	TBA
• Kapal	130/km2 (340/milya kuwadrado)
• Ranggo sa densidad	TBA
Dibisyon
• Malalayang lungsod	1
• Bahaging lungsod	0
• Bayan	36[1]
• Barangay	506[2] kasama ang mga malalayang lungsod: 529
• Distritong pambatas	Una at ikalawang distrito ng Maguindanao (kasama ang Lungsod ng Cotabato)
Sona ng oras	UTC+8 (PST)
Mga wikang isinasalita	Maguindanao

Heograpiya

Matatagpuan ang Maguindanao sa gitnang bahagi ng Mindanao, at napapalibutan ng Lanao del Sur sa hilaga, Cotabato sa silangan, Sultan Kudarat sa timog, at Look ng Illana sa kanluran.

Mga paghahating pampangasiwaan

Mapang administratibo ng Maguindanao

Ang lalawigan ng Maguindanao ay nahahati sa 36 mga bayan, na nahahati sa 506 na barangay. Karaniwang sinasama sa Maguindanao ang Lungsod ng Cotabato, ngunit malaya ito sa lalawigan.

May dalawang distritong pambatas ang Maguindanao. Dating kinilala bilang hiwalay na lalawigan ang unang distrito, na isinabatas ng Batasang Panrehiyon ng Rehiyong Autonomo sa Muslim na Mindanao bilang Shariff Kabunsuan noong Oktubre 2006. Ngunit ipinawalang-bisa ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas ang paglikha ng lalawigang ito noong Hulyo 2008, sa batayang nasa kapangyarigan ng lehislatura ng Pilipinas ang paglikha ng isang lalawigan. Binalik ang dating teritoryo ng lalawigan sa Maguindanao.

•  †  Kabiserang bayan
•      Bayan
•  ∗∗  Malayang nakapaloob na lungsod (heograpikong nakapangkat sa lalawigan lamang)

Lungsod o Bayan[A] Distrito[3] Populasyon ±% p.a. Lawak[3] Densidad Barangay Mga koordinado[B] (2015)[4] (2010)[5] km2 sq mi /km2 /sq mi Ampatuan Ikalawa 2.1% 24,801 17,800 6.52% 255.40 98.61 97 250 11 6°49′58″N 124°27′34″E Barira Una 2.6% 30,004 19,686 8.35% 392.61 151.59 76 200 14 7°28′15″N 124°21′23″E Buldon Una 3.0% 35,282 33,729 0.86% 429.40 165.79 82 210 15 7°30′33″N 124°22′17″E Buluan † Ikalawa 4.3% 50,008 38,106 5.31% 699.50 270.08 71 180 7 6°43′09″N 124°47′32″E Lungsod ng Cotabato ∗∗ Una[E] — 299,438 271,786 1.86% 176.00 67.95 1,700 4,400 37 7°13′15″N 124°14′48″E Datu Abdullah Sangki Ikalawa 2.0% 23,878 17,079 6.59% 220.00 84.94 110 280 10 6°46′43″N 124°28′36″E Datu Anggal Midtimbang Ikalawa 2.1% 25,016 13,339 12.72% 85.43 32.98 290 750 7 7°00′35″N 124°19′40″E Datu Blah T. Sinsuat Una 2.1% 25,024 16,533 8.21% 147.21 56.84 170 440 13 6°55′38″N 123°58′18″E Datu Hoffer Ampatuan Ikalawa 2.1% 25,012 16,295 8.50% 461.10 178.03 54 140 11 6°51′05″N 124°25′48″E Datu Montawal (Pagagawan) Ikalawa 3.0% 34,820 31,265 2.07% 461.10 178.03 76 200 11 7°04′40″N 124°44′55″E Datu Odin Sinsuat Una 8.5% 99,210 76,332 5.12% 461.80 178.30 210 540 34 7°01′25″N 124°18′57″E Datu Paglas Ikalawa 2.4% 28,387 20,290 6.60% 132.10 51.00 210 540 23 6°44′47″N 124°52′20″E Datu Piang (Dulawan) Ikalawa 2.2% 25,600 28,492 −2.02% 302.97 116.98 84 220 16 7°01′44″N 124°29′58″E Datu Salibo Ikalawa 1.3% 14,947 15,062 −0.15% — — — — 17 7°01′10″N 124°28′25″E Datu Saudi-Ampatuan Ikalawa 2.3% 26,427 20,330 5.12% 60.16 23.23 440 1,100 8 6°55′34″N 124°24′50″E Datu Unsay Ikalawa 1.0% 11,813 12,490 −1.06% 95.39 36.83 120 310 8 6°53′25″N 124°25′57″E General Salipada K. Pendatun Ikalawa 2.4% 28,103 24,004 3.05% 189.37 73.12 150 390 19 6°49′34″N 124°45′13″E Guindulungan Ikalawa 1.7% 19,911 16,071 4.16% 130.68 50.46 150 390 11 6°57′22″N 124°23′51″E Kabuntalan Una 1.5% 17,276 16,794 0.54% 371.08 143.27 47 120 17 7°07′03″N 124°23′04″E Mamasapano Ikalawa 2.1% 24,800 22,354 2.00% 85.31 32.94 290 750 14 6°53′42″N 124°30′17″E Mangudadatu Ikalawa 2.1% 25,046 14,864 10.44% 98.16 37.90 260 670 8 6°41′28″N 124°48′05″E Matanog Una 2.5% 29,770 23,269 4.80% 146.50 56.56 200 520 8 7°26′17″N 124°15′14″E Northern Kabuntalan Una 2.1% 25,232 14,251 11.49% 106.77 41.22 240 620 11 7°10′13″N 124°25′52″E Pagalungan Ikalawa 3.4% 39,653 31,891 4.24% 898.76 347.01 44 110 12 7°03′18″N 124°42′00″E Paglat Ikalawa 1.4% 15,920 11,207 6.91% 177.74 68.63 90 230 8 6°48′36″N 124°46′58″E Pandag Ikalawa 2.1% 25,057 13,795 12.04% 85.31 32.94 290 750 8 6°45′22″N 124°47′20″E Parang Una 7.6% 89,194 73,328 3.80% 850.78 328.49 100 260 25 7°22′32″N 124°16′02″E Rajah Buayan Ikalawa 2.0% 23,652 17,423 5.99% 71.98 27.79 330 850 11 6°54′28″N 124°33′02″E Shariff Aguak (Maganoy) Ikalawa 2.7% 31,692 34,376 −1.54% 392.70 151.62 81 210 13 6°51′40″N 124°26′41″E Shariff Saydona Mustapha Ikalawa 1.7% 19,855 16,442 3.66% — — — — 16 6°58′34″N 124°28′56″E South Upi Ikalawa 3.4% 40,178 35,990 2.12% 184.80 71.35 220 570 11 6°51′18″N 124°08′36″E Sultan Kudarat (Nuling) Una 8.1% 95,201 82,758 2.70% 712.91 275.26 130 340 39 7°16′45″N 124°18′12″E Sultan Mastura Una 1.9% 22,261 21,712 0.48% 242.07 93.46 92 240 13 7°18′15″N 124°16′46″E Sultan sa Barongis (Lambayong) Ikalawa 1.9% 22,425 22,547 −0.10% 291.30 112.47 77 200 12 6°52′56″N 124°36′01″E Sultan Sumagka (Talitay) Ikalawa 1.3% 14,863 13,328 2.10% 62.96 24.31 240 620 9 7°01′42″N 124°23′45″E Talayan Ikalawa 2.6% 30,032 16,042 12.68% 143.84 55.54 210 540 15 6°59′04″N 124°21′21″E Upi Una 4.6% 53,583 45,444 3.19% 742.95 286.85 72 190 23 7°00′38″N 124°09′45″E Kabuoan[C] 1,173,933 944,718 4.22% —[D] —[D] —[D] —[D] 508 (tingnan ang GeoGroup box) ^ Nakapahilis ang dating mga pangalan. ^ Maaring iayos ang mga koordinado batay sa latitud. (Ang nakapahilis na mga tugmaang pampook ay tumutukoy sa henerikong kinaroroonan. Sa ibang banda, tumatanda ito sa kabayanan ng bayan o lungsod). ^ Hindi kasama ang pangkabuoang mga datos ang malayang nakapaloob na lungsod ng Cotabato, na heograpiko at nakagisang ituring na nasa loob ng lalawigan. ^ Ang kabuoang kapal ng populasyon at lawak (suma ng lahat ng bahaging mga bayan: 10,190.14 km2 or 1,019,014 ha) ay hindi pinal sapagkat hindi ito umaayon sa mga datos na binibigay ng websayt ng Pamahalaang Panlalawigan ng Maguindanao (5,970.53 km2 or 597,052.79 ha),[6] gayon din sa mismong Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas (9,729.04 km2 or 972,904 ha).[7] ^ Ang Lungsod ng Cotabato, na heograpiko at nakagisnang ituring na bahagi ng lalawigan, ay malaya mula sa lalawigan at hindi humahalal ng mga opisyal ng lalawigan. Tanging mga boto kasama ang Maguindanao para sa representasyon sa iba't-ibang pambansang mga lehislatura. Ang mga gitling (—) sa mga cell ay tumutukoy sa hindi pa makukuhang impormasyon.

Nasaksihan ng lalawigan ang kamakailang pagtatag ng bagong mga bayan, lalo na noong dekada-2000. Winika ng noo'y kalihim ng Batasang Kapulungan ng ARMM na si Dick Mali na makatutulong ang gayong mga pagtatag sa “pagbabahagi at pagkalat ng mga gawain at yaman” at makabibigay sa mga tao ng “mas-matalab na pampublikong paglilingkod at pamamahala mula sa kanilang pampublikong mga opisyal.” Subalit ayon kay Benedicto Bacani ng Surian ng Autonomiya at Pamamahala sa Pamantasang Notre Dame, ang gayong mga hakbang ay mga pamamaraan upang maiwasan ang posibleng mga sigalot sa pagitan ng mga pamilyang pampolitika sa pamamagitan ng pagkakaroon ng kanilang sariling mga yunit ng lokal na pamahalaan kung saang magkakaroon sila ng mga puwesto sa pamahalaan.^[8]

Ipinapanukalang paghahati ng lalawigan

Inihain ni dating Kinatawan Bai Sandra Sema (na pinagbawalan na tumakbo para sa isa pang termino sa kaniyang kasalukuyang distrito sa taong 2019 sang-ayon sa batas) ang Panukalang Batas Bkg. 5185 sa Kapulungan ng mga Kinatawan noong Marso 2, 2017. Nilayon nitong makapagtatag ng Maguindanao North, isang bagong lalawigan na binubuo ng 11 bayan at 2 distritong pambatas, kung saang Datu Odin Sinsuat ang magiging kabisera.^[9] Kamakailang naghain ang pumalit sa kaniyang si Kinatawan Datu Roonie Sinsuat, Sr. ng isang bagong panukalang batas na naglalayog magtatag ng parehong lalawigan, pero tatawagin na itong Kanluraning Maguindanao (Western Maguindanao).

• Barira
• Buldon
• Datu Blah T. Sinsuat
• Datu Odin Sinsuat
• Kabuntalan
• Matanog
• Northern Kabuntalan
• Parang
• Sultan Kudarat (kabisera)
• Sultan Mastura
• Upi

Tingnan din

• Pamamaslang sa Maguindanao

Talababa

Mga sanggunian

1. "Archive copy". Inarkibo mula sa ang orihinal noong 2008-11-18. Nakuha noong 2012-12-06.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link)
2. "Archive copy". Inarkibo mula sa ang orihinal noong 2008-11-18. Nakuha noong 2012-12-06.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link)
3. "Province: Maguindanao". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 8 Enero 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
4. Census of Population (2015). Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
5. Census of Population and Housing (2010). Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities (PDF). NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
6. "Brief Profile". Provincial Government of Maguindanao. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 15 Abril 2015. Nakuha noong 15 Abril 2016. Land Area; Maguindanao has a total land area of 597,052.79 hectares.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
7. "PSGC Interactive; List of Provinces". Philippine Statistics Authority. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 11 Enero 2013. Nakuha noong 29 Marso 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
8. "'Creating More LGUs Prevents Conflicts in ARMM'". ABS-CBN News. Marso 30, 2008. Nakuha noong Hunyo 9, 2020.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
9. Sema, Bai Sandra Sinsuat A. (2 Marso 2017). "House Bill No. 5185 - An Act Creating the Province of Maguindanao North" (PDF). Congress of the Philippines. Inarkibo mula sa ang orihinal (PDF) noong 25 Hunyo 2017. Nakuha noong 8 Setyembre 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Mga kawing panlabas

Imapa lahat ng mga koordinado gamit ang: OpenStreetMap

I-download ang mga koordinado bilang: KML

• May kaugnay na midya ang Maguindanao sa Wikimedia Commons
• Gabay panlakbay sa Maguindanao mula sa Wikivoyage
• Geographic data related to Maguindanao at OpenStreetMap
• COMELEC Resolution No. 8169
• Mga Resulta ng Plebisito ng COMELEC para sa 3 bagong mga bayan ng Maguindanaot
• Local Governance Performance Management System