Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya

Ang Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya^[2], na kadalasang dinadaglat bílang ASEAN o Asean,^[3][4] ay isang kapisanang pang-heopolitika, pang-ekonomiya, at pangkultura ng mga bansa sa Timog-Silangang Asya. Ang Asean ay itinatag noong ika-8 ng Agosto 1967 at binuo ng Indonesya, Malaysia, Pilipinas, Singapore, at Taylandiya. Ang mga layunin ng samahang ito ay pagtaguyod ng paglago ng ekonomiya, kaunlarang panlipunan, pagsulong ng mga kultura sa mga kasapi, at pagpapalaganap ng kapayapaang pangrehiyon.

Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya ASEAN အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (sa Burma) Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (sa Biyetnames) Association of Southeast Asian Nations (sa Ingles) Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara (sa Indones) សមាគមន៏ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ (sa Khmer) ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ (sa Lao) Persatuan Negara-negara Asia Tenggara (sa Malay) தென்கிழக்காசிய நாடுகளின் கூட்டமைப்பு (sa Tamil) สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (sa Thai) 东南亚国家联盟 / 東南亞國家聯盟 (sa Tsino)
Watawat
Salawikain: "Isang Pananaw, Isang Pagkakakilanlan, Isang Pamayanan" "10 Bansa, 1 Pagkakakilanlan"
Awitin: (The ASEAN Way)"Ang Paraan ng ASEAN"
Luklukan ng Kalihiman	Jakarta
Pinakamalaking lungsod	Jakarta
Wikang panggawain	Ingles[1]
Katawagan	Timog-Silangang Asyano
Bansang-kasapi	10  Brunei  Kambodya  Indonesya  Laos  Malaysia  Myanmar  Pilipinas  Singapore  Taylandiya  Biyetnam Tagamasid: 2  Papua New Guinea  Timor-Leste
Pamahalaan	Kapisanang panrehiyon
• Tagapangulo	Anwar Ibrahim
• Kalihim	Kao Kim Hourn
Pagtatag
• Pagpapahayag ng Bangkok	8 Agosto 1967
• Karta	16 Disyembre 2008
Lawak
• Kabuuan	4,522,518 km2 (1,746,154 sq mi)
Populasyon
• Pagtataya sa 2023	683,290,000
• Densidad	144/km2 (373.0/sq mi)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2024
• Kabuuan	US$ 12.007 trilyon
• Bawat kapita	US$ 17,528
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2024
• Kabuuan	US$ 4.248 trilyon
• Bawat kapita	$6,201
TKP (2022)	0.736 mataas
Salapi	10 Dolyar ng Brunei Riel ng Kambodya Rupiah ng Indonesya Kip ng Laos Ringgit ng Malaysia Kyat ng Myanmar Piso ng Pilipinas Dolyar ng Singapore Baht ng Taylandiya Dong ng Biyetnam
Sona ng oras	UTC+9 hanggang +6:30 (Asean)
Kodigong pantelepono	10 +673 +855 +62 +856 +60 +95 +63 +65 +66 +84
Internet TLD	10 .bn .kh .id .la .my .mm .ph .sg .th .vn
Websayt www.asean.org
Kung isinaalang-alang bilang isahang entidad. Napiling susi ng mga batayang tagaturol ng ASEAN Taunang paglaki 1.6%

Skidibi

Kasaysayan

Deklarasyon ng Bangkok: Ang pagkatatag ng Asean noong 8 Agosto 1967.

Maaaring iguhit ang pagkatatag ng Asean mula sa pagkatatag ng dalawang hiwalay na organisasyon: ang Samahan ng Timog-Silangang Asya, isang alyansa na binubuo ng mga bansang Pilipinas, Malaysia at Taylandiya na itinatag noong taóng 1960, at ang Maphilindo, isang iminungkahing alyansa na ibubuo ng Pilipinas, Indonesya at Malaysia.

Ang Asean ay itinatag noong 8 Agosto 1967, na ang mga ministro ng ugnayang panlabas ng limang bansa ay nagpulong sa Bangkok at naglagda ng Deklarasyon ng Asean, na kinikilala nang lubos na Deklarasyon ng Bangkok. Ang limang ministro ng ugnayang panlabas – Adam Malik ng Indonesya, Narciso Ramos ng Pilipinas, Tun Abdul Razak ng Malaysia, S. Rajaratnam ng Singapore, at Thanat Khoman ng Taylandiya – ay itinuring na Mga Ama ng Pagkatatag ng Organisasyon.

Naging bahagi ng Asean ang Brunei noong 8 Enero 1984, ang araw pagkatapos ng pagkamit ng kanilang kalayaan nang isang linggo. Ang Brunei ay ang unang bansa na naging kasapi sa kalunan ng Asean. Noong 28 Hulyo 1995, nagkaroon ng isang bagong kasapi ang Asean nang sumanib ang Biyetnam bílang ikapitong kasapi. Pagkatapos ng dalawang taon, sumanib ang mga bansang Laos at Myanmar bílang kasapi ng Asean noong 23 Hulyo 1997. Kasabay dapat ang Kambodya sa araw ng pagsanib na iyon, ngunit ipinagpaliban muna sapagkat lumalaganap pa ang kaguluhang panloob sa politika. Noong 30 Abril 1999, sumanib na sa wakas ang bansang Kambodya at nakabuo ng isang matatag na samahán ang Asean.

Mga Pangunahing layunin ng Asean

Ang mga bansang-kasapi ng Asean at nakapagpatibay ng mga pangunahing prinsipyo para sa kanilang mga ugnayan ng mga bawat isa, na nabibilang sa Kasunduan ng Pagkakaibigan at Pagkikiisa sa Timog-Silangang Asya (TAC):

• Paggalang sa magkabilá ng-panig ukol sa kalayaan, kapangyarihan, kapantayan, katatagang panteritoryo, at pambansang pagkakakilanlan ng lahat ng mga bansa;
• Karapatan ng bawat estado na mamahala ang kanilang pambansang pamamalagi na maging malaya sa kaguluhang panlabas, lihim na pagbabagsak o pamimilit
• Walang mangyayaring kaguluhan sa ugnayang panloob ng isa't isa
• Pagsasaayos ng mga kakulangan o pagtatalo sa pamamagitan ng mapayapang paraan
• Pagtatakwil sa mga banta o paggamit ng puwersa; at
• Mabisang pakikiisa sa pagitan ng mga bansang-kasapi.

Mga kasapi ng Asean

Mga watawat ng 10 kasapi ng Asean

Ang mapa ng Asean na binubuo ng mga bansang-kasapi

Ang mga kasalukuyang bansang-kasapi sa Asean ay mula sa pinakauna hanggang sa pinakahuling sumapi:

Mga kasaping nagtatag

Itinatag ang organisasyon ng ito sa pamamagitan ng Deklarasyon sa Bangkok noong 8 Agosto 1967.

•  Indonesya
•  Malaysia
•  Pilipinas
•  Singapore
•  Taylandiya

Mga estadong sumapi sa kalaunan

•  Brunei (7 Enero 1984)
•  Biyetnam (28 Hulyo 1995)
•  Laos (23 Hulyo 1997)
•  Myanmar (23 Hulyo 1997)
•  Kambodya (30 Abril 1999)

Timor-Leste

Noong 23 Hulyo 2006, Si José Ramos-Horta, ang kasalukuyang pangulo ng Silangang Timor, ay lumagda ng pormal na pakiusap at inaasahan ang mabilis na paraan ng pagpasok upang maging ganap na kasapi sa loob ng limang taon.

Papua New Guinea

Ang bansang Papua Bagong Guinea ay kasalukuyang nasa katayuang tagamasid mula 1976.

Pagtitipon ng Asean

██ Mga likas na kasapi ng Asean
██ Mga tagamasid sa Asean
██ Mga kandidatong-kasapi ng Asean
██ Asean Dagdag Tatlo
███ Pagtitipon ng Silangang Asya
█████ Porong Panrehiyon ng Asean

Nagdadaos ng mga pagpupulong ang Asean na nakilalang Pagtitipon ng Asean (Asean Summit), kung saan nagpupulong ang mga punò ng pamahalaan ng bawat kasapi upang pag-usapan at pasyahan ang mga isyung panrehiyon, gayundin sa pagdaraos ng ibang pagpupulong kung saan kasáma ang mga bansa na nasa labas ng hanay na may hangaring magtaguyod ng mga ugnayang panlabas.

Mga Pagtitipong Pormal ng Asean
	Petsa	Bansa	Punung-abala
Ika-1	Pebrero 23–24, 1976	Indonesya	Jakarta
Ika-2	Agosto 4–5, 1977	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-3	Disyembre 14–15, 1987	Pilipinas	Maynila
Ika-4	Enero 27–29, 1992	Singapore	Singapore
Ika-5	Disyembre 14–15, 1995	Taylandiya	Bangkok
Ika-6	Disyembre 15–16, 1998	Biyetnam	Hanoi
Ika-7	Nobyembre 5–6, 2001	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-8	Nobyembre 4–5, 2002	Kambodya	Phnom Penh
Ika-9	Oktubre 7–8, 2003	Indonesya	Bali
Ika-10	Nobyembre 29–30, 2004	Laos	Vientiane
Ika-11	Disyembre 12–14, 2005	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-12	Enero 11–14, 20071	Pilipinas	Cebu
Ika-13	Nobyembre 18–22, 2007	Singapore	Singapore
Ika-143	27 Pebrero – 1 Marso 2009 10–11 Abril 2009	Taylandiya	Cha Am, Hua Hin Pattaya
Ika-15	23 Oktubre 2009	Taylandiya	Cha Am, Hua Hin
Ika-16	8–9 Abril 2010	Biyetnam	Hanoi
Ika-17	28-31 Oktubre 2010	Biyetnam	Hanoi
Ika-18	7–8 Mayo 2011	Indonesya4	Jakarta
Ika-19	14–19 Nobyembre 2011	Indonesya	Bali
Ika-20	3–4 Abril 2012	Kambodya	Phnom Penh
Ika-21	17–20 Nobyembre 2012	Kambodya	Phnom Penh
Ika-22	24–25 Abril 2013	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-23	9–10 Oktubre 2013	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-24	10–11 Mayo 2014	Myanmar	Naypyidaw
Ika-25	12–13 Nobyembre 2014	Myanmar	Naypyidaw
Ika-26	26–27 Abril 2015	Malaysia	Kuala Lumpur at Langkawi
Ika-27	18–22 November 2015	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-28	6–8 Setyembre 2016	Laos	Vientiane
Ika-29	6–8 Setyembre 2016	Laos	Vientiane
Ika-30	28–29 Abril 2017	Pilipinas	Pasay
Ika-31	10–14 Nobyembre 2017	Pilipinas	Pasay
Ika-32	27–28 Abril 2018	Singapore	Singapore
Ika-33	11–15 Nobyembre 2018	Singapore	Singapore
Ika-34	20–23 Hunyo 2019	Taylandiya	Bangkok
Ika-35	31 Oktubre–4 Nobyembre 2019	Taylandiya	Bangkok
Ika-36	26 June 2020	Biyetnam	Hanoi
Ika-37	11–15 Nobyembre 2020	Biyetnam	Hanoi
Ika-38	26–28 Oktubre 2021	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-39	26–28 Oktubre 2021	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-40	10–13 Nobyembre 2022	Kambodya	Phnom Penh
Ika-41	10–13 Nobyembre 2022	Kambodya	Phnom Penh
Ika-42	9–11 Mayo 2023	Indonesya	Labuan Bajo
Ika-43	5–7 Setyembre 2023	Indonesya	Jakarta
Ika-44	6–11 Oktubre 2024	Laos	Vientiane
Ika-45	6–11 Oktubre 2024	Laos	Vientiane
1 Ipinagpaliban mula Disyembre 10–14, 2006.
2 Nagpunong-abala ng pagtitipon nang lumiban ang Myanmar.
3 Ang pagtitipon ay binubuo ng dalawang bahagi. Ang unang bahagi ay nalipat mula 12–17 Disyembre 2008 dahil sa krisis pampolitika ng Taylandiya noong 2008. Ang ikalawang bahagi ay napigil noong Abril 11 dahil sa pagpasok ng mga demonstrador sa lugar ng pagdaraos ng pagtitipon.
4 Nagmungkahi ang bansang  Indonesya sa bansang  Brunei ng palitan na magpupunong-abala sila sa APEC (at malamang ang pagpupulong ng G20) sa 2013.

Habang nagdaraos ang ikalimang Pagtitipon sa Bangkok, nagpasiya ang mga pinúnò na magpulong nang "di-pormal" sa pagitan ng bawat pagtitipon:

Mga Pagtitipong Di-pormal ng Asean
	Petsa	Bansa	Punung-abala
Ika-1	30 Nobyembre 1996	Indonesya	Jakarta
Ika-2	14–16 Disyembre 1997	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-3	27–28 Nobyembre 1999	Pilipinas	Maynila
Ika-4	22–25 Nobyembre 2000	Singapore	Singapore

Ang paghahambing ng mga hanay sa mga malalaking bansa

Organisasyon	Lawak km²	Populasyon	GDP (PPP) sa EU$	GDP (PPP) bawat kapita sa EU$	Mga bansang- kasapi
UE	4,225,104	449,206,579	26.308 trilyon	58,838	27
ASEAN	4,522,518	683,290,000	12,007 trilyon	17,528	10
CSN	17,715,335	366,669,975	2,635,349	7,187	12
AU	29,922,059	1,494,988,668	8.990 trilyon	6,330	55
Malalaking bansa					Hati ng politika
India	3,287,263	1,428,627,663	14.594 trillion	10,123	36
Tsina	9,596,961	1,409,670,000	35.291 trillion	25,015	34
EU1	9,833,520	334,914,895	28.781 trillion	85,373	50
Canada1	9,984,670	41,288,599	2.472 trillion	60,495	13
Russia	17,098,246	143,679,916	5.473 trillion	38,292	89

Itinaya sa taong 2024. Bughaw-puti para sa pinakamalaking halaga, lunting-puti para sa pinakamaliit, sa mga hanay na pinaghahambingan.

Katayuan ng ekonomiya

Ang talahanayang GDP ay nakabatay sa PPP na itinaya noong 2024.

Bansa	GDP (PPP) angaw sa EU$(Itinaya)	GDP (PPP) bawat kapita sa EU$(Itinaya)
Indonesya	4.721 trilyon	16,861
Taylandiya	1.644 trilyon	23,401
Biyetnam	1.559 trilyon	15,470
Pilipinas	1.392 trilyon	12,192
Malaysia	1.306 trilyon	39,030
Singapore	794.179 bilyon	133,737
Myanmar	283.572 bilyon	5,200
Kambodya	106.714 bilyon	6,541
Laos	74.205 bilyon	9,787
Brunei	33.875 bilyon	76,864

Mga Lider ng ASEAN

• 
  Brunei Darussalam
  Sultan
  Hassanal Bolkiah
• 
  Kambodya
  Punong Ministro
  Hun Manet
• 
  Indonesya
  Pangulong
  Prabowo Subianto
• 
  Laos
  Punong Ministro
  Sonexay Siphandone
• 
  Malaysia
  Punong Ministro
  Anwar Ibrahim
• 
  Myanmar
  Punong Ministro
  Min Aung Hlaing
• 
  Pilipinas
  Pangulong
  Ferdinand Marcos Jr.
• 
  Singapore
  Punong Ministro
  Lawrence Wong
• 
  Taylandiya
  Punong Ministro
  Paetongtarn Shinawatra
• 
  Biyetnam
  Punong Ministro
  Phạm Minh Chính

Tingnan din

• ASEAN+ 3
• Sona ng Malayang Kalakalan ng ASEAN o AFTA
• BIMP-EAGA
• Pundasyong ASEAN
• ASEAN+ 6
• Awit ng Pagkakaisa ng ASEAN (Himno ng ASEAN)
• Sagisag ng ASEAN
• Palaro ng Timog Silangang Asya (SEA Games)
• Talaan ng mga lungsod sa ASEAN ayon sa populasyon
• Ang Paraan ng ASEAN opisyal na awitin ng ASEAN