En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları

19. yüzyıl

1801-1900 yılları arasındaki zaman dilimi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden

Remove ads

19. yüzyıl, miladi takvime göre 1 Ocak 1801 ile 31 Aralık 1900 günleri arasındaki zaman dilimi olarak kabul edilir.

Portekiz, Osmanlı ve Çin İmparatorluğu çökmeye başlamış, Babür ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu da son bulmuştur.

Napolyon Savaşları’ndan sonra, Britanya İmparatorluğu, dünya nüfusunun dörtte biri, yüz ölçümünün üçte birine hakim olarak dünyanın önder gücü haline gelmiştir. "Pax Britannica" (Britanya barışı) döneminde, korsanlara karşı ciddi tedbirleri ile dünyada ticaretin teşvikini sağlamıştır. 19. yüzyıl aynı zamanda yeni icat ve keşiflerle beraber pozitif bilimlerde ciddi atılımlara sahne olmuştur. Tıp, matematik, fizik, kimya, biyoloji, elektrik ve metalurji gibi alanlarda gelecek yüzyılın hızlı gelişen teknolojik yeniliklerinin temelleri atılmıştır.

Demiryolları taşımacılığının başlamasıyla gelen sanayi devrimiyle beraber birçok ülkede kentleşme hareketleri başlamıştır ve dünyadaki birçok büyük şehrin nüfusu, bu dönemde bir milyonun üstüne çıkmıştır. Bunda tıp alanındaki gelişmeler de etkili olmuştur. Dünyanın kalan keşfedilmemiş bölgeleri (Antarktika ve Arktika'nın ulaşılması zor yerleri hariç) keşfedilmiştir ve 1890larda dünyanın hassas ve detaylı bir haritasının ortaya konmasına vesile olmuştur.

Bu yüzyıl köleliğin hızlı bir düşüş yaşamasına neden olmuştur. Haiti köle ayaklanmasını takiben Britanya İmparatorluğu, denizlerdeki egemenliğini kullanarak dünya çapındaki köle ticaretini durdurmaya çalışmıştır. Britanya 1834'te, Amerika Birleşik Devletleri, iç savaşı takiben 1865'te, Brezilya ise 1888'de köleliği kaldırmıştır. Aynı şekilde Rusya da topraklarında köleliğe son vermiştir.

Remove ads

Dönemler

Olaylar

1801-1850

  • 1801: Büyük Britanya Krallığı ve İrlanda Krallığı birleşerek Birleşik Krallık'ı oluşturdu.
  • 1802: Vehhabiler Kerbela'yı yağmaladı.
  • 1803: William Symington "ilk vapur" olan Charlotte Dundas'ı tanıttı.
  • 1804 - Napolyon kendini imparator ilan etti.
  • 1804: I. Franz tarafından Avusturya İmparatorluğu kuruldu.
  • 1803: Vehhabiler Mekke ve Medine'yi ele geçirdi.
  • 1804: Dünya nüfusu 1 milyara ulaştı.
  • 1805: Trafalgar Muharebesi, Fransız ve İspanyol donanmalarını yok etti ve İngilizlerin denizlerde hakimiyet kurmasını sağladı. Bu, yüzyılın sonlarında Britanya İmparatorluğu'nun başarısının önemli bir faktörüdür.
  • 1810: Berlin Üniversitesi kuruldu. Öğrencileri ve öğretim görevlileri arasında Hegel, Marx ve Bismarck bulunmaktadır. Alman üniversite reformu o kadar başarılı oldu ki modeli tüm dünyada kopyalandı.
  • 1814: Elisha Collier çakmaklı silahı icat etti.
  • 1812 - 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonu Bükreş Antlaşması'nın imzalanması
  • 1814: 1 Şubat Mayon Yanardağı patladı.
  • 1815: Nisan ayında Sumbawa adasındaki Tambora Dağı yanardağı patladı ve kayıtlı tarihin en büyük volkanik patlamasını başlattı,. Tambora kültürü yok oldu ve sonrası da dahil olmak üzere en az 71.000 kişiyi öldürdü. Patlama, "volkanik kış" olarak bilinen küresel iklim anomalileri yarattı.
  • 1816: Yaz Yaşanmayan Yıl: Kuzey Yarımküre'de alışılmadık derecede soğuk koşullar meydana geldi. Bu durum büyük ihtimalle 1815'te Tambora Dağı'nın patlamasından kaynaklandı.
  • 1816 - Napoli krallığı yıkıldı
  • 1819: Kolombiya Cumhuriyeti (Gran Colombia), Simón Bolívar'ın Boyacá Muharebesi'ndeki zaferinden sonra bağımsızlığına kavuştu.
  • 1819: İngiliz Doğu Hindistan Şirketi tarafından modern Singapur şehri kuruldu.
  • 1820: Antarktika'nın keşfi.
  • 1820: Liberya, Amerikan Kolonizasyon Derneği tarafından özgürleştirilmiş Amerikalı köleler için kuruldu.
  • 1820: Maratha İmparatorluğu'nun dağılması.
  • 1821–1823: Meksika'nın bağımsızlıktan sonraki ilk hükûmeti olan Birinci Meksika İmparatorluğu, Meksika İmparatoru I. Agustín tarafından kuruldu.
  • 1821 - Yunanistan isyanlar sonucu bağımsız oldu
  • 1822: Brezilya Kralı I. Pedro, 7 Eylül'de Brezilya'nın Portekiz'den bağımsızlığını ilan etti.
  • 1827 - Navarin Olayı
  • 1830 - Fransızlar Cezayir'i Osmanlılardan aldı.
  • 1830 - Yunanistan'ın bağımsızlığı tanındı.
  • 1839 - Tanzimât döneminin başlangıci.
  • 1846 - Neptün gezegeni bulundu.

1850-1899

  • 1853 - Kırım Savaşı
  • 1856 - Paris Antlaşması
  • 1859 - Toskana dukalığı yıkıldı
  • Çerkes Sürgünü (21 Mayıs 1864)
  • 1869: Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayan Süveyş Kanalı açıldı.
  • 1871–1872: İran'daki kıtlığın 2 milyon kişinin ölümüne neden olduğu sanılıyor.
  • 1871 - Paris'teki işçi faciasıyla 20.000 insan hayatını kaybetti
  • 1876 - Tanzimat döneminin bitişi.
  • 1881 - Mustafa Kemal Atatürk doğdu.
  • 1881: Rus İmparatorluğu'nda pogrom dalgası başladı.
  • 1882 - İngilizler, Mısır'ı işgal etti.
  • 1883: Yakın tarihin en büyük yanardağ patlamalarından biri olan Krakatoa Yanardağı patladı.
  • 1892: Kristof Kolomb'un Yeni Dünya'ya gelişinin 400. yıldönümünü kutlamak amacıyla Chicago'da Dünya Kolomb Fuarı düzenlendi.
  • 1893: Yeni Zelanda, kadınlara oy hakkı tanıyan ilk ülke oldu.
  • 1897 - Osmanlı-Yunan Savaşı, Yunanlar bağımsızlık için Osmanlı Devleti'ne savaş açtılar.
Remove ads

Önemli kişiler

Siyaset ve ordu

Thumb
Napolyon Bonapart, konsül ve Fransa imparatoru
Thumb
Abraham Lincoln (1963), Amerika Birleşik Devletleri'nin 16. başkanı
Thumb
II. Abdülhamit, Osmanlı sultanı
Thumb
Otto von Bismarck, demir şansölye (demir başbakan)

Din ve felsefe

Thumb
Karl Marx
Thumb
Friedrich Nietzsche

Bilim

Thumb
Charles Darwin
Thumb
Nadar, Louis Pasteur, 1878

Edebiyat

Thumb
Charles Dickens
Thumb
Emile Zola, 1900
Thumb
Daguerreotype, Edgar Allan Poe

Müzik

Thumb
Ludwig van Beethoven

Görsel sanatlar (resim, heykel)

Thumb
Monet'nin İzlenim: Gün Doğumu adlı eseri, 1872, izlenimcilik (empresyonizm) akımına ismini vermiştir.
Thumb
Vincent Van Gogh, kendi portresi, 1889

İş Dünyası

  • John Jacob Astor III, emlakçı
  • Andrew Carnegie, sanayici, hayırsever
  • Jay Cooke, finans
  • Henry Clay Frick, sanayici, sanat koleksiyoncusu
  • Jay Gould, Demiryolu müteahhidi
  • Meyer Guggenheim, aile reisi, maden
  • Daniel Guggenheim (bakır)
  • E. H. Harriman, demiryolları
  • Henry O. Havemeyer (şeker), sanat koleksiyoncusu
  • George Hearst, altın
  • James J. Hill (demiryolları)
  • Andrew W. Mellon, sanayici, hayırsever, sanat koleksiyoncusu
  • J.P. Morgan, banker, sanat koleksiyoncusu
  • George Mortimer Pullman (demiryolları)
  • Charles Pratt, petrol, Pratt Institute'un kurucusu
  • John D. Rockefeller, petrol, sanayi imparatoru
  • Levi Strauss, tekstil
  • Cornelius Vanderbilt, demiryolları, gemi taşımacılığı
Remove ads

Kaynakça

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads