Нептуний

Нептуний (лат. Neptunium, Np) — Менделеевның периодик таблицасының 7 период элементы. Тәртип номеры - 93. Актиноидлар гаиләсенә карый . Бу беренче трансуран элемент, җирдә аның эзләре генә очрый, аны ураннан атом-төш реакцияләре ярдәмендә ясалма рәвештә алганнар.

Уран◄ Нептуний / Neptunium (Np) ►Плутоний
Атом номеры	93
Матдәнең тышкы күренеше
Атомның үзлекләре
Атом массасы (моляр масса)	[237,0482] а. м. б. (г/моль)
Атом радиусы	пм
Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон)	кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурациясе
Химик үзлекләре
Ковалент радиусы	пм
Ион радиусы	пм
Электр тискәрелеге (Полинг буенча)
Электрод потенциалы
Оксидлашу дәрәҗәсе
Матдәнең термодинамик үзлекләре
Тыгызлык	20,48 г/см³
Моляр җылы сыешлыгы	Дж/(K·моль)
Җылы үткәрүчелек	Вт/(м·K)
Эрү температурасы	K
Эрү җылылыгы	640 кДж/моль
Кайнау температурасы	3902 K
Парга әйләнү җылылыгы	кДж/моль
Моляр күләм	см³/моль
Матдәнең кристаллик рәшәткәсе
Рәшәткә төзелеше
Рәшәткә параметрлары	Å
Дебай температурасы	K

Символы

Нептуний элементының символы — Np (Нептуний тип укыла).

Тарихы

Атом төше таркалу теориясе кабул ителгәнгә кадәр 93-че элементны табу турында өч тапкыр игълан ителә һәм алар хата булып чыга: аусоний (Ausonium) — Италиядә (Энрико Ферми), богемий (Bohemium) — Чехословакиядә (1934) һәм секваний (Sequanium) — Румыниядә (1939).

Беренче тапкыр нептунийны Э. М. Макмиллан һәм Ф. Х. Абельсон 1940 елда ала.

Синтезы реакциясе: ²³⁸U(n,γ)²³⁹U(β⁻)²³⁹Np.

Атамасы Нептун планетасына багышланган.

Чыгарып алу

Нептунийны нептуний фторидын (IV) 1600 К температурада барий парлары белән тергезеп алалар:

${\displaystyle {\mathsf {NpF_{4}+2Ba\ {\xrightarrow {\ }}\ Np+2BaF_{2}}}}$

Үзенчәлекләре

Гади нептуний — җиңел чүкелүчән, чагыштырмача йомшак, көмөшсу ялтыравыклы металл. Бу иң авыр металларның берсе: ул тыгызлыгы буенча осмий, иридий, агалтын һәм ренийдан гына калыша.

Коро һавада әкрен оксидлаша, юка оксид элпә белән каплана. Һава температурасы югары булса, ул бик тиз NpO₂ кадәр оксидлаша.

Берләшмәләрдә оксидлашу дәрәҗәсе +2-нән +7-гә кадәр. Эретмәләрдә Np³⁺, Np⁴⁺, NpO₂⁺, NpO₂²⁺ NpO һәм₅³⁻ ионнары барлыкка китерә.

Нептуний ионнары гидролизга һәм комплекслар барлыкка китерүгә сәләтле.

Изотоп

Нептуний изотопларының кайсыбер радиоактив үзенчәлекләре :

Масса саны	Ярым таркалу чоры	Таркалган типлары
231	50 мин	α
232	13 мин	электрон тартып алу
233	35 мин	α (1 %), электрон тартып алу (99 %)
234	4,4 көн	α (1 %), электрон тартып алу (99 %)
235	410 көн	β+ (1 %), электрон тартып алу (99 %)
236	5000 ел	α
237	2,20×106 ел	α
238	Көн - 2,1	β−
239	Көн 2,33	β−
240	7,3 мин	β−
241	16 мин	β−

Кулланылышы

Плутоний алу өчен кулланыла.

Физиологик сыйфатлары

Радиоактив таркалганда нептун югары энергетик α-кисәкчәләр һәм урта энергияле β-кисәкчәләр чыгара. Нептунийның физиологик йогынтысы валентлыгы һәм организмга эләгү юлнарына бәйле. Аның 60-80 % -ы сөякләрдә кала, ә организмнан радиобиологик чыгарылу чоры 200 ел тәшкил итә. Бу сөяк тукымасының җитди радиацион зарарлануына китерә. Нептунның радиация агуы плутонийдан азрак, чөнки удел активлыгы кимрәк.

Нептуний изотопларының организмда рөхсәт ителгән микъдар чиге: <sup id="mwmQ">237</sup>Np — 0,06 мккюри (100 мкг), ²³⁸Np, ²³⁹Np — мккюри 25 (10⁻⁴ мкг).²³⁷Np өчен эш бүлмәсендәге һавада ПДК-сы 2,6 ×10⁻³ Бк/м³.