Movimento LGBT

El movimento LGBT o movimento LGBT+ el ze el movimento sociałe e pułìtego che el serca de rivar a ła normałizasion sociałe e ła parità de deriti par omosesuałi (gay e lèsbeghe) , transesuałi, bisesuałi , etc. a chełi dei eterosesuałi.

Sto movimento el ze de sòłito considarà inte el so insieme e se costuma pensar che el sìpia emerzesto in osidente inte el 1969 co łe revolte de Stonewall del Movimento de libarasion LGBT. Tutavia, ghe ze un continuum stòrego de lota par i deriti dei omosesuałi da ła fin del

[[XIX

sècoło|

XIX^o

 sècoło

]]

, che el połe vegner sudividesto in trè difarenti perìodi stòreghi:

• el primo movimento omosesuałe inte ła Seconda Guera Mondiałe,
• el movimento omòfiło, dal 1945 al 1970
• el movimento de libarasion LGBT, dal 1969 fin uncó.

Tutavia, racuante indàzeni łe ga svełà che za inte el mondo antigo, ghe zera movimenti fati de persone coinsidenti coi tèrmani moderni prezenti inte l'acrònemo LGBT+^[1][2][3]

Istòrego

Primo movimento omosesuałe

Inte ła seconda metà del

[[XIX

sècoło|

XIX^o

 sècoło

]]

, ła sodomia ła zera considerada un crimene inte ła major parte dei paezi osidentałi e inte łe so cołònie, ła zera depenałizada solché inte i paezi che i gaveva seguio l'ezénpio del còdaze penałe fransezo, che el gaveva considarà cofà reato solché cuei conportamenti che i lezionava un terso, in Eoropa ste ecesion łe zera, oltre che a ła pena-citada Fransa, ła Spagna, el Belzo, el Lusenburgo, i Paezi Basi, el Portogało, l'Itàlia e ła Baviera (prima de ła formasion de l'Inpero todesco), e inte l'Amèrica el Braziłe, el Mèsego, el Guatemała e l'Arzentina. In altri paezi, i omosesuałi i ga sorbio pene de detension, de sòłito intrà i 5 e i 10 ani, che in racuanti stati i podea rivar par fin a l'ergàstoło e par fin a ła pena de morte. Sta situasion ła ghea portà a ła nàsita de inisiative inte l'ùltemo terso del sècoło, dimandando ła depenałizasion andove l'omosesuałità ła zera oncora condanada. Inte el prinsìpio, ste inisiative łe zera, in sostansa, de łe asion individuałi dei primi ativisti, cofà Heinrich Hösli^[4] (1784-1864), Karl Heinrich Ulrichs^[5] (1825-1895) o Károly Márea Kertbeny^[6] (1824-1882).

Verso ła fin del sècoło, in Zermània se ghea scumisià a organizarse in asociasion col fin de rivar a ła depenałizasion de łe pràteghe omosesuali mascułine. Sti corpi asociativi i garia dopo orizenà, inte el ndar de ła Repùblega de Weimar, el movimento par i deriti dei gay pì ativo del mondo. Inte el 1897 el ze sta creà a Berlin el Comità Sientìfego Umanitàrio (WKenschaftlich-humanitäres Komitee, WhK) par conbàtar l'artìcuło 175 del còdaze penale e par el reconosimento sociałe dei omosesuali e dei transesuali, devegnendo cusita ła prima organizasion pùblega par i deriti dei omosesuali inte el mondo^[7]. El Comità Sientìfego Umanitàrio el ze sta bon de recòlzare sirca 5.000 firme da sitadini iłustri che i dimandava ła descansełasion de l'Artìcuło 175 e el ga portà ła petision al Reichstag (Parlamento todesco) inte el 1898, sensa parò vegner acetada. Ła sora-scrivesta petision, ła ghea vedesto el sostegno solché da parte de ła menoransa parlamentare fata dal Partio socialdemocràtego^[8].

Movimento omòfiło

Movimento de libarasion