Алена Кіш

Але́на Андрэ́еўна Кіш (1889 ці 1896 — 1949) — беларуская мастачка-прымітывістка з Слуцкага раёну, аўтарка маляваных дываноў. Значная калекцыя твораў захоўваецца ў архівах Заслаўскага гісторыка-культурнага музэю. Працы Алены Кіш, як і зьвесткі пра яе жыцьцё, былі сабраныя праз значны час пасьля яе сьмерці па ініцыятыве мастака Ўладзімера Басалыгі, які бачыў размаляваныя ёю дываны ў дзяцінстве.

Алена Кіш
Дата нараджэньня	1889(1889)
Месца нараджэньня	Раманаў, Слуцкі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	1949(1949)
Прычына сьмерці	утапленьне[d]
Занятак	мастачка
Алена Кіш у Вікісховішчы

Імя Алены Кіш унесена ў Сусьветную энцыкляпэдыю наіўнага мастацтва як імя найвыбітнай прадстаўніцы беларускага прымітывізму.^[1]

Біяграфія

Нарадзілася ў 1889 годзе ў мястэчку Раманаве на Случчыне. Пасьля Нямецка-савецкай вайны і сьмерці бацькоў, разам з братамі й сёстрамі перабралася ў вёску Грозаў да сястры, якая выйшла замуж.^[2] Мастачка-вандроўніца, значную частку жыцьця хадзіла зь вёскі ў вёску і малявала дываны за калавак хлеба ці за бульбу. Людзям падабаліся яе дываны, і яны пускалі Алену да сябе дамоў падчас выкананьня працы. Ствараючы свае маляванкі, Алена сьпявала народныя песьні.^[3] Але зь цягам часу цікавасьць вяскоўцаў да рукадзельных маляванак зьнікла, і Алена засталася без замоваў. У 1949 годзе яна скончыла жыцьцё самагубствам, кінуўшыся ў раку.

Творчасьць

Дываны з казачна-экзатычнымі сюжэтамі («Ліст да каханага», «Дзева на водах», «Рай», «У райскім садзе» і інш. прадстаўлены ў шматлікіх варыянтах^[4]), адметныя кампазыцыйным майстэрствам, своеасаблівым бачаньнем і ўнікальнай вобразнасьцю. Існуе меркаваньне, што зьмест твораў Алены Кіш зьвязаны зь біяграфіяй мастачкі і яўленьнем пра «жаночую долю» і мару пра «рай»^[5]. Блізкасьць да мясцовай традыцыйнай размалёўкі выявілася ў дэкаратыўнасьці прапрацаваных дэталяў, лякальнасьці колераў, шырокім выкарыстаньні расьлінных элемэнтаў, акаймоўцы дываноў.

У сьнежні 2013 году адбылася выстава маляваных дываноў Алены Кіш «На шчасьце» са збору Заслаўскага музэю ў Мастацкай галерэі Міхаіла Савіцкага. Выстава была падрыхтаваная мастацтвазнаўцам Тацянай Бембель разам зь беларускім мэцэнатам Канстанцінам Цэрэтэлі^[6] (рас.). Адкрываў вэрнісаж дырэктар гісторыка-культурнага музэю-запаведніку «Заслаўе», мастацтвазнаўца Мікалай Паграноўскі^[7].

• 
  Мікалай Паграноўскі, Хрысьціна Вітушка, Тацяна Бембель
• 
  Мікалай Паграноўскі, Хрысьціна Вітушка, Тацяна Бембель
• 
• 
  мастачка Аксана Аракчэева
• 
  Уладзімер Парфянок, Руслан Вашкевіч

Памяць

• У 1996 годзе, да 100-годзьдзя з дня нараджэньня мастачкі, РУП «Белпошта» выпусціла памятны мастацкі канвэрт з арыгінальнай маркай.

• 

• У 2010-м годзе на кінастудыі «Беларусьфільм» была створана дакумэнтальная стужка пра лёс мастачкі Алены Кіш «Маляваны рай»^[8], рэж. Галіна Адамовіч.