Арнольд Зомэрфэльд

Арно́льд Яга́нэс Вільге́льм Зо́мэрфэльд (па-нямецку: Arnold Johannes Wilhelm Sommerfeld; 5 сьнежня 1868, Каралявец — 26 красавіка 1951, Мюнхэн) — нямецкі фізык-тэарэтык і матэматык.

Арнольд Зомэрфэльд
Arnold Sommerfeld
Дата нараджэньня	5 сьнежня 1868(1868-12-05)[1][2][3][…]
Месца нараджэньня	Кёнігсбэрг[d], Каралеўства Прусія[d][3]
Дата сьмерці	26 красавіка 1951(1951-04-26)[4][1][2][…] (82 гады)
Месца сьмерці	Мюнхэн, Нямеччына[4][3]
Прычына сьмерці	дарожна-транспартнае здарэньне
Месца пахаваньня	Нордфрыдгоф[d][5]
Месца вучобы	Кёнігсбэрскі ўнівэрсытэт[d]
Занятак	фізык-тэарэтык, матэматык, прафэсар унівэрсытэту, фізык
Навуковая сфэра	тэарэтычная фізыка матэматычная фізыка
Месца працы	Гётынгенскі ўнівэрсытэт, Горная акадэмія ў Кляўсталі, Найвышэйшая тэхнічная школа ў Ахене, Мюнхэнскі ўнівэрсытэт
Вядомы як	адзін з закладальнікаў квантавай тэорыі
Сябра ў	Лёнданскае каралеўскае таварыства, Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Баварская акадэмія навук[d], Акадэмія навук СССР[d], Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук[d], Вугорская акадэмія навук, Расейская акадэмія навук, Пруская акадэмія навук[d], Burschenschaft Germania Königsberg[d] і Гётынгенская акадэмія навук[d]
Навуковы кіраўнік	Фэрдынанд фон Ліндэман Фэлікс Кляйн
Вучні	Вольфганг Паўлі Вэрнэр Гайзэнбэрг Пэтэр Дэбай Ганс Бэтэ Альфрэд Ляндэ Ляйнус Полінг Войцех Рубіновіч
Узнагароды	Мэдаль імя Макса Плянка[d] (1931) медаль Лорэнца[d] (1939) медаль Эрстэда[d] (1949) мэдаль Матэўччы[d] (1924) замежны сябра Лёнданскага каралеўскага таварыства[d] (29 красавіка 1926) ганаровы доктар Калькуцкага ўнівэрсытэту[d]
Арнольд Зомэрфэльд у Вікісховішчы

Разам з Максам Плянкам, Альбэртам Айнштайнам ды Нільсам Борам належыць да кола так званых «бацькоў-заснавальнікаў» квантавай фізыкі, якія на пачатку XX стагодзьдзя стварылі новы падмурак сучаснай фізыкі ў выглядзе сучаснай тэарэтычнай фізыкі зь яе галоўным напрамкам — квантаваю мэханікаю і тэорыяю адноснасьці. Зомэрфэльд абагульніў тэорыю Бора на выпадак эліптычных арбіт з улікам рэлятывісцкіх паправак і растлумачыў тонкую структуру спэктраў вадароднага атаму, пабудаваў квантавую тэорыю нармальнага эфэкта Зэемана, усталяваў шэраг спэктраскапічных заканамернасьцяў, увёў галоўны, азімутальны, магнітны, унутраныя квантавыя лікі й адпаведныя правілы адбору.

Акрамя таго, Зомэрфэльд разьвіў паўклясычную тэорыю мэталаў, займаўся праблемамі клясычнай электрадынамікі (дыфракцыя і распраўсюджваньне электрамагнітных хваляў), электроннай тэорыі, спэцыяльнай тэорыі адноснасьці, гідрадынамікі і інжынэрнай фізыкі, матэматычнай фізыкі.

Зомэрфэльд быў ня толькі выдатным навукоўцам, а й таленавітым выкладчыкам. Ён заклаў буйную мюнхэнскую школу тэарэтычнай фізыкі, стварыў шэраг падручнікаў па гэтай дысцыпліне. Мноства ягоных асыстэнтаў, асьпірантаў і вучняў сталі выдатнымі фізыкамі і нобэлеўскімі ляўрэатамі.

Нягледзячы на велізарны аўтарытэт і дасягненьні ў галіне квантавай тэорыі атаму, сам Зомэрфэльд так я ня быў уганараваны Нобэлеўскай прэміяй, хоць вылучаўся на яе 84 разы ў 1917—1951 роках^[6].

Памёр празь некалькі тыдняў пасьля зьбіцьця аўтамабілем на вуліцы. Ягоным імем названы Цэнтар тэарэтычнай фізыкі пры Мюнхэнскім унівэрсытэце^[7].

Прэміі і ўзнагароды

• Мэдаль Гельмгольца (1917)
• Мэдаль Матэуччы (1924)
• Мэдаль Макса Плянка (1931)
• Мэдаль Лёрэнца (1939)
• Мэдаль Эрстэда (1948)
• Чалец Баварскай (1908), Бэрлінскай, Гётынгенскай акадэмій навук
• Замежны чалец Лёнданскага каралеўскага таварыства (1926), Нацыянальнай акадэміі навук ЗША, Акадэміі навук СССР (чалец-карэспандэнт з 1925, ганаровы чалец з 1929), Акадэміі дэі Лінчэі, Індыйскай акадэміі навук у Бангалёры(en), Каралеўскага таварыства навук ва Упсале(en), Аўстрыйскай, Вугорскай і Гішпанскай акадэмій навук(en)
• Ганаровыя доктарскія ступені ўнівэрсытэтаў Ростаку, Ахену, Калькуты, Атэн

Ушанаваньне памяці

• У 1970 року імем Арнольда Зомэрфэльда названы кратэр з адваротнага боку Месяцу
• У ягоны гонар названая малая плянэта (32809) Зомэрфэльд, адкрытая ў 1990 року