Байдакі (зьніклая вёска)

Байдакі́ ^[a] — даўні хутар, пазьней засьценак у межах сучаснага Хвойніцкага раёну Гомельскай вобласьці Беларусі.

Байдакі лац. Bajdaki
Першыя згадкі:	1734 год
Краіна:	Беларусь
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:

Гісторыя

Карона Каралеўства Польскага

Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.

Герб Равіч паноў Ракіцкіх.

Найранейшую на сёньня згадку пра futor Baydaków сустракаем у тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва Каралеўства Польскага 1734 года, складзеным на падставе папярэдняй люстрацыі. Хутар належаў да часткі Брагінскага маёнтку, якую трымалі ў заставе яшчэ ад серадзкага ваяводы пана Яна Канецпольскага паны Сілічы^[1]. Але ў 1733 годзе князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі ці не ўпершыню падпісаўся, акрамя іншага, «графам на Брагіне»^[2], і, такім чынам, большасьць ранейшых заставаў, што да брагінскіх добраў, была спыненая.

У 1754 годзе з 6 двароў (×6 — прыкладна 36 жыхароў) хутара Байдакоў Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 27 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 3 злотых, 18 грошаў^[3]. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім.

Расейская імпэрыя

Герб Мурдэліо зьменены роду Аскеркаў.

Байдакі на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Байдакі ў складзе Рэчыцкай акругі апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага Рэчыцкага павету Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. Менскай губэрні Расейскай імпэрыі^[4].

У крыніцы, заснаванай на зьвестках рэвізіі 1795 году, Байдакі названыя ў пераліку паселішчаў, нібыта адабраных у стражніка польнага літоўскага Яна Мікалая Аскеркі ў «казённое ведомство за клятвопреступление», г. зн. за ўдзел у вызвольным паўстаньні 1794 года^[5]. Але Мікулічы, Байдакі, Пудакоў і іншыя паселішчы, якія раней належалі да Брагінскага маёнтку, пан М. Аскерка трымаў па сваёй жонцы пані Барбары Ракіцкай; на яе, імаверна, і былі запісаныя. Таму нядзіўна, што ўсе яны, урэшце, вернутыя сыну Рафалу Міхалу Аскерку, якому пашчасьціла вярнуцца зь сібірскай няволі. Гэта засьведчана ведамасьцю сяла Мікулічаў Богаяўленскай царквы 1801 году^[6]. З мэтрычных запісаў той жа царквы 1796, 1797, 1801 гадоў вядомыя прозьвішчы байдакоўцаў — Байдак, Бандарэнка, Гуц, Іваніцкі, Кабашнік, Палхоўскі, Прымак, Шахніцкі^[7].

Згодна з «Фармулярнай ведамасьцю» Мікуліцкай царквы 1822 году, вёска Байдакі з 53 душамі мужчынскага і 54 душамі жаночага полу, што месьцілася за 2 вярсты ад прыходзкай царквы, нібыта яшчэ належала пану Рафалу Аскерку^[8], які спачыў, аднак, у 1818 годзе^[9]. Пасьля вяртаньня Байдакоў да паноў Ракіцкіх, прыгонныя іх жыхары, падобна, былі пераселеныя ў Пудакоў, а іх месца занялі вольныя людзі каталіцкага веравызнаньня.

Байдакі на мапе-дзесяцівярстоўцы 1832 г. Ф. Шубэрта.

Засьценак Байдакі на мапе Менскай губэрні А. К. Фіцінгофа. 1846 г.

6 студзеня 1836 году ксёндз Тадэвуш Рагоўскі, вікары Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, ахрысьціў Анелю, дачку Казімера і Караліны Кастэцкіх, а кумамі выступілі Ян Андрэеўскі і Ванда Казачкоўская з Байдакоў^[10]. Вёска Байдакі згаданая ў 1848 годзе, калі 19 лістапада сьвятар Міхаіл Казьлякоўскі, настаяцель Мікуліцкай Богаяўленскай царквы, ахрысьціў Марка, сына рыма-католіка Сымона і праваслаўнай Мар'яны, як запісана ў мэтрыцы, Казачэнкаў^[b][12].

Ці не астатні ўпамін пра засьценак Байдакі сустрэты ў «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.», дзе засьведчана, што 5 ягоных жыхароў мужчынскага полу і 1 жанчына заставаліся парафіянамі Астраглядавіцкага касьцёлу^[13].

Заўвагі

1. Пры бальшавіках такую назву надалі паселішчу Бардакі, якое знаходзілася вельмі далёка ад сапраўдных, зьніклых на той час, Байдакоў.
2. Гэты ж сьвятар у 1835, 1837 і 1839 г. маці дзяцей Ігнацыя Стравінскага Аляксандру чамусьці запісаў Елісаветай^[11].