Барадзянка

Барадзя́нка (па-ўкраінску: Бородя́нка) — мястэчка ў Бучанскім раёне Кіеўскай вобласьці Ўкраіны, на рацэ Здвыж. Цэнтар Барадзянскай мястэчкавай тэрытарыяльнай грамады. Колькасьць насельніцтва на пачатак 2022 г. складала 12 832 асобы^[1].

Барадзянка лац. Baradzianka
укр. Бородянка
Герб Барадзянкі Сьцяг Барадзянкі
Першыя згадкі:	?[a]
Мястэчка з:	1957
Былыя назвы:	Казятычы
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Кіеўская
Раён:	Бучанскі
Плошча:	9,463 км²
Вышыня:	139 м н. у. м.
Насельніцтва:	12 832 чал.
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380 4577
Паштовы індэкс:	07800 — 07805
КОАТУУ:	3221055100
Геаграфічныя каардынаты:	50°38′50.5″ пн. ш. 29°55′32.9″ у. д.
Барадзянка на мапе Ўкраіны Барадзянка
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://bsr.gov.ua/

Гісторыя

Карона Каралеўства Польскага

Герб Ліс роду Івашэнцавічаў

Казятычы альбо Барадзянка ў акце 1618 г.

У 1608 годзе пан Мікалай Макаравіч-Івашэнцавіч, пакінуўшы за сабою Макараў (Варонін), астатнія добры падзяліў паміж сынамі ад першай жонкі Ганны Харлінскай. Крыштаф атрымаў Андрэеўку, Азершчыну, Пяскоўку і Запрудзічы; Аляксандар — Матыжын і Капіеўку; Барадзянка і Забуян-балота дасталіся Андрэю^[2].

27-м красавіка, 8 і 12 чэрвеня 1618 году, пазначаныя судовыя акты што да наездаў падданых сужэнства Філона і Ганны Катэльніцкіх зь сяла Казятычы альбо Барадзянка і рабункаў маёмасьці ў сяле Шыбенае пячэрскіх базылянаў і ў добрах паноў Марка і Гераніма Трыпольскіх. 2 і 31 ліпеня 1624 году вырашалася справа спагнаньня сумы ў 1 280 злотых з пана Крыштафа Макаравіча-Івашэнцавіча, «względem wybicia z dóbr Koziatycz nazwanej Borodzianka i przysiołka Zabełocza», на рахунак пані Ганны Катэльніцкай.

21 красавіка 1625 году Крыштаф і Ганна зь Яловічаў Малінскіх Макаравічы Івашэнцавічы заставілі Аляксандру і Тэадоры Балычанцы Алексічам мястэчка Казятычы/Барадзянка, сёлы Дружня, Аляксандрава Воля, Загальцы Малыя або Качалы, Загальцы Вялікія за суму ў 19 650 злотых^[3]. Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1628 году, з 3 дымоў osiadłych і з 2 агароднікаў сяла Казятычаў^[b] пана Крыштафа Макаравіча, якое трымаў у заставе пан Аляксандар Алексіч, выбіралася адпаведна па тры і па паўтара злотых^[4].

У 1640 годзе Крыштаф Макаравіч прадаў Барадзянскі маёнтак Андрэю Драгаеўскаму. У транзакцыі вялося пра двор і мястэчка Казятычы альбо Барадзянка з фальваркам, сяло Дружня з дваром і фальваркам, сёлы Загальцы, Качалы, Пяскоўка, Аляксандравая Воля, Новая Грэбля з падданымі цяглымі й няцяглымі, з баярамі служылымі й путнымі, з агароднікамі й падсуседкамі, з усімі працамі, чыншамі ды інш./^[5].

Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.

16 красавіка 1650 году ў Жытомірскі гродзкі суд пададзена пратэстацыя Паўла Шчэнеўскага ў сувязі з нападам 8 ліпеня 1648 году на яго двор у сяле Ханеў (Падгайнае) паўстанцаў зь сяла Унін, мястэчка Барадзянка і інш., ды разрабаваньне рознай маёмасьці, падрыхтаванай да эвакуацыі. 16 ліпеня 1650 году ў судовыя акты трапіў датаваны 2-м чэрвеня ўнівэрсал пана Мікалая Абрамовіча, ваяводы троцкага, генэрала артылерыі Вялікага Княства Літоўскага, да сваіх падданых зь местаў Гарнастайпаль, Самуэльпаль, Казаровічы, Барадзянка і з навакольных сёлаў пра прызначэньне адміністратарам іхных валасьцей пана Даніэля Юрыя Вароніча з усімі паўнамоцтвамі^[6].

У студзені 1654 году стольнік Василий Кикин, пасланы з Масквы да Кіеўскага палку, прыводзіў да прысягі на вернасьць Расейскай дзяржаве жыхароў 22 местаў, сярод якіх былі Барадзянка, Гастомель и Чарнобыль^[7].

У 1659 годзе ігумен Феадосій і чарняцы Кіеўскага Міхайлаўскага (Залатаверхага0 манастыра выкарысталі зручны момант, каб завалодаць шляхецкімі добрамі, білі чалом маскоўскаму цару Аляксею Міхайлавічу. 31 сьнежня т. г. манарх выдаў пажаданую для іх грамату^[8]:

...И мы, великий гсдр цр и великий княз, Алексий Михайлович всея Великия и Малыя и Белыя Россиі самодержец, Михайловского мнстра игумена Феодосия з братиею пожаловали теми шляхетскими маетностями: Бородянкою, Новою Греблею, Загалцами, да на Полесю за Припетю двема деревенками: Мосанами и Красносельем со всеми доходи буде те маетности нне впусте и никто ими не владеет и впредь о тих маетностях спору и челобитя от казаков не будет велели владеть им и на те маетности велели им дат ншу великого гсдря жаловалную грамоту за ншею гсдрскою печатью и по ншей гсдрской милости Михайловского мнстра игумену Феодосию з братиею и хто по нем иний игумен и братия будут тими маетностями, селцом Бородянком доходи всякия збирать попрежнему, как имано напред сего.

Дана ся нша царскаго величества жалованная грамота в ншем црстующем граде Москве лета от создания миру 7168 мсца декабра 31 дня.

У хуткім часе тое маскоўскае падараваньне пацьвердзіў унівэрсалам украінскі гэтман Юрый Хмяльніцкі^[9]:

...Всей старшине и черни Войска его царского вел: Запор: и всякого стану людем, которым колвекъ о томъ ведати належит. Іжъ яко его царское вел. изволил з побожности своей, пожаловавши на монастыр святого Золотоверхого Михайла Киевский, надал повагою своею царскою оной для выживленя братіи маетности лядскіе, называемыи Бородянку, Новую Греблю и Загальце, а на Полесю за Припетю, Мосаны и Красноселля: так и мы не в чом воле и наданя его царского вел: не нарушаючи, ведлуг грамоты царской, мы иж вновъ наданыи маетности вышменованыи от его царского вел: сим нашим варуемъ уневерсаломъ, абы нехто з старшины и черни Войска его царского вел: Запорозкого и всякого стану людей помененым законникам моныстыра Золотоверхо[го] Михайловского Киевского в обнятю вышъменованых маетностий в спокойном держаню и пожитковъ з ных уживаню найменшею не был перешкодою и нехто в тые маетности не втручался, под срокгим каранем войсковым и повторе напоминаемъ. З Чигрина, 22 фебруаріа, року 1660. Юрей Хмелницкий, рукою власною.

Пасьля Андрусаўскага замірэньня 1667 году, Барадзянка і іншыя сёлы вярнуліся да паноў-шляхты, падданых Рэчы Паспалітай. Згодна з тарыфам падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва, у 1683 годзе з 50 дымоў (×6 — каля 300 жыхароў) места Барадзянка пана Андрэя Драгаеўскага, харунжага люблінскага, выбіралася 13 злотых. Пазьней 55 дымоў мяшчанаў і сялянаў з усёй Барадзянскай włości з-за гвалту, як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў, адыйшла ў іншыя, больш спакойныя мясьціны, пра што 4 кастрычніка 1686 году паведаміў пад прысягай у Оўруцкім гродзкім судзе Іван Ермачэнка з Казаровічаў^[10].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Пасьля другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Барадзянка апынулася ў Расейскай імпэрыі. З 1797 году мястэчка — у межах Кіеўскага павету Кіеўскай губэрні.

У парэформавы пэрыяд Барадзянка стала цэнтрам аднайменнай воласьці. На 1885 год тут налічвалася 219 двароў з 1599 жыхарамі, дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, сінагога, малітоўны дом, валасная управа, 8 піўных, 5 лавак, 2 вадзяныя млыны і 1 вятрак. За 11 вёрст – дзегцярны завод, за 18 вёрст – смалярня^[11].

На 1900 год у 469 дварах уладальніцкага мястэчка Барадзянка налічвалася 1412 мужчынскага і 1438 жаночага полу жыхароў, усяго — 2850 чалавек. Зямлі ў мястэчку — 24669 дзесяцін, зь якіх 22434 дз. належалі абшарніку графу Юзафу Шэмбэку, 54 дз. — цэркве, 2180 дз. — сялянам. Гаспадарка Шэмбэка, якой кіраваў Піліп Саўранскі, вялася паводле дзесяціпольнай сыстэмы, а сялянская — паводле трохпольнай. У мястэчку дзейнічалі праваслаўная царква і аднакласная прыходзкая школа, рыма-каталіцкая капліца, габрэйскі малітоўны дом, вадзяны млын і 9 ветракоў, 7 кузьняў, 2 гарбарні, 1 казённая вінная лаўка і 1 піўная Кіеўскага акцянэрнага таварыства, лякарня з адным доктарам, 1 фельчарам і павітухай, аптэчны склад, земская пошта. У сельскім банку на 1 студзеня 1900 г. было наяўнымі 16 рублёў 58 капеек, у ссудзе – 11076 рублёў, а ў хлебазапасным магазыне – хлеба 669 чвэрцяў азімага і 335 чв. яравога. У мястэчку праводзілася 12 аднадзённых кірмашоў на год. Пажарны абоз складаўся з 1 пажарнага насоса, 6 бочак эканамічных і 3 грамадзкіх, 4 багроў^[12].

Найноўшы час

Адміністратыўная мапа Кіеўскай акругі УССР. 1925 г.

Мапа Барадзянскага раёну Кіеўскай акругі. 1925 г.

У 1925 годзе мястэчка Барадзянка — раённы цэнтар Кіеўскай акругі УССР.

Падчас уварваньня Расеі ў Украіну ў 2022 годзе расейскія бамбардзіроўкі разбурылі ў мястэчку Барадзянка дамы, у выніку чаго загінулі сотні людзей.

Насельніцтва

• 1959 — 4 116 чал.
• 1970 — 5 120 чал.
• 1979 — 7 899 чал.
• 1989 — 12 907 чал.
• 2001 — 12 535 чал.
• 2015 — 13 235 чал.

Заўвагі

1. Пра сяло з назвай Казятычы пад 1190 г. няма згадкі ні ў адным рускім летапісе. Эдвард Рулікоўскі пісаў, што ў XV ст. Казятычы маглі належаць нейкаму князю Раману. Меркаваньне заснаванае на тым, што ў XVI ст. спадкаемцамі ягоных добраў, сярод якіх сяло Загальцы, паводле Літоўскай мэтрыкі, выступілі браты Івашэнцавічы. У XVII ст. апошнія валодалі і суседнімі з Загальцамі Казятычамі альбо Барадзянкай, раней ні ў адной крыніцы не названымі. Тут вядзецца хіба пра лягічнае дапушчэньне: Казятычы мусілі існаваць здаўна. Але чаму няма пісьмовых зьвестак?..
2. Запісана: sioła Koziarycz.