Гана

Га́на, Рэспубліка Гана (па-ангельску: Republic of Ghana) — краіна ў Заходняй Афрыцы, мае выхад да Атлянтычнага акіяна (Гвінэйскай затокі). Мяжуе з Тога, Буркіна-Фасо і Кот д’Івуарам. Уваходзіць у брытанскую Садружнасьць нацыяў.

Гана лац. Hana Republic of Ghana
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: «Freedom and Justice» («Свабода і справядлівасьць»)
Дзяржаўны гімн: «God Bless Our Homeland Ghana»
Афіцыйная мова	ангельская
Сталіца	Акра
Найбуйнейшы горад	Акра
Форма кіраваньня прэзыдэнт віцэ-прэзыдэнт	рэспубліка Нана Акуфа-Ада[1] Джон Драмані Магама
Плошча  • агульная  • адсотак вады	81-е месца ў сьвеце 238 535 км² 3,5
Насельніцтва  • агульнае (2009)  • шчыльнасьць	48-е месца ў сьвеце 23 837 000 99,9/км²
СУП  • агульны (2009)  • на душу насельніцтва	55 месца ў сьвеце $34,214 млрд $1571
Валюта	Ганскі сэдзі (GHS)
Часавы пас	GMT (UTC+0)
Незалежнасьць — ад Вялікабрытаніі	6 сакавіка 1957
Аўтамабільны знак	GH
Дамэн верхняга ўзроўню	.gh
Тэлефонны код	+233
Мапа Ганы

Гісторыя

На тэрыторыі сучаснай Ганы першыя эўрапейцы зьявіліся ў XV стагодзьдзі. У той час тут існавалі некалькі племянных і дзяржаўных утварэньняў, самым вялікім зь якіх было Ашанці. У 1482 годзе на ўзьбярэжжы першымі высадзіліся партугальцы, а ў 1631 годзе — англічане.

За тэрыторыю Ганы вялася даволі жорсткая барацьба, якая да 1901 году скончылася ўсталяваньнем поўнага брытанскага кантроля над гэтай тэрыторыяй.

У 1940-х гадах пачалася вызваленчая барацьба ўзначаленая Квамэ Нкрумэ, якая скончылася абвяшчэньнем незалежнасьці 6 сакавіка 1957 году. Квамэ Нкрумэ пачаў праводзіць у краіне рэформы накіраваныя на павялічэньне дзяржаўнага сэктара эканомікі, зьнешняя палітыка кіравалася на СССР і Кітай.

У 1966 годзе Нкрума быў зьвергнуты ў выніку вайсковага перавароту. Пасьля гэтага зьмянілася некалькі вайсковых хунтаў і грамацкіх урадаў. У 1979 годзе да ўлады прыйшоў Джэры Раўлінг, які змог стабілізаваць эканамічнае становішча краіны і пабудаваць дэмакратычную сыстэму дзяржаўнай улады.

Палітыка

Гана зьяўляецца рэспублікай, якую ўзначальвае прэзыдэнт. Яму належыць уся выканаўчая ўлада. Парлямэнт краіны аднапалатны і ў наш час ў ім прадстаўлены дзьве партыі: Новая Патрыятычная Партыя і Народны Дэмакратычны Кангрэс.

Былы сакратар ААН Кофі Анан паходзіць з Ганы.

Адміністрацыйны падзел

Гана падзелена на 10 рэгіёнаў, якія ў сваю чаргу падзелены на 138 акругаў:

Адміністрацыйны падзел Ганы

Вобласьць	Вобласьць (па-ангельску)	Цэнтар	Плошча, км²	Насельніцтва, тыс. чал.
Ашанці	Ashanti	Кумасі	24 535	3600,358
Вялікая Акра	Greater Accra	Акра	3685	2903,753
Бронг-Агафа	Brong Ahafo	Суньяні	39 557	1798,058
Верхняя Ўсходняя	Upper East	Балгатанга	8842	919,549
Верхняя Заходняя	Upper West	Ва	20 814	575,579
Вольта	Volta	Хо	20 572	1630,254
Усходняя	Eastern	Кафарыдуа	19 977	2101,650
Заходняя	Western	Такарадзі	24 292	1916,748
Паўночная	Northern	Тамале	70 383	1805,428
Цэнтральная	Central	Кэйп-Кост	9826	1593,888

Геаграфія

Асноўны артыкул: Геаграфія Ганы

Гана мае выхад да Гвінэйскай затокі на некалькі градусаў паўночней экватара. Клімат краіны экватарыяльны. Самая высокая кропка краіны — Маўнт Афаджата (880 м). У Гане знаходзіцца возера Вольта — самае вялікае па плошчы штучнае возера ў сьвеце. Самая вялікая рака краіны — Вольта.

Эканоміка

Сельская гаспадарка не атрымала значнага разьвіцьця. Асноўнай сельскагаспадарчай культураў зьяўляецца какава бабы, экспарт якіх складае 35% агульнага экспарту краіны. Гана зьяўляецца асноўным вытворцам гэтай сыравіны ў сьвеце. Для ўнутраных патрэбаў вырошчваюцца таксама: цытрусы, рыс, тытунь, кукуруза, бавоўна, проса, цукровы трысьнёг, гародніна.

Прамысловасьць зьвязана ў асноўным зь лесанарыхтоўкамі (35% тэрыторыі краіны займаюць трапічныя лясы).

Цяжкая прамысловасьць накіравана на забесьпячэньне патрэбаў здабываючай галіны. Існуюць радовішчы: золата, баксытаў, магнію і дыямэнтаў.