Баля Касьцельная

Ба́ля Касьце́льная^[1] (таксама — Ба́ля, Ба́ля Царко́ўная; з 1964^[2] году — Зарача́нка^[3]) — вёска ў Гарадзенскім раёне Гарадзенскай вобласьці на левым беразе Нёману. Баля Касьцельная ўваходзіць у склад Сапоцкінскага сельсавету.

Баля Касьцельная
трансьліт. Balia Kaścieĺnaja
Былыя назвы:	Баля, Баля Царкоўная
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Гарадзенскі
Сельсавет:	Сапоцкінскі
Насельніцтва:	171 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 152
Паштовы індэкс:	231737
СААТА:	4220863038
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	53°44′19″ пн. ш. 23°44′37″ у. д.
Баля Касьцельная на мапе Беларусі ± Баля Касьцельная Баля Касьцельная
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Паходжаньне назвы

Назва вёскі хутчэй за ўсё паходзіць ад балцкага bala, што азначае балота. Дадаткі Царкоўная і Касьцельная зьвязаныя з канфэсійнай прыналежнасьцю храма. Дадатак Касьцельная адносіцца да ХХ ст. Дадаткі ўжываліся для адрозьненьня ад іншых суседніх паселішчаў з назвай Баля, зь якіх да нашых дзён дайшла Баля Сольная.

У савецкія часы ў сувязі з рэлігійным гучаньнем Баля Касьцельная была перайменавана ў Зарачанку, што мела азначаць, што ад Горадні вёска знаходзіцца за ракой.

Канфэсійная гісторыя

Праваслаўная парафія ўзьнікла прыкладна ў апошняй чвэрці XV стагодзьдзя і падобна таму як Гоская парафія зьяўлялася цэнтрам рыма-каталіцтва, парафія ў Балі была цэнтрам праваслаўя на поўнач ад Горадні.

Захаваўся фундуш 1526 году паводле якога Багдан Грынковіч Валовіч забясьпечваў маёмасьцю праваслаўную царкву ў Балі. Царква насіла імя Сьвятога Спаса і мела сьвятароў Міхаіла і Матвея, і дзяка Карпа. Тады ж нехта Хаціан Шэмбель (адсюль назва вёскі Шэмбелеўцы) зафундаваў каля царквы прыдзел (капліцу) сьвятога Мікалая.

Паміж пачаткам XVII ст. і 1875 годам парафія ў Балі была ўніяцкай, а з 1875 па 1915 год ізноў праваслаўнай. Большасьць насельніцтва вёскі пасьля 1875 году не жадала пераходу ў праваслаўе, ухілялася ад праваслаўных хростаў, шлюбаў, адпяваньняў, а калі стала магчыма (1905) масава перайшло ў рыма-каталіцтва.

Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі

У часы Першай сусьветнай вайны праваслаўная царква ў Балі была разбураная. Каталіцкая парафія ў вёсцы ўзьнікла толькі ў 1927 годзе. У 1937 годзе завяршылася будаўніцтва касьцёла Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі, які стаіць да сёньняшняга дня. Храм у стылі постнэаготыкі, аднанававы, прамавугольны ў плянэ, сакрыстыі і 3-гранная апсіда зьлёгку выступаюць за межы асноўнага аб’ёма. З заходняга боку над галоўным уваходам двух’ярусная квадратная ў сячэньні вежа, завершаная шасьцігранным шпілем.

Архітэктурная кампазыцыя будынка мае вэртыкальны гатычны парыў, які яшчэ больш падкрэсьліваецца скульптурнай выявай Дзевы Марыі на востраканечным шчыце над галоўны стрэльчатым уваходам у храм.

Адным зь першых каталіцкіх пробашчаў парафі быў кс. Баршчэўскі. З 1960-х па 1990-я гады храм быў зачынены. Цяпер парафія дзейнічае, належыць да Сапоцкінскага дэканату Гарадзенскай дыяцэзіі.