Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў (Лыскаў)

Касьцё́л Найсьвяце́йшай Тро́йцы і кля́штар місіянэ́раў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдьзя ў Лыскаве. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка, на Пружанскай вуліцы. Твор архітэктуры віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў (неадназначнасьць).

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў
Краіна	Беларусь
Мястэчка	Лыскаў
Каардынаты	52°51′21″ пн. ш. 24°36′53″ у. д.
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Пінская дыяцэзія[1]
Архітэктурны стыль	позьняе барока
Заснавальнік	ордэн місіянэраў
Дата заснаваньня	1763
Будаваньне	1763—1785 гады
Асноўныя даты: 1763—1785 — будаваньне 1818 — дабудаваньне вежы 1866 — прыстасаваньне пад царкву 1880 — адбыўся пажар 1883—1884 — рамонт 1921 — вяртаньне каталікам 1950-я — частковае руйнаваньне
Дата скасаваньня	1960
Статус	ахоўваецца дзяржавай
Стан	рэстаўруецца[2]
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў на мапе Беларусі Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар місіянэраў на Вікісховішчы

Комплекс складаецца з касьцёла і кляштарнага корпуса. У 1841 року ўлады Расейскай імпэрыі зачынілі кляштар, касьцёл з савецкіх часоў знаходзіцца ў занядбаным стане і патрабуе кансэрвацыі і рэстаўрацыі. Ля касьцёла знаходзіцца магіла польскага паэта і драматурга Францішка Карпінскага.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1527 року ваявода віцебскі і староста жамойцкі Мацей Клочка заснаваў у Лыскаве драўляны касьцёл^[3], перададзены Янам Быхаўцам у 1751 року манахам-місіянэрам. У 1763—1785 роках яны збудавалі на гэтым месцы мураваныя касьцёл і кляштар. Стылістыка, час будаваньня і рэгіён дазваляюць меркаваць, што ва ўзьвядзеньні комплексу ўзяў удзел прыдворны архітэктар Аляксандра Сапегі Ян Самуэль Бэкер, майстра барокавага клясыцызму.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 рок), калі Лыскаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. У 1818 року да касьцёла прыбудавалі вежу.

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1841 року расейскія ўлады ліквідавалі кляштар, касьцёл стаў парафіяльным. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1866 року расейскія ўлады гвалтоўна зачынілі касьцёл, будынак якога паводле праекту архітэктара Ф. Афанасьева перарабілі пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы), у выніку чаго ён набыў рысы клясыцызму.

22 ліпеня 1880 року ад маланкі згарэў гонтавы дах, засталася толькі мураваная частка^[4]. У 1883—1884 роках архітэктар П. Залатароў правёў рамонт: зрабіў новыя скляпеньні, замяніў кроквенныя канструкцыі даху і пакрыцьцё.

Найноўшы час

У 1921 року, за польскім часам, будынак касьцёла вярнулі каталікам.

За савецкім часам у кляштарным корпусе разьмясьцілася лекарская амбуляторыя. У 1950-я рокі будынак касьцёла моцна разбурылі. У 1960 року савецкія ўлады афіцыйна зачынілі касьцёл, касьцельнае начыньне перавезьлі ў Ружанскі касьцёл^[5].

Архітэктура

Касьцёл

Помнік архітэктуры віленскага барока. Гэта 1-нэфавы 1-вежавы крыжападобны ў пляне будынак зь дзьвюма закрысьціямі абапал алтарнай апсыды. Нэф, апсыда і квадратныя аб'ёмы трансэпту накрываюцца ўзаемна пэрпэндыкулярнымі пакатымі дахамі. Дамінантай выступае 4-ярусная вежа на галоўным фасадзе, якая ня маючы ў пляне ніводнае простае лініі, магутнымі падугамі адыходзіць ад фасаднае сьцяны. Вуглы вежы ўмацоўваюцца слаістымі пілястрамі ў спалучэньні з паўкалёнамі і падпорнымі элемэнтамі ў выглядзе валютаў. Антаблемэнт падзяляе яе на высокую ніжнюю частку і верхнія ярусы тэлескапічнае будовы.

Унутраная прастора перакрываецца крыжовымі скляпеньнямі. Над уваходам месьцяцца вузкія арганныя хоры. Асноўнае памяшканьне зальнае. Інтэр’ер аздабляецца пілястрамі іянічнага і кампазыцыйнага ордэру, паміж якімі невялікія аркі, над якімі прастакутныя вокны. Калёны маюць размалёўку пад мармур. Усярэдзіне паўночнае капліцы ацалелі фрагмэнты манахромнае размалёўкі ў тэхніцы грызайль.

Кляштар

Жылы корпус — 2-павярховы П-падобны ў пляне будынак. Галоўны ўсходні фасад павернуты ў бок касьцёлу. Сьцены пэрымэтрам апярэзваюцца пілястрамі. Бакавыя часткі фасаду падзяляюцца карнізнай цягай на 2 ярусы. Пілястры ніжняга ярусу апрацоўваюцца рустыкай. Вокны першага паверху знаходзяцца ў аркавых нішах, другога — акаймоўваюцца простымі ліштвамі.

Скляпеньні калідору цыліндрычныя з распалубкай, памяшканьняў — крыжовыя. Апроч жылых памяшканьняў, на першым паверсе разьмяшчаліся кавальня і сталоўка.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старыя здымкі
• 
  Н. Орда, 31 траўня 1877 р.
• 
  Паводле Н. Орды, 1878 р.
• 
  Паводле Н. Орды, 1878 р.
• 
  1904 р.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  да 1915 р.
• 
  1920-я рр.
• 
  1920-я рр.
• 
  1925 р.

• 
  1930-я рр.
• 
  1935 р.
• 
  1935 р.
• 
  1935 р.

• 
  1935 р.
• 
  1941 р.
• 
  1941 р.
• 
  1941 р.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Бакавы фасад касьцёла
• 
  Інтэр'ер касьцёла
• 
  Кляштар
• 
  Калідор на другім паверсе кляштару

Сьвятары

• Юзэф Крапіўніцкі (1908—1909)
• Ота Сідаровіч (1919—?)
• Чэслаў Кардэль (1927—1933)
• Казімер Валентыновіч (1934—1935?)
• Францішак Матэльскі (1936—1937)
• Гераніюм Фейч (1936)
• Генрык Запёт (1936—1937)
• Станіслаў Перзхала (1937)
• Ян Ірвуць (1938—1939?)
• Алаізі Зелязьнік (1939)
• Міхал Варанецкі (1945—1946?)^[6]