Маларыта
горад у Беларусі From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Малары́та — места ў Беларусі, на рацэ Маларыце. Адміністрацыйны цэнтар Маларыцкага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 11 914 чалавек[1]. Знаходзіцца за 52 км ад Берасьця. Чыгуначная станцыя на лініі Берасьце — Ковель.
Remove ads
Назва
Паходжаньне назвы «Маларыта» мясцовыя жыхары зьвязваюць зь невялікай рэчкай Рытай, што бярэ пачатак на тэрыторыі Ўкраіны[2].
Гісторыя
Вялікае Княства Літоўскае
Першы пісьмовы ўпамін пра Маларыту датуецца 1546 годам і зьмяшчаецца ў дакумэнтах аб разьмежаваньні Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага[3]. Пад 1564 і 1566 гадамі ўпамінаецца каралеўская вёска Малая Рыта ў Палескай воласьці Берасьцейскай эканоміі. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў вёска ўвайшла ў склад Берасьцейскага павету Берасьцейскага ваяводзтва.
У 1566 годзе ў Малой Рыце было 36 гаспадарак (у 1668 годзе — 29 гаспадарак, 30 валок зямлі, царква)[3]. У 1668 годзе вёска была ў складзе Рудзкага войтаўства (цэнтар — двор Руда, які разьмяшчаўся побаў з в. Рыта Вялікая) Палескай воласьці; 38 пляцаў, 2 зь якіх належалі ўніяцкай царкве, 8 — стольніку з м. Ашмяны А. Слізеню. На 1682 год у вёсцы было 42 гаспадаркі і 38 пляцаў (2 належалі царкве).
У 1768—1790 гадох у Маларыце дзейнічалі мэталюргічная мануфактура і медны завод па вытворчасьці катлоў для бровараў (у 1780 на мануфактуры быо 180 работнікаў, выраблена 180 пудоў жалеза)[4]. На 1789 год у вёсцы было 49 гаспадарак і 166 пляцаў; належала да Збураскага ключа.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Маларыта апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Берасьцейскім павеце Слонімскай, з 1796 году — Літоўскай, з 1801 году — Гарадзенскай губэрні.
У 1862 годзе з мэтай маскалізацыі краю расейскія ўлады адкрылі у Маларыце народную вучэльню. На 1886 год існавалі аднайменнае сяло (62 двары), у якім працавалі валасная ўправа, царква, 3 крамы, карчма; за 0,5 км ад сяла — чыгуначная станцыя. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Маларыце было 203 двары, існавалі сельская народная вучэльня, 2 лесапільні, шпалапрапітны завод, цагельня, вятрак.
Найноўшы час
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Маларыта абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР.
Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Маларыта апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Берасьцейскага павету Палескага ваяводзтва.
У 1939 годзе мястэчка ўвайшло ў склад БССР, дзе з 1940 году стала цэнтрам раёну (у 1962—1965 гадох уваходзіла ў склад Берасьцейскага раёну). У 1970 годзе Маларыта атрымала статус места.
- Места на старых здымках
- Царква, 1915—18 гг.
- Царква, 1944 г.
- Касьцёл, 1924 г.
- Вайсковыя могілкі каля касьцёла, 1942 г.
Remove ads
Насельніцтва
Дэмаграфія
- XVII стагодзьдзе: 1795 год — 260 чал. (136 муж. і 124 жан.)
- XIX стагодзьдзе: 1860 год — 540 чал. (261 муж. і 279 жан.); 1886 год — 749 чал.[5]; 1897 год — 1275 чал.
- XX стагодзьдзе: 1905 год — 1097 чал.; 1959 год — 3,4 тыс. чал.; 1991 год — 9,9 тыс. чал.; 1998 год — 11,6 тыс. чал.[6]
- XXI стагодзьдзе: 2006 год — 11,3 тыс. чал.; 2008 год — 11,3 тыс. чал.; 2009 год — 11 751[7] чал. (перапіс); 2016 год — 11 823 чал.[8]; 2017 год — 11 891 чал.[9]; 2018 год — 11 914 чал.[1]
Адукацыя
У Маларыце працуюць гімназія, 2 сярэднія школы, школа-сад, 5 дашкольных установаў.
Мас-мэдыя
Выдаецца раённая газэта «Голас часу».
Забудова
Вуліцы і пляцы
Афіцыйная назва | Гістарычная назва |
Чырвонаармейская вуліца | Царкоўная вуліца[10] |
Эканоміка
Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці.
- ААТ «Маларыцкі кансэрвагароднінасушыльны камбінат»
- РММ м. Маларыты УП «Берасьцеводбуд»
- ЗАТ «КварцМелПром»
Турыстычная інфармацыя
Інфраструктура
Дзейнічае Маларыцкі раённы цэнтар народнай творчасьці. Штогод праводзіцца Маларыцкі міжнародны маратон.
Славутасьці
- Забудова гістарычная (1-я палова ХХ ст., фрагмэнты)
- Царква Сьвятога Мікалая (1908)
Страчаная спадчына
- Касьцёл (1924)
Асобы
- Барыс Пухоўскі (нар. 1987) — гандбаліст
- Вадзім Скрыпчанка (нар. 1975) — футбаліст і трэнэр
- Леанід Тараненка (нар. 1956) — цяжкаатлет
Крыніцы
Літаратура
Вонкавыя спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads