Марцін Чаховіц

Ма́рцін Чахо́віц (па-польску: Marcin Czechowic; лістапад 1532, Збоншынь, Польскае каралеўства ― лістапад 1613, Люблін, Рэч Паспалітая) ― польскі тэоляг, ідэоляг левага крыла радыкальна-рэфармацыйнага руху ў Вялікім Княстве Літоўскім і Каралеўстве Польскім.

Марцін Чаховіц
Marcin Czechowic
Род дзейнасьці	пратэстанцкі мысьляр
Дата нараджэньня	1532
Месца нараджэньня	Збоншынь
Дата сьмерці	1613
Месца сьмерці	Люблін
Месца вучобы	Ляйпцыскі ўнівэрсытэт[d]
Занятак	перакладнік, тэоляг, перакладнік Бібліі
Марцін Чаховіц у Вікісховішчы

Чаховіц рэпрэзэнтаваў радыкульную плябейскую плыню ў руху польскіх братоў. Быў адным зь піянэраў пацыфізму ў Рэчы Паспалітай. Прапагандаваў поўную забарону забойстваў (таксама жывёлаў).

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў сям’і рамесьніка^[1]. Навучаўся ў збоншынскай парафіяльнай школе, каталіцкай сэмінарыі ў Познані, пасьля накіраваны ў Ляйпцыскі ўнівэрсытэт. Да 1555 служыў ксяндзом у Курніку, аднак быў вымушаны пакінуць служэньне праз сваю прыхільнасьць да пратэстанцтва^[1].

У 1559 року на запрашэньне магната Мікалая Радзівіла Чорнага прыехаў у Вільню, дзе заняў пасаду настаўніка школы пры мясцовым кальвінісцкім зборы, які знаходзіўся пад патранатам Радзівіла. Тут пад уплывам ідэяў Пятра з Гонядзі пачаў схіляцца ў бок радыкальнага напрамку Рэфармацыі — антытрынітарызму.

У чэрвені 1561 на заданьне Радзівіла езьдзіў у Швайцарыю да Жана Кальвіна з мэтаю прымірыць яго з Джорджыё Б’яндратам, якога Кальвін вінаваціў у прапагандзе ідэяў Мігеля Сэрвэта, тады як сам Радзівіл яму сымпатызаваў. Прыбыўшы ў верасьні ў Цюрых, Марцін прывёз з сабой лісты і шчодрыя падарункі ад свайго патрона. За тры дні перабываньня ў месьце Чаховіц даведаўся ў вядомага пратэстанцкага школьнага настаўніка апісаньне парадкаў мясцовай школы, якія плянаваў выкарыстаць як узор для стварэньня падобнай навучальнай установы ў Вільні. Па дарозе дадому наведаў Маравію, дзе азнаёміўся з ладам жыцьця аднае з анабаптысцкіх грамадаў.

Вярнуўшыся ў Вільню, пачаў прамаўляць у кальвінісцкім зборы ў духу сацыяльнага радыкалізму. Акрамя прапаведнцкай дзейнасьці, браў удзел у сынодах літоўскіх антытрынітарыяў, дзе выступаў у абарону вучэньня анабаптыстаў, чым выклікаў нездавальненьне ўмераных антытрынітарыяў. У 1564 адбыўся ягоны трохдзённы дыспут зь Мікалаем Вяндгоўскім, на падставе якога Чаховіц падрыхтаваў трактат «Трохдзённы дыспут пра хрост дзяцей», з прычыны сьмерці князя Радзівіла апублікаваны толькі ў 1583 року^[2].

З-за ціску з боку кальвіністаў і магістрату быў вымушаны пакінуць Вільню і замешкаў у Куявіі, у маёнтку Яна Немаеўскага, які, зьяўляючыся кальвіністам, пад ягоным уплывам схіліўся да антытрынітарызму. У маёнтку Немаеўскага Чаховіц заснаваў грамаду, сябры якой каля 1570 року адмовіліся ад усіх займаных дзяржаўных пасадаў і прадалі маёмасьць, раздаўшы грошы бедным. Разам зь Немаеўскім Чаховіц перабраўся ў Люблін, дзе разам зладзілі буйную грамаду польскіх братоў.

Па сьмерці Немаеўскага ў 1598 Чаховіц пад ціскам сацыніянаў сышоў з пасады міністра збору, аднак да сканчэньня жыцьця працягваў весьці зь імі палеміку, гэтаксама як і з кальвіністамі й езуітамі. Так, у 1578 і 1581 роках ён дыскутаваў у Лоску з Сымонам Будным, у 1582 прысутнічаў у Любчы на разглядзе справы Буднага, у 1603 на сынодзе ў Ракаве палемізаваў з Фаўстам Соцынам^[1][3].

Памёр у беднаце і забыцьці^[1]. Працяглы час імя Чаховіца ня згадвалася і ў гістарычнай літаратуры, пакуль у 1962 Джордж Ўільямз не апублікаваў пра яго ў філадэлфійскім пратэстанцкім часопісе артыкул, неўзабаве перадрукаваны ў выданьні польскай Акадэміі навук.

Погляды

Тытульныя старонкі «Хрысьціянскіх размоваў» Чаховіца ў экспазыцыі Піньчаўскага музэю

Выступаў супраць прыгоньніцтва, адмаўляў сьвецкую ўладу і царкву, асуджал хрост немаўлятаў. Веру лічыў асабістай справай чалавека, патрабаваў рэлігійнай верацярплівасьці. Прапаведаваў пацыфізм, сацыяльную роўнасьць. Лічыў Ісуса Хрыста ня Богам, а бесправінным чалавекам, які паходзіў ад Сьвятога Духу, быў абраны Богам у якасьці Збаўцы, надзелены моцай зьдзяйсьняць цуды і пасьля сьмерці быў уваскрошаны Творцам^[1].

Сачыненьні

• Вершаваны пераказ Новага Запавету (1570)
• «Хрысьціянскія размовы» (Кракаў, 1575)
• Пераклад Новага Запавету (Кракаў, 1577; адрэдагаванае выданьне Ракаў, 1594).