Мікола Хвылявы

Мікóла Хвылявы (па-ўкраінску: Микола Хвильовий, сапраўднае імя: Фіцілёў Мікола Рыгоравіч; 13 сьнежня 1893, Трасьцянец, Харкаўшчына (цяпер Сумская вобласьць), Расейская імпэрыя — 13 траўня 1933, Харкаў, УССР) — украінскі празаік, паэт, публіцыст, адзін з заснавальнікаў украінскай пасьлярэвалюцыйнай літаратуры. Адзін з прадстаўнікоў расстралянага адраджэньня^[1].

Мікола Хвылявы
Микола Хвильовий
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Мікола Рыгоравіч Фіцілёў (Микола Григорович Фітільов)
Нарадзіўся	13 сьнежня 1893 Трасьцянец, Харкаўская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр	13 траўня 1933 Харкаў
Пахаваны	Харкаў
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	Пісьменьнік, паэт
Гады творчасьці	1921-1933
Жанр	Апавяданьне, навэля, раман, верш, памфлет
Мова	Украінская
Дэбют	1921
Значныя творы	Я (Романтика) (1924), Повість про санаторійну зону (1924)
Подпіс
Мікола Хвылявы ў Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Мікола Рыгоравіч Фіцілёў (сапраўднае імя пісьменьніка) нарадзіўся ў в. Трасьцянец на Харкаўшчыне 13 сьнежня 1893 году ў сям'і настаўнікаў. Вучыўся ў Багадухаўскай гімназіі, якую па адных зьвестках скончыў ў 1916 г., па іншых – быў выключаны з 6 клясу за ўдзел у рэвалюцыйным гуртку^[2].

У падлеткавым узросьце езьдзіў у пошуках працы на Данбас і на поўдзень Украіны^[3].

У 1916 г. быў мабілізаваны ў войска, быў на фронце Першай сусьветнай вайны ў складзе 14-й дывізіі, што разьмяшчалася ў Беларусі^[4].

Навука ў акопах вайны, грамадзянскай вайны сфармавалі ў ім перакананага бальшавіка. На чале арганізаванага ім у канцы 1918 г. паўстанцкага атраду на Харкаўшчыне ваяваў супраць гетманцаў, немцаў, драздоўцаў і войска УНР^[5].

У 1919 уступіў з Камуністычную партыю. У пачатку 1921 г. адправіўся «заваёўваць» сталіцу — Харкаў. Працаваў на заводзе сьлесарам^[6].

У тым жа годзе пачаў друкавацца у газэтах і часопісах, у альманахах «Штабель», «На сполох». Актыўна заявіў пра сябе як адзін з арганізатараў літаратурна-мастацкага жыцьця, сябра-заснавальнік многіх сучасных літаратурных арганізацыяў: спачатку «Гарт» (1923); менавіта яму прыйшла ў галаву ідэя стварэньня напаўафіцыйнай студыі «Урбіно», якая зьбіралася ў ягонай кватэры і была прататыпам ВАПЛІТЕ (1924); потым былі ВАПЛІТЕ (1926) (віцэ-прэзідэнт), ВУСПП (1927), Пролітфронт (1930)^[7].

У 1920-я гады цалкам падтрымліваў і рэалізоўваў палітыку «украінізацыі», выступаў супраць русіфікацыі і «асьветніцкага» вектараў разьвіцьця ўкраінскай савецкай культуры^[8].

У 1925-1928 гадах напісаў скандальныя памфлеты-эсэ, якія паўплывалі на ягоны далейшы лёс: «Камо грядеши?» (1925), у 1926 — «Думки проти течії» і «Апологети писаризму». Своеасаблівым працягам гэтых памфлетаў стаў знакаміты артыкул «Україна чи Малоросія?», які, аднак, пры жыцьці аўтара так і не выйшаў у друк. У гэтых творах аўтар заклікаў не арыентавацца на Маскву, а сканцэнтравацца на «псыхалягічнай Эўропе». Аўтар выслоўя "Геть від Москви!"^[9]

З сьнежня 1927 г. па сакавік 1928 г. Хвылявы лячыўся ў Бэрліне і Вене, актыўна знаёміўся з дасягненьнямі эўрапейскай культуры, прапагаваў ўкраінскую літаратуру за межамі Ўкраіны^[10].

Увесну 1933 году пісьменнік разам з Аркадзем Любчанкам наведаў Палтаўскую вобласьць, дзе на ўласныя вочы пабачыў трагедыю Галадамору. З гэтага падарожжа ён вярнуўся фізычна і маральна зламаным. У атмасфэры шалёнага перасьледу, прадчуваючы набліжэньне татальнага тэрору, пасьля арышту свайго сябра пісьменніка Міхайла Ялавога ў знак пратэсту супраць пачатку масавых рэпрэсіяў супраць ўкраінскай творчай інтэлігенцыі 13 траўня 1933 г. у Харкаве, у Доме пісьменнікаў «Слово», ён скончыў жыцьцё самагубствам^[11].

Сьмерць М. Хвылявога стала сымбалям краху ідэалёгіі ўкраінскага нацыянал-камунізму і заканчэньня ўкраінскага нацыянальнага адраджэньня 1920-1930-х гадоў. Творы і імя Хвылявога заставаліся забароненымі да апошніх гадоў таталітарнага рэжыму ва Ўкраіне^[12].

Творчасьць

У 1921 годзе дэбютуе як паэт у Харкаве (зборнікі “Маладосьць” (Молодість, 1921) і “Перадсьвітальныя сымфоніі” (Досвітні симфонії, 1922)). Але ўжо даволі хутка пісьменьнік звяртаецца да прозы. Так, у 1923 годзе пабачыў сьвет зборнік навэляў “Сінія этуды” (Сині етюди)^[13].

Раньняя проза была музычнай, рытмізаванай, моцны лірычны пачатак спалучаўся з тэматычнай надзённасьцю. Мікола Хвылявы не стаіць на месцы, і ў 1924 годзе бачыць сьвет ці ня першы буйны твор пісьменніка – аповесьць “Санаторная зона” (Санаторійна зона). У пэўным сэнсе творы Хвылявога сьведчылі пра сьцверджаньне новай манеры пісьма^[14].

Але паступова рамантычны патас зьмяняецца выкрывальна-сатырычным, на зьмену гімнам рэвалюцыі (хаця і ў раньніх творах мы не бачым адназначных ацэнак) прыходзіць цьвярозы аналіз рэчаіснасьці, а адсюль і ноткі асенняга суму ды безнадзейнасьці. Цягам усяго творчага шляху для пісьменьніка адной з найважнейшых была праблема неадпаведнасьці мары і рэчаіснасьці. Невялікай аповесьцю “Іван Іванавіч” (Іван Іванович, 1929) ён выявіў сябе як майстар сатыры^[15].

Па-беларуску ў перакладзе Ўладзя Лянкевіча некаторыя апавяданьні Міколы Хвылявога даступныя на старонцы часопісу перакладной літаратуры ПрайдзіСвет^[16].

Творы

• Хвильовий М. Колонії, віли … / М. Хвильовий. — Харків: Книгоспілка, 1925. — 50 с.

• Хвильовий М. Камо грядеши: памфлети / Микола Хвильовий. — Книгоспілка, 1925. — 62 с.

• Хвильовий М. В очереті / Микола Хвильовий. — 2-ге вид. — Харків: Держ. вид-во України, 1926. — 56 с. — (Бібліотека селянина. Серія красного письменства).

• Хвильовий М. Злочин / Микола Хвильовий. — 2-ге вид. — Харків: Держ. вид-во України, 1926. — 66 с. — (Бібліотека селянина. Серія красного письменства).

• Хвильовий М. Думки проти течії: памфлети / Микола Хвильовий. — Харків: Держ. вид-во України, 1926. — 123 с.

• Хвильовий М. Г. Твори. Т. 1: Етюди / М. Хвильовий. — Харків: Держ. літ. вид-во, 1927. — 337 с.

• Хвильовий М. Із Варіної біографії / М. Хвильовий. — Укр. робітник. — 64 с. — (Масова бібліотека красного письменства).

• Хвильовий М. Г. Твори. Т. 3: Етюди / Микола Хвильовий. — Харків: Держ. вид-во України, 1930. — 328 с.

• Хвильовий М. Вибрані твори. Т. 1 / Микола Хвильовий. — Київ: Рух, 1932. — 360 с.

• Хвильовий М. Бриґадир шостої: (з життя колгоспу «Спільна праця») / М. Хвильовий. — Харків ; Київ: Літ. і мистецтво, 1933. — 10 с.

• Твори. У 5-ти томах / заг. ред. Г. Костюка. — Нью-Йорк; Балтімор; Торонто: Укр. вид-во «Смолоскип» ім. В. Симоненка, 1978—1986.