Сьвяцілавічы (Гомельская вобласьць)

Сьвяці́лавічы^[1] — вёска ў Беларусі, на правым беразе ракі Бесядзі. Цэнтар сельсавету Веткаўскага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 822 чалавекі. Знаходзяцца за 30 км на паўночны ўсход ад Веткі, за 52 км ад чыгуначнай станцыі Гомель, на аўтамабільнай дарозе Ветка — Чачэрск (Р30).

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Сьвяцілавічы.

Сьвяцілавічы лац. Śviaciłavičy
Першыя згадкі:	1565
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Веткаўскі
Сельсавет:	Сьвяцілавіцкі
Вышыня:	134 м н. у. м.
Насельніцтва:	822 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2330
Паштовы індэкс:	247140
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	52°47′39″ пн. ш. 31°19′5″ у. д.
Сьвяцілавічы на мапе Беларусі ± Сьвяцілавічы Сьвяцілавічы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Рака Беседзь

Першы пісьмовы ўпамін датуецца 1565 годам, калі вялікі князь Жыгімонт Аўгуст надаў прывілеем пустое сяльцо Сьвяцілавічы, у якім «люди того сельца сего лета все в поветрие вымерли» баярыну чачэрскаму Ільлю Іванавічу. У гэты час Сьвяцілася ўваходзілі ў тракт Чачэрскага староства Рэчыцкага павету Менскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага.

У 1625 годзе ўнукі Ільлі Іванавіча Тымафей, Фёдар і Іван Шэлюты атрымалі ад караля і вялікага князя Жыгімонта Вазы пацьвярджальны прывілей на Сьвяцілавічы. У 1638—1641 гадох з Тымафеем і Фёдарам Шэлютамі судзіліся Яраш, Рыгор і Крыштаф Падвінскія, з прычыны права валоданьня Сьвяцілавічамі. Каралеўскі суд прызнаў, што Падвінскія ня слушна пазывалі Шэлютаў-Сьвецілоўскіх аб праве валоданьня.

У 1684 годзе Якуб Шэлюта з жонкаю Барбараю з Праздома-Келчэўскіх, разам з сынам Яўхімам, прадаў сваю частку Сьвяцілавічаў Пятру Язерскаму за 2100 злотых лічбы літоўскай. У 1725 годзе Емяльлян, Лаўрэнці, Андрэй, Пётар, Ізідар, Ермалай і Ціхан Шэлюты прадалі агарод у Сьвяцілавічах Васілю Язерскаму. Ад Язерскіх частка зямлі перайшла да Шклярэвічаў ды іншых. Гэтыя продажы справакавалі пазьней доўгія судовыя працэсы за права валоданьня землямі ў Сьвяцілавічах паміж Шэлютамі, якія ў канцы XVIII стагодзьдзя сталі называць сябе Вяроўкінымі-Шэлютамі, і Язерскімі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Сьвяцілавічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Рагачоўскай правінцыі Магілёўскай губэрні, з 1778 году ў Рагачоўскім павеце Магілёўскага намесьніцва, з 1796 году ў Рагачоўскім павеце Беларускай губэрні, з 1801 году ў Рагачоўскім павеце Магілёўскай губэрні.

З 1774 году Вяроўкіны-Шэлюты ўзнавілі працэс пра права валоданьня Сьвяцілавічамі, які цягнуўся да 1817 году, калі пастанавілі, што ўсе часткі маёнтку Сьвяцілавічаў, якія перайшлі ў іншыя рукі, мусяць быць вернутыя Вяроўкіным-Шэлютам, бо маёнтак быў дадзены на ленным праве і землі не маглі быць прададзеныя альбо перададзеныя ў пабочныя рукі. Купцам, калі змогуць давесьці сваё права на куплю, дазвалялася адшукваць свае прэтэнзіі ўзаконеным шляхам.

У канцы XVIII стагодзьдзя ў Сьвяцілавічах, апроч Вяроўкіных-Шэлютаў, жылі гэткія шляхецкія сем’і: Драбышэўскія, Ляванды, Маліноўскія, Чапліцы, Шклярэвічы, Шэлякі, Язерскія.

У XIX стагодзьдзі землі Сьвяцілавіч былі падзеленыя сярод шматлікіх выхадцаў з роду Вяроўкіных-Шэлютаў, а па скасаваньні прыгоннага права большая частка зямлі перайшла да сялянаў. У 1911—1914 гадох найбольшымі кавалкамі зямлі валодалі: Васіль Рыгоравіч (120 дзес.), Мікалай Паўлавіч (82 дзес.) і Антон Дзяменьцьевіч (112 дзес.) Вяроўкіны-Шэлюты.

У 1918 годзе Сьвяцілавічы трапілі ў прыфрантавую паласу расейска-нямецкага фронту.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Сьвяцілавічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала вёску разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР, у Гомельскі павет Гомельскай губэрні.

У 1926 годзе Сьвяцілавічы вярнулі ў склад БССР, дзе яны сталі цэнтрам раёну Гомельскай акругі, з 1927 году ў Веткаўскім раёне Гомельскай акругі, з 1935 году зноў цэнтар Сьвяцілавіцкага раёну, з 1938 году ў Гомельскай вобласьці, з 1956 году ў Веткаўскім раёне Гомельскай вобласьці.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XX стагодзьдзе: 1999 год — 1074 чал.; 2000 год — 1042 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2006 год — больш за 1000 чал.; 2008 год — 980 чал.; 2010 год — 822 чал.

Інфратруктура

У Сьвяцілавічах працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, Дом культуры, лякарня, пошта, аптэка.

Эканоміка

Па катастрофе на Чарнобыльскай атамнай станцыі Сьвяцілавічы знаходзяцца ў зоне высокага радыяцыйнага забруджаньня.

Працуюць два лясьніцтвы, прадпрыемства электрасетак, філія раённай сельгасхіміі, філія раённага дарожна-рамонтнага будаўнічага ўпраўленьня, філія Веткаўскага водаканалу.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

Каля Сьвяцілавіч на беразе Бесядзі знайшлі найбольш старажытныя прылады працы мусьцьерскага тыпу.

• Гарадзішча зарубінецкай культуры
• Брацкая магіла чырвоных партызанаў і вайскоўцаў расстраляных нямецкімі акупантамі ў жніўні 1918 году
• Помнік землякам, якія загінулі ў нямецка-савецкая вайну