Іван Грыгаровіч

Іва́н Іва́навіч Грыгаро́віч (6 верасьня 1792, Прапойск — 13 лістапада 1852, Санкт-Пецярбург) — беларускі гісторык, археограф, сьвятар. Аўтар шматлікіх археаграфічных прац пераважна па гісторыі зямель сучаснай Беларусі.

Іван Грыгаровіч
Дата нараджэньня	26 жніўня (6 верасьня) 1792
Месца нараджэньня	Прапойск, Быхаўскі павет, Магілёўскае намесьніцтва, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	1852[1]
Месца сьмерці	Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя
Месца пахаваньня	Літаратарскія масткі[d]
Месца вучобы	Санкт-Пецярбурская духоўная акадэмія[d] Магілёўская духоўная сэмінарыя[d]
Занятак	археоляг, гісторык, археограф, праваслаўны сьвятар
Навуковая сфэра	археалёгія, гістарыяграфія, археаграфія і гісторыя
Дзеці	Мікалай Грыгаровіч[d]
Іван Грыгаровіч у Вікісховішчы

Выдатна валодаў беларускай, польскай, расейскай, лацінскай і грэцкай мовамі, што і дазволіла яму свабодна працаваць з разнастайнымі рукапісамі ў шматлікіх архівах.

Жыцьцяпіс

У 1819 годзе пры падтрымцы Мікалая Румянцава Грыгаровіч скончыў духоўную акадэмію ў Санкт-Пецярбургу. Пазьней быў прызначаны рэктарам павятовай прыходзкай вучэльні ў Гомлі. У 1829 годзе Грыгаровіч быў пераведзены на тую ж пасаду ў Віцебск, а ў наступным годзе яго перавялі ў Пецярбург. Там ён спачатку быў духоўнікам гвардзейскага Фінляндзкага палка, з 1837 — протаіерэям дварцовай царквы, а разам з тым сябрам і галоўным рэдактарам Археаграфічнай камісіі.^[2][3][4][5]

Праца

У 1824 годзе ў Маскве Грыгаровіч выдае за кошт М. Румянцава першую частку першага беларускага археаграфічнага зборніка «Беларускі архіў старажытных грамат». Ужо ў сярэдзіне XX стагодзьдзя быў знойдзены чыставы рукапіс другой часткі гэтага зборніка. На думку М. Улашчыка гэтая частка так і не была выдадзена па той прычыне, што рукапіс быў гатовы напрыканцы 1825 году, а ў 1826 памёр М. Румянцаў, на сродкі якога Грыгаровіч зьбіраўся друкаваць і гэтую частку. Надрукаваць яе на ўласныя сродкі Грыгаровіч, відаць, ня змог.

Рыхтаваць вышэйазначаны зборнік Грыгаровіч пачаў ужо з 1820 году — адразу па вяртаньні ў Гомель пасьля сканчэньня акадэміі. Большасьць матэрыялаў для яго ён сабраў у архівах Магілёва, значна менш у Воршы і Амсьціславе. Дакумэнтаў з Цэнтральнай і Заходняй Беларусі ў першай частцы зборніка няма зусім. Большая частка дакумэнтаў, зьмешчаных у першай частцы «Архіва», адносіцца да цэркваў і манастыроў, хаця ўсе яны сацыяльна-эканамічнага зьместу. У другой частцы зборніка ёсьць дакумэнты таксама па гісторыі Расеі, Літвы, Прыбалтыцы. Ёсьць у ёй булы папы Інакенція IV (1252—1253), граматы вялікіх князёў літоўскіх Ягайлы і Вітаўта (1398—1427), рукапісы двух беларускіх слоўнікаў, кароткія заўвагі адносна «Энеіды навыварат», «Рабункаў мужыкоў», вершаў Баршчэўскага, каштоўныя вопісы дакумэнтаў, якія ў 1820-х гадах знаходзіліся ў розных архівах Беларусі.

Пазьней Грыгаровіч быў рэдактарам зборніка «Исторические акты», выдадзенага ў 1841—1842 гг. у чатырох тамах. Асноўная ж праца, выдадзеная Грыгаровічам па беларускай гісторыі і археаграфіі — 5 тамоў зборніка «Акты, относящиеся к истории Западной России» (Пецярбург, 1846—1853 гг.), у каторых сабраныя ўнікальныя дакумэнты па гісторыі Беларусі, Жамойці і Ўкраіны XIV—XVII стагодзьдзяў.

З 1848 г. да самай сьмерці Іван Грыгаровіч рыхтаваў да выданьня свой твор "Словарь Западно-Русскаго нарѣчія" (у асабістых рукапісах Грыгаровіча гэты слоўнік названы таксама "Pantheon Vocabulorum" ("Храм словаў")), словы для якога пачаў зьбіраць яшчэ ў 1824 г. дзеля 2-га тома зборніка «Беларускі архіў старажытных грамат». На момант сьмерці сп. Грыгаровіча рэдакцыя пры Імператарскай акадэміі навук пасьпела надрукаваць 13 друкаваных аркушаў (А - Вводины), таксама надрукаваныя слоўныя матэрыялы на літары А і Б былі дасланыя пабочным аўтарам і дапаўненьні ад іх на літару А былі ўжо атрыманыя Акадэміяй. Агульная колькасьць слоўнікавых адзінак у Слоўніку (паводле папярэдніх падлікаў) мела складаць каля 51 597, што значна перавышае аб'ём у выдадзеным пазьней (1870) "Словаре Западно-Русскаго нарѣчія" Івана Насовіча (каля 35 000 слоўнікавых адзінак).^[6]

Быў таксама аўтарам духоўнай літаратуры, напісаў «Исторические сведения о жизни Святого Митрофания» (Пецярбург, 1832 год).

Сямья

У протагерэя Івана Грыгаровіча было чатыры сыны: Іван (1833), Мікалай (1935), Васіль (1839), Міхаіл (1846) і дачка Марыя (1830). Таксама было чацьвёра братоў: Васіль (архіяпіскап аланецкі Венедыкт, памёр 07 сьнежня 1850), Рыгор (памёр у маленстве), Мікалай (малодшы брат, вядома, што ў пачатку 1820-х навучаўся ў Пецярбурзе за кошт М. П. Румянцава), Міхаіл (1802—1846)^[7].

• Сын — Іван Іванавіч Грыгаровіч (1833 - 1 красавіка 1904, Санкт-Пецярбург). Вучыўся ў Пецярбурскім ўнівэрсытэце (1856). Спэцыяліст у галіне найноўшай гісторыі, палітычнай гісторыі. Смольны інстытут (1862-1887). Інспэктар Пецярбурскага камэрцыйнага вучылішча (1894-1904)^[8].
• Сын — Мікалай Івановіч Грыгаровіч (1835 – 1889). Вучыўся ў Галоўным пэдагагічным інстытуце ў Санкт-Пецярбурзе. Быў начальнікам архіва й бібліятэкі Сынода, шмат працаваў над выданьнем пастаноў Сынода, а таксама над «Апісаньнем архіва Сынода». ^[9]

Кнігапіс

Историческій и хронологическій опытъ о Посадникахъ Новгородскихъ : изъ древнихъ русскихъ летописей. — Москва: Въ типографіи Семена Селивановскаго, 1821. — 310 с. Бѣлорусскій архивъ древнихъ грамотъ / Протоіерей Іоаннъ Григоровичъ. — Москва: въ типографіи С. Селивановскаго, 1824. — Т. Часть 1. — XVI,148 с. Переписка Папъ съ Россійкими государями въ XVI вѣкѣ, найденная между рукописями, въ римской барбериніевой библіотекѣ / Протоіерей Іоаннъ Григоровичъ. — въ Санктпетербургѣ: При Императорской Академіи Наукъ, 1834. — VII,116 с. И. Б. Акты, относящіеся къ Исторіи Западной Россіи, собранные и изданные Археографическою Комиссіею. Томъ первый. 1340—1506 // Журналъ Министерства народнаго просвещенія. : часопіс. — 1846. — № Ч. 50, отд. 6. — С. 35—62 (565—592). Акты, относящиеся к истории Западной России. // Извѣстія Императорской Академіи наукъ по Отдѣленію русскаго языка и словесности : часопіс. — 1853. — Т. 2, вып. 9. — С. 295—297.

Григорович, Н. И. Переписка Протоіерея Іоанна Григоровіча съ Н. П. Румянцовымъ. // Чтенія въ императорскомъ обществѣ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетѣ : часопіс. — 1864 апрѣль—іюнь. — № 2. — С. 1—92. Протоіерея І. Григоровича. I. Историческое изслѣдованіе о соборахъ, бывшихъ въ Россіи, со времени введенія въ оную христіанской вѣры, до восшествія на престолъ царя Іоанна IV; II. О Русской Правдѣ / Николай Григоровичъ. — Санктпетербургъ: въ типографіи П. А. Куляша, 1864. — 30 с. Сочинения духовного содержания протоиерея Иоанна Иоанновича Григоровича, с портретом и биографическим очерком автора, изданные Николаем Григоровичем.. — СПб.: тип. Ф. Персона, 1862. — 171 с. І. І. Грыгаровіч. Беларуская іерархія. Да тысячагоддзя хрысціянства на Беларусі. / прадмова й пераклад на беларускую мову Мікалая Нікалаева. — Мінск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1992. — 102 с. — 5000 ас. — ISBN 5-85700-141-2 Вольга Іванова. Лісты з асабістага архіва Івана Грыгаровіча. // Беларускі археаграфічны штогоднік. — Менск: БДУ, 2007. — В. 8. — С. 222—231. — ISSN 2450–8144.

Фільмаграфія

• «З забвеньня й пылу. Іван Грыгаровіч». (рас.) Студыя Беларускі відэацэнтар — 2000 год. Рэжысэр — Вера Ганчарова (прафэсар Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, галоўны рэдактар Белвідэацэнтра).