Іжскі сельсавет

І́жскі сельсавет (да 1970-х Іжанскі) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Вілейскага раёна Мінскай вобласці Беларусі. Цэнтр — аграгарадок (да 2009 г. вёска) Іжа.

Іжскі сельсавет
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Вілейскі раён
Уключае	27 населеных пунктаў
Адміністрацыйны цэнтр	Іжа
Дата ўтварэння	12 кастрычніка 1940
Насельніцтва (2019)	1 204
Плошча	233,84 км²
Часавы пояс	UTC+03:00
Код аўтам. нумароў	5
Афіцыйны сайт

Геаграфічнае становішча

Размешчаны ў паўночна-заходняй частцы Вілейскага раёна. Цэнтр сельсавета — аграгарадок Іжа — знаходзіцца за 25 кіламетраў ад райцэнтра горада Вілейка, за 128 кіламетраў ад горада Мінска.

Іжскі сельсавет мяжуе з Нарачанскім, Любанскім сельсаветамі Вілейскага раёна, Занарацкім сельсаветам Мядзельскага раёна і Вішнеўскім сельсаветам Смаргонскага раёна Гродзенскай вобласці.

Найбуйнейшыя населеныя пункты — аграгарадок Іжа (420 чал.), аграгарадок Лыцавічы (503 чал.), в. Каралеўцы (92 чал.), в. Слабада (77 чал.).

Гісторыя

Утвораны 12 кастрычніка 1940 года ў складзе Куранецкага раёна Вілейскай вобласці БССР. З 20 верасня 1944 года ў складзе Маладзечанскай вобласці. З 5 ліпеня 1946 года ў складзе Вілейскага раёна. 18 мая 1959 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага Чурлонскага сельсавета^[1]. З 20 студзеня 1960 года ў складзе Мінскай вобласці. На 1 студзеня 1974 года ў складзе Іжскага сельсавета 30 населеных пунктаў^[2].

Насельніцтва

Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1447 чалавек^[3], з іх 96,6 % — беларусы, 2,6 % — рускія, 0,5 % — украінцы^[4]; паводле перапісу 2019 года — 1204 чалавекі^[5].

Дэмаграфія

Усяго насельніцтва (2011 год) у сельсавеце — 1418 чалавек, у тым ліку:

• Маладзей працаздольнага ўзросту — 191
• Працаздольнага ўзросту — 748
• Старэй працаздольнага ўзросту — 479

Колькасць гаспадарак — 693

Склад

Іжскі сельсавет уключае 27 населеных пунктаў:

• Баравыя — вёска.
• Берасніха — вёска.
• Вуткі — вёска.
• Дварэц — вёска.
• Засценкі — вёска.
• Зенанова — вёска.
• Золькі — вёска.
• Іжа — аграгарадок.
• Калодкі — вёска.
• Канаціха — вёска.
• Каралеўцы — вёска.
• Куліха — вёска.
• Курнікі — вёска.
• Леснікі — вёска.
• Лыцавічы — аграгарадок.
• Любкі — вёска.
• Ляда — вёска.
• Макарычы — вёска.
• Муляры — вёска.
• Навадубава — вёска.
• Ралічы — вёска.
• Слабада — вёска.
• Спягла — вёска.
• Старадубава — вёска.
• Тарасавічы — вёска.
• Шляпы — вёска.
• Ямы — вёска.

Вытворчая сфера, паслугі

• Іжскае лясніцтва ДЛГУ «Вілейскі лясгас»
• Участак «Іжа, Лыцавічы» ДУП «Вілейская ЖКГ»
• Участак Вілейскага філіяла ДП «Мінаблпаліва»
• Пажарна-аварыйна-выратавальны пост № 15, в. Золькі. Кіраўнік — Смаленскі Сяргей Францавіч (2012).
• ААТ «Чурлёны» (253 работнікі). Агульная плошча сельгасугоддзяў 9106 га, з іх ворыва — 3502 га. Кіраўнік — Міргалоўскі Пётр Мікалаевіч.
• Фермерская гаспадарка Навасёлка Генадзя Міхайлавіча, в. Баравыя
• Фермерская гаспадарка Сарокі Вячаслава Пятровіча, в. Лыцавічы
• Аддзяленне паштовай сувязі, аграгарадок Іжа
• Аддзяленне паштовай сувязі, аграгарадок Лыцавічы
• Электравузел сувязі, Іжа. Кіраўнік — Занкавіч Валеры Віктаравіч.

Сацыяльна-культурная сфера

Ахова здароўя, сацыяльнае абслугоўванне

• Іжская амбулаторыя
• Іжская бальніца сястрынскага догляду
• Лыцавіцкі фельчарска-акушэрскі пункт
• Іжская аптэка

78 чалавек (2012) знаходзяцца на надомным сацыяльным абслугоўванні. Ім аказваюць дапамогу 6 сацыяльных работнікаў.

Адукацыя

• Чурлёнская сярэдняя школа-сад (в. Лыцавічы)
• Іжская базавая школа-сад.

Культура

• Сельскі дом культуры, в. Іжа
• Сельскі дом культуры, в. Лыцавічы
• 2 сельскія бібліятэкі

Культавыя ўстановы

• Свята-Іосіфаўская царква ў в. Іжа
• Свята-Успенская царква ў в. Спягла
• Капліца ў гонар праведнай Ганны ў в. Лыцавічы (асвечаная ў 2012 годзе)

Памятныя і цікавыя мясціны

• Курганны могільнік XIII—XIV стагоддзяў паблізу дарогі Іжа-Слабада.
• Месцы баёў у час Першай сусветнай вайны. Засталіся сляды фартыфікацыйных збудаванняў і вайсковыя могілкі^[6].

Галерэя

• 
  Каралеўцы. Помнік у гонар першага згадвання вёскі.
• 
  Урочышча Біты Лог ля Каралеўцаў. Помнік паўстанцам 1863 года.
• 
  Капліца з Каралеўцаў. Беларускі дзяржаўны музей народнай архітэктуры і побыту
• 
  Золькі. Помнік Адаму Гурыновічу
• 
  Золькі. Сямейная капліца Гурыновічаў на могілках, адноўленая ў 2008 г.
• 
  Золькі. Камяніца
• 
  Золькі. Клець
• 
  Калодкі. Могілкавая капліца
• 
  Спягла. Свята-Успенская царква
• 
  Макарычы. Лінейная забудова

Страчаная спадчына

• Вадзяны млын у вёсцы Іжа і мост праз раку Нарачанка (пачатак XX стагоддзя, знішчаны ў 1980-х гадах)
• Капліца ў вёсцы Старадубава (1934—1963)

Драўляная капліца Маці Божай Суцяшэння ў Старадубаве была пабудаваная ў 1934 годзе. У святыні рэгулярна праводзіліся службы, дзеля якіх туды прыязджалі святары з Вішнева. Капліца праіснавала да 1963 года. У гэтым годзе яе разабралі і перавезлі ў цэнтр сельсавета вёску Іжа і зрабілі кухню пры мясцовай бальніцы. Пасля разборкі адкінуты пашкоджаны каплічны крыж падабрала, аднавіла і захавала жыхарка суседняй вёскі Муляры Ядвіга Пастарнак. У 2011 годзе Пастарнак перадала гэты крыж на новую капліцу ў Куранцы.^[7]

У 2013 годзе Папа Рымскі Францішак даслаў Ядвізе Пастарнак падзячны ліст. Упершыню такі дакумент быў напісаны Папам па-беларуску.^[7]

На месцы капліцы ў Старадубаве вернікі ўсталявалі памятны крыж, асвячэнне яго прайшло 14 чэрвеня 2014 года. Ад гэтага дня мясцовыя жыхары аднавілі тут традыцыйны штогадовы фэст.^[8]

Вядомыя асобы

• Адам Гурыновіч (1869—1894). Беларускі паэт-дэмакрат, фалькларыст і рэвалюцыянер. Жыў у маёнтку Крыстанопаль паблізу вёскі Золькі.
• Іван Касяк (1909—1989). Удзельнік 2-га Усебеларускага кангрэса ў Мінску ў чэрвені 1944 года. Дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША. У 1957—1989 гадах старшыня Беларускага кангрэсавага камітэта Амерыкі. Аўтар часопіса «Беларуская думка»^[9].
• Зянон Ломаць — беларускі дзяржаўны дзеяч, у 2006—2010 гадах старшыня Камітэта дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь. Ахрышчаны ва Успенскай царкве ў Спягле ў 1944 годзе^[10].
• Васіль Місюль. Настаўнік. Дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША. У 1954 годзе выступіў у Кангрэсе ЗША са сведчаннем злачынстваў савецкай улады ў Вілейскай турме ў 1941 годзе^[9].
• Ядвіга Пастарнак, нар. у вёсцы Старадубава ў 1927 г. Верніца-каталічка, якой у 2013 годзе Папа Рымскі Францішак даслаў падзячны ліст. Упершыню ў гісторыі такі дакумент быў напісаны Папам па-беларуску.^[7]
• Анатоль Рогач — беларускі краязнаўца, даследчык гісторыі Беларускага Павілля. Выпускнік Іжанскай сярэдняй школы, ураджэнец вёскі Каралеўцы^[11].
• Язэп Сцепановіч, беларускі навуковец у галіне батанікі. Доктар навук. Старшыня тэрміналагічнай камісіі Рады Таварыства беларускай мовы^[9].