Іосіф Антонавіч Гашкевіч

Іосіф Антонавіч Гашкевіч (4 (16) красавіка 1814, Стралічава, Мінская губерня — 3 (15) мая 1875, Малі, Віленская губерня) — расійскі дыпламат, вучоны-мовазнавец, даследчык Японіі і Кітая, натураліст, арыенталіст.

Іосіф Антонавіч Гашкевіч
Дата нараджэння	4 (16) красавіка 1814
Месца нараджэння	Стралічава, Рэчыцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	3 (15) мая 1875 (61 год)
Месца смерці	Малі, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Месца пахавання	Астравец
Грамадзянства	Расійская імперыя
Бацька	Антоній Гашкевіч
Маці	Глікерыя Гашкевіч
Род дзейнасці	дыпламат, мовазнавец, натураліст, усходазнавец
Альма-матар	Мінская духоўная семінарыя Санкт-Пецярбургская духоўная акадэмія
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Гашкевіч.

Біяграфія

Метрычны запіс аб нараджэнні-хросце Іосіфа Гашкевіча ў сяле Стралічаў на Хойнікшчыне.

Запіс аб смерці Іосіфа Гашкевіча ў маёнтку Малі, што на Астравеччыне.

Іосіф Гашкевіч — сын праваслаўнага святара Антонія Гашкевіча, які служыў у Свята-Міхайлаўскай царкве сяла Стралічаў Рэчыцкага павета Мінскай губерні, што ў сучасным Хойніцкім раёне Гомельскай вобласці. Ва ўзросце 12 гадоў Іосіф паступіў у Мінскую духоўную семінарыю. Затым па рэкамендацыі І. Грыгаровіча працягваў вучобу ў Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэміі. Пасля заканчэння акадэміі (1839) меў званне магістра багаслоўя, але не прыняў святарскага сану.

У 1839-49 гадах у складзе Рускай духоўнай місіі ў Пекіне. Даследаваў культуру Кітая, вывучаў кітайскую, карэйскую і японскую мовы. Адначасова займаўся пытаннямі астраноміі і метэаралогіі, сабраў калекцыю насякомых. У якасці драгамана (перакладчыка) суправаджаў на фрэгаце «Палада» дыпламатычную місію Я. В. Пуцяціна ў Японію (1852-55). 3 яго ўдзелам заключаны руска-японскі дагавор 1855. Па дарозе з Японіі захоплены ў палон англічанамі (з прычыны Крымскай вайны 1853-56), знаходзіўся ў Ганконгу, потым у Англіі. На працягу дзевяці месяцаў у палоне Іосіф Гашкевіч сумесна з японскім манахам Тацібана Каосай склаў 450 старонак першага японска-рускага слоўніка. У 1856 годзе вярнуўся ў Расію.

У 1858—1865 гадах першы расійскі консул у Японіі (на Хакадатэ), адначасова выкладаў у Хакадацкай рускамоўнай школе. Адзін з першых іншаземцаў, якому дазволілі наведаць унутраную Японію, у т.л. двор сёгуна (правіцеля Японіі) у Эда (цяпер Токіа).

У 1865 годзе з сям’ёй вярнуўся на радзіму. У 1867 годзе выйшаў у адстаўку і жыў у маёнтку Малі (цяпер Астравецкі раён), дзе працягваў займацца ўсходняй філалогіяй. У тым жа годзе ён падаў прашэнне ў Сенат аб пацвярджэнні дваранскага звання, і яно было задаволена^[1].

Шматлікія калекцыі флоры і фаўны Паўднёвай Афрыкі і Паўднёва-Усходняй Азіі, сабраныя ў час падарожжаў, Іосіф Гашкевіч перадаў Заалагічнаму музею АН у Пецярбургу. Выдадзены ім першы ў Расіі «Японска-рускі слоўнік» (1857, разам з Тацібана Каосай) адзначаны медалём Пецярбургскай АН і Дзямідаўскай прэміяй. Яго імем названы апісаныя ім невядомыя раней віды насякомых, заліў у Паўночнай Карэі (па-карэйску Чосанман).

Аўтар працы «Карані японскай мовы» (Вільня, 1899).

Паводле метрычнага запісу ў кнігах Астравецкай царквы, спачыў 3 (15) мая 1875 года^[2]. Пахаваны на праваслаўных могілках у Астраўцы (сёння не існуюць; раней жа месціліся ля касцёла, а на той час царквы святых Казьмы і Даміяна).

Сям'я

Пасля пераезду ў маёнтак Малі ажаніўся там Кацярынай Сямёнаўнай Матчынай (пам. 1906), дачкой адстаўнога палкоўніка. З ёй меў сына Іосіф (1872-1911), які стаў дзяржаўным службоўцам і апублікаваў працу «Віленская губерня: поўны спіс населеных месцаў». Жонка і сын пахаваныя на Свята-Еўфрасіннеўскіх могілках у Вільні^[3].

Памяць

• У г. Хакадатэ на в. Хакайда Іосіфу Гашкевічу пастаўлены помнік.
• У 1994 годзе помнік Гашкевічу адкрыты ў Астраўцы (скульптар Ф. Янушкевіч).
• Яго імем названы заліў у Карэі і некаторыя адкрытыя ім віды рэдкіх насякомых.
• У Мінску імем Гашкевіча названы вуліца і сад.

Зноскі

1. Филатова, Е. Н. ИОСИФ ИОСИФОВИЧ ГОШКЕВИЧ И ЕГО РАБОТА «ВИЛЕНСКАЯ ГУБЕРНИЯ» // Пічэтаўскія чытанні – 2023: інстытуцыянальныя змены ў гуманітарнай сферы як адлюстраванне палітычных і эканамічных працэсаў : матэрыялы міжнар. навук. канф., прысвеч. 80-годдзю аднаўлення работы БДУ на станцыі Сходня і 145-годдзю з дня нараджэння У. І. Пічэты, Мінск, 11 кастр. 2023 г. / Беларус. дзярж. ун-т ; рэдкал.: А. Г. Каханоўскі (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БДУ, 2023. – С. 406-408.
2. Валянцін Грыцкевіч. Жыццё і дзейнасць Іосіфа Гашкевіча. // Беларусіка=Albaruthenica 8. Беларусь – Расія – Японія..: Матэрыялы Першых Астравецкіх чытанняў, прысвечаных памяці Іосіфа Гашкевіча / Рэд. Г. Брэгер і інш. – Мінск, 1997. С. 14, 15
3. Филатова, Е. Н. ИОСИФ ИОСИФОВИЧ ГОШКЕВИЧ И ЕГО РАБОТА «ВИЛЕНСКАЯ ГУБЕРНИЯ» // Пічэтаўскія чытанні – 2023: інстытуцыянальныя змены ў гуманітарнай сферы як адлюстраванне палітычных і эканамічных працэсаў : матэрыялы міжнар. навук. канф., прысвеч. 80-годдзю аднаўлення работы БДУ на станцыі Сходня і 145-годдзю з дня нараджэння У. І. Пічэты, Мінск, 11 кастр. 2023 г. / Беларус. дзярж. ун-т ; рэдкал.: А. Г. Каханоўскі (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БДУ, 2023. – С. 406-408.