Адыпінавая кіслата

Адыпінавая кіслата (гександыёвая кіслата) НООС (СН₂)₄СООН — двухасноўная гранічная карбонавая кіслата. Валодае ўсімі хімічнымі ўласцівасцямі, характэрнымі для карбонавых кіслот.

Адыпінавая кіслата
Агульныя
Хім. формула	C₆H₁₀O₄
Тэрмічныя ўласцівасці
Класіфікацыя
Рэг. нумар CAS	124-04-9
PubChem	196
Рэг. нумар EINECS	204-673-3
SMILES	C(CCC(=O)O)CC(=O)O
RTECS	AU8400000
ChemSpider	191

Утварае солі, большасць з якіх растваральныя ў вадзе. Лёгка этэрыфікуецца у мона-і дыэфіры. З гліколю ўтварае поліэфіры. Солі адыпінавай кіслаты — адыпінаты. Пры ўзаемадзеянні з NH₃ і амінамі дае аманійныя солі, якія пры дэгідратацыі ператвараюцца ў адыпаміды. З дыамінамі ўтварае поліаміды, з NH₃ у прысутнасці каталізатара пры 300—400 °C — адыпадынітрыл.

Атрыманне

У прамысловасці адыпінавую кіслату атрымліваюць галоўным чынам двухстадыйным акісленнем цыклагексана. На першай стадыі (вадкафазнае акісленне паветрам пры 142—145 °C і 0,7 Мпа) атрымліваюць сумесь цыклагексанона і цыклагексанола, падзяляемую рэктыфікацыяй. Цыклагексанон выкарыстоўваюць для вытворчасці капралактама. Цыклагексанол акісляюць 40-60%-й HNO ₃ пры 55 °C (каталізатар — NH₄VO₃); выхад адыпінавай кіслаты пры гэтым спосабе вытворчасці складае ~ 95 %.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
• Адыпінавая кіслата // Хімічны слоўнік навучэнца. — Мн.: Народная асвета, 2004 — С. 7.

Гл. таксама

• Кіслоты
• Харчовыя дабаўкі