Асвея

Асве́я^[3] — гарадскі пасёлак у Верхнядзвінскім раёнё Віцебскай вобласці, на паўднёвым беразе Асвейскага возера. Цэнтр Асвейскага сельсавета. За 40 км ад Верхнядзвінска, 37 км ад чыгуначнай станцыі Верхнядзвінск на лініі Полацк—Даўгаўпілс. Насельніцтва 987 чал. (2022).

Гарадскі пасёлак Асвея Сцяг Герб Краіна Беларусь Вобласць Віцебская Раён Верхнядзвінскі Сельсавет Асвейскі Каардынаты 56°00′53″ пн. ш. 28°06′37″ у. д.HGЯO Першая згадка 1503 Вышыня цэнтра 140 м[1] Насельніцтва ▼916 чал. (1 студзеня 2025)[2] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2151 Паштовы індэкс 211450 Аўтамабільны код 2 СААТА 2210854904 Асвея на карце Беларусі ±

Асвея на Вікісховішчы

Назва

Назва ад назвы Асвейскага возера (возера Асвея), якая мае балцка-літоўскае паходжанне і звязаная са старалітоўскім ašva, прускім *asva «кабыла». Далей да індаеўрапейскага кораня *ek'ṷo-s «конь»^[4].

Гісторыя

Асвея на малюнку Н. Орды

Паводле археалагічных звестак славянскае пасяленне на месцы Асвеі вядома не пазней за X стагоддзе^[5]. Вядомая ў ВКЛ з 1503 г. З 1695 г. — горад Полацкага ваяводства. Належала полацкаму ваяводзе С. Глябовічу, магнатам Кішкам, Сапегам. З 1772 г. — у складзе Расійскай імперыі. У 1897 г. — мястэчка, цэнтр воласці Дрысенскага павета. У 1924—1959 гг. з’яўлялася цэнтрам раёна, з 1938 г. — гарадскі пасёлак. З 1959 г. Асвея ўваходзіць у склад Верхнядзвінскага раёна. У 2007 годзе пасёлак атрымаў статус аграгарадка.

Насельніцтва

Год Колькасць 2006 1 400 2009 1 325 [6] 2016 1 206 [7] Год Колькасць 2017 1 211 [8] 2019 1 041 2019 1 176 [9] Год Колькасць 2020 1 000 [10] 2021 1 008 [11] 2022 987 [12] Год Колькасць 2023 963 [13] 2024 941 [14] 2025 916 [2]

Эканоміка

Прадпрыемствы будаўнічых матэрыялаў, лёгкай, харчовай, паліўнай прамысловасці. Зона адпачынку рэспубліканскага значэння Асвея.

Выдатныя мясціны

• Асвейская сядзіба
• Свята-Георгіеўская царква, Асвея
• Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Асвея) (паб. у 1782 г., у 1937 г. зруйнаваны)

Гісторыка-культурныя каштоўнасці

Назва	Датаванне	Месцазнаходжанне	Катэгорыя
Былы манастырскі шпіталь (Шпіталь Сясцёр Міласэрнасці)	1759	-	2
Парк	2-ая пал. XIX стагоддзя	-	3
Брацкая магіла	1941-1944 гг.	у парку	3

Этнаграфія

У Асвеі ў 1974 годзе этнамузыказнаўцай Зінаідай Мажэйка запісана калядка «Ішла каляда да з вечара»^[15].

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Ар’е Рафаэлі^[he]
• Яўген Станіслававіч Ясьвін, беларускі мастак

Гл. таксама

• Пасёлкі гарадскога тыпу Віцебскай вобласці
• Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі