Бялынічы

Бялы́нічы^[3] (трансліт.: Bialyničy) — горад (з 2017^[4]) у Магілёўскай вобласці Беларусі, цэнтр Бялыніцкага раёна. Стаіць на рацэ Друць. За 36 км ад Магілёва, паблізу аўтамабільнай дарогі Мінск — Магілёў. За 1 км на ўсход ад гарадскога пасёлка знаходзяцца балота Няропля і тарфяное радовішча Цітаўка. Насельніцтва 10 035 чал. (2017)^[5].

Горад Бялынічы Цэнтральная вуліца горада Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Магілёўская Раён Бялыніцкі Каардынаты 53°59′44″ пн. ш. 29°42′34″ у. д.HGЯO Заснаваны 1577 Першая згадка 1577 Ранейшыя назвы Белагародак Горад з 2017 Вышыня цэнтра 182 м[1] Насельніцтва ▼9 553 чал. (1 студзеня 2025)[2] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2232 Паштовы індэкс 213055 Аўтамабільны код 6 СААТА 7204501000 Бялынічы на карце Беларусі ±

Бялынічы на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню згадваецца з сярэдзіны XVI ст. як сяло ў Аршанскім павеце Віцебскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. З пачатку XVII ст. уласнасць Сапегаў. У 1624 годзе Лаў Сапега заснаваў тут манастыр кармелітаў — адзін з найбагацейшых у ВКЛ. У манастыры знаходзіўся Бялыніцкі абраз Божай Маці, шанаваны хрысціянамі розных канфесій. Праз шматлікія працэсіі і паломніцтва да яе Бялынічы зваліся Беларускай Чанстаховай (абраз знік падчас Вялікай Айчыннай вайны з Магілёўскага краязнаўчага музея). У 1877—1918 гадах у будынках манастыра кармелітаў размяшчаўся праваслаўны Бялыніцкі манастыр Раства Багародзіцы.

У XVII—XVIII стст. у мястэчку дзейнічала друкарня^[6].

У складзе Расійскай імперыі

Малюнак Н. Орды

З 1772 года ў Магілёўскім павеце Расійскай імперыі. На 1773 год у мястэчку дзейнічалі тры ўніяцкія царквы (Нараджэння Маці Божай, Святога Іллі і Святога Мікалая) і каталіцкі касцёл Успення Маці Божай^[7]. Пасля 1861 года — цэнтр воласці Магілёўскага павета.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Бялынічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі ўвайшлі ў склад Савецкай Беларусі.

У часы Вялікай Айчыннай вайны пад нямецкай акупацыяй. З ліпеня 1941 года па кастрычнік 1943 года дзейнічала група падпольшчыкаў, якая ў верасні 1943 года разграміла нямецкі гарнізон^[8].

З 1924 года — цэнтр раёна. З 1938 года — гарадскі пасёлак. 26 чэрвеня 1972 года ў склад Бялынічаў уключана вёска Новы Шлях^[9], у 1977 годзе — Бярозаўка і Задруцкая Слабада^[10], 23 снежня 2009 года — вёска Міхайлоў^[11]. З 2017 года — горад^[4].

У 2020 годзе Бялынічы прымаюць Дзень беларускага пісьменства. З гэтай нагоды адноўлены аб’екты інфраструктуры, перабудаваны музей Вітольда Бялыніцкага-Бірулі, выдадзены адмысловы святочны паштовы канверт^[12].

Галерэя

• 
  Будынак, дзе ў 1997-2019 гадах размяшчаўся Бялыніцкі раённы мастацкі музей імя В. К. Бялыніцкага-Бірулі (былая назва музея), цяпер знесены
• 
  Панарама горада з Ільінскай гары
• 
  Каталіцкая капліца парафіі Маці Божай Бялыніцкай
• 
  Мастацкі музей імя Вітольда Каэтанавіча Бялыніцкага-Бірулі ў горадзе Бялынічы (сучасны будынак музея)
• 
  Маці Божая Бялыніцкая. Каменная статуя-анёл, інагураваная з нагоды Дня беларускага пісьменства ў Бялынічах (6 верасня 2020)
• 
  Раённы цэнтр культуры на вуліцы Савецкай

Насельніцтва

• 1785 год — 831 чал.^[13]
• 1897 год — 2215 чал.^[13]
• 1968 год — 7,3 тыс. чал.^[14]
• 1977 год — 6,6 тыс. чал.^[13]
• 1995 год — 10,7 тыс. чал.^[13]
• 2005 год — 9,9 тыс. чал.
• 2009 год — 10 688 чал. (перапіс)
• 2016 год — 10 220 чал.^[15]
• 2017 год — 10 035 чал.^[5]

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай прамысловасці

• ААТ «Бялыніцкі пратэінавы завод» — вырабляе муку мясакосную, тлушч тэхнічны і інш., знаходзіцца за межамі горада;
• цэх па вытворчасці сыроў ААТ «Бабуліна крынка»^[16].

Таксама дзейнічаюць ДЛУ «Бялыніцкі лясгас», Бялыніцкае УКП «Жылкамгас», гасцініца «Белыя ночы».

Культура

Працуюць Мастацкі музей імя Вітольда Каэтанавіча Бялыніцкага-Бірулі ў горадзе Бялынічы, дзіцячая школа мастацтваў, цэнтралізаваная бібліятэчная сетка, цэнтралізаваная клубная сістэма Бялыніцкага раёна ^[17].

Славутасці

Царква ў гонар абраза Божай Маці "Бялыніцкі

• Ільінская гара;
• Парк культуры і адпачынку «Ліпавы гай»;
• Мастацкі музей імя Вітольда Каэтанавіча Бялыніцкага-Бірулі ў горадзе Бялынічы;

• Помнік Вітольду Каэтанавічу Бялыніцкаму-Бірулі (1984);
• Царква ў гонар Іконы Бялыніцкай Божай Маці (1990, мураваная);
• Будынак бровара (канец XIX ст.).

Страчаная спадчына

• Бялыніцкі касцёл і кляштар кармелітаў

Памятныя мясціны

• Яўрэйскія могілкі  (ням.)
• «Алея герояў» і брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан (пахаванне 1941 года) у парку культуры і адпачынку «Ліпавы гай».

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Бялынічаў

• Уладзімір Андрэевіч Арлоўскі (нар. 1939) — беларускі архітэктар.
• Наталля Батракова — беларуская рускамоўная пісьменніца.
• Уладзімір Максімавіч Белахвостаў — беларускі дзяржаўны дзеяч.
• Іосіф Вікенцьевіч Свідзінскі (1918—1996) — удзельнік савецка-фінляндскай 1939—1940 гг. і Вялікай Айчыннай войнаў, Герой Савецкага Саюза. Нарадзіўся ў Бялынічах^[18].
• Янка Шарахоўскі (1908—1973) — беларускі пісьменнік.
• Міхаіл Юшкевіч (1899—1952) — савецкі военачальнік, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.
• Дзмітрый Мікалаевіч Крутой (нар. 1981) — беларускі дзяржаўны дзеяч.
• Валяр’ян Афанасьевіч Снытко (1939—2021) — расійскі географ беларускага паходжання.
• Дзмітрый Сяргеевіч Набокаў (нар. 1996) — беларускі лёгкаатлет.
• Андрэй Аляксандравіч Ганчук (нар. 1979) — беларускі палітык.

Гл. таксама

• Гарады Магілёўскай вобласці
• Гарады Беларусі