Валерый Фёдаравіч Шкаруба

Валерый Фёдаравіч Шкаруба (10 снежня 1957, Барысаў, Мінская вобласць, БССР — 19 лістапада 2020, Мінск) — беларускі мастак-жывапісец.

Валерый Фёдаравіч Шкаруба
Дата нараджэння	10 снежня 1957(1957-12-10)
Месца нараджэння	Барысаў, Мінская вобласць, Беларуская ССР, СССР
Дата смерці	19 лістапада 2020(2020-11-19) (62 гады)
Месца смерці	Мінск, Беларусь[1]
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Грамадзянства	Беларусь
Род дзейнасці	мастак
Жанр	рэалістычны пейзаж
Вучоба	Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут (1981)
Мастацкі кірунак	магічны рэалізм[2]
Вядомыя працы	«Белае змярканне» (1991); «Восеньскае святло» (2002); «Халоднае лета» (2004); «Чорны лес» (2007); «На вятры» (2013)
Прэміі
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 10 снежня 1957 года ў Барысаве. З дзяцінства быў прывучаны да цяжкай сялянскай працы, а яго бацькі і дзяды ўсе моцна былі звязаны з працай на зямлі^[3].

У шэсць гадоў Валерый узяўся маляваць, чым здзівіў сваіх бацькоў, таму што ў іх родзе ніхто такой справай не займаўся^[3].

З 1965 па 1973 гады ў Барысаве займаўся ў выяўленчым гуртку Дома піянераў, а пасля тры гады ўдасканальваў сваё майстэрства ў студыі выяўленчага мастацтва Палаца культуры ў Барысаве. Пра той час юнацтва Валерый Шкаруба адзначыў: «Вельмі дапамагло мне тое, што ў Барысаве была адкрыта студыя выяўленчага мастацтва. Я меў магчымасць атрымаць першапачатковую мастацкую адукацыю. У мяне былі добрыя настаўнікі, энтузіясты сваёй справы»^[4]. У 1975 г. скончыў сярэднюю школу № 16 горада Барысава.

У 1975—1981 гадах вучыўся і скончыў дызайнерскае аддзяленне^[5] Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстытута ў Мінску.

Валерый Шкаруба пачаў свой творчы шлях як дызайнер ЭВМ у НДІ ЭВМ у Мінску, дзе працаваў дзесяць гадоў: ён распрацоўваў знешні выгляд першых камп’ютараў і меў шэраг прамысловых вынаходніцтваў^[4]. Праца прамысловага дызайнера яго не задавальняла, таму штовечар ён займаўся жывапісам, кіраваў дзіцячай мастацкай студыяй^[4]. Да тагож, было складана сумяшчаць працу і творчасць, бо яго вабіў жывапіс. З 1984 года пачаў удзельнічаць у мастацкіх выстаўках у Беларусі і за яе межамі.

Член Беларускага саюза мастакоў з 1989 года.

Жыў у Мінску^[3].

Памёр 19 лістапада 2020 года ў Мінску^[6].

Сям’я

Валерый Фёдаравіч Шкаруба і яго дачка Вольга Валер'еўна Шкаруба — у Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь, фота 27 красавіка 2016 г.

Дачка — Вольга Валер'еўна Шкаруба (1990 г. нар.) скончыла Беларускую дзяржаўную акадэмію мастацтваў, таксама стала мастачкай^[7].

Творчасць

Валерый Шкаруба працаваў у станковым жывапісе, пераважна ў жанры пейзажа. Пра свой выбар мастак адзначыў: «Мяне часта пытаюцца, чаму пішу толькі пейзажы. Былі ў маёй творчай біяграфіі і партрэты, і нацюрморты. Але „сціплы“ беларускі краявід бліжэй майму душэўнаму стану, светаадчуванню. Каб зразумець гэта, трэба зазірнуць у дзяцінства. Мне пашчасціла: маленства прайшло на ўскрайку Барысава, у прыватным доме. Я жыў у амаль вясковым асяродку. Побач — Бярэзіна, лес, палі. Шмат і з асалодай пісаў навакольныя краявіды.»^[4].

Складовымі рысамі манеры пісьма мастака з’яўляюцца скрупулёзная тэхніка алейнага жывапісу, лесіроўка, тонкая прапрацоўка формы, гарманічнасць у святле і колеры, глыбокая пераменнасць святлопаветранай атмасферы^[8]. Галоўныя сюжэты яго карцін — таямнічыя лясы, ціхія рэчкі, заснежаныя палі, вясковыя пралескі, драўляныя хаты на фоне лірычных краявідаў, дарогі Беларусі, якія зафіксаваны на палатне заўсёды бязлюднымі і ў памежныя станы ў прыродзе: восень, вясна, вечар, туман, змярканне, апошні прамень сонца, час перад узыходам сонца і г.д.^[9]

Мастак ў 2015 годзе адзначыў пра сваю творчасць: «Менавіта Барысаўшчына стала для мяне кропкай адліку, якая ператварылася ў доўгую лінію эстэтыкі, заснаванай на пейзажным жывапісу. Мае працы — гэта ціхая песня ў славу Беларусі»^[10].

Мастацтвазнавец Кацярына Ізафатава ахарактарызавала магію карцін Валерыя Шкарубы так: «у іх ёсць асаблівая філігранная індывідуальна-непаўторная пластыка, што гіпнатызуе і дзякуючы якой някідкія пейзажныя матывы беларускай зямлі зменьваюцца і ўспрымаюцца як фрагменты Вечнасці. Уменне ствараць „высокую прастату“, здольнасць Малое пераўтварыць у Вялікае, пагрузіць гледача ў глыбіннае ўспрыманне Часу, якое цяжка перадаць словамі, — вось што робіць почырк майстра пазнавальным з першага погляду»^[5].

Мастацтвазнавец Валерый Жук заўважае: «У творах В. Шкарубы дзіўным чынам спалучаюцца аскетычнасць колеравага вырашэння і графічная дакладнасць ліній, што абумоўлівае хісткасць і няўлоўнасць выяўленага стану. Тонкія градацыі амаль манахромнага каларыту набываюць пераканаўчую праўдзівасць, даюць адчуванне каляровасці, узнаўляюць прастору, вільготнае восеньскае паветра, туманную смугу сырой халоднай раніцы. Мікракосмас і макракосмас нібы выраўноўваюцца ў правах, становяцца аднолькава каштоўнымі для нашага ўспрымання і важнымі ў іерархіі прыродных матываў»^[4].

Мастацкія творы Валерыя Шкарубы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь («Белае змярканне» (1991), «Восеньскае святло» (2002) і інш.), Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва (Мінск), Магілеўскім абласным мастацкім музеі імя П. Масленікава, Гродзенскім гісторыка-археалагічным музеі, Брэсцкім абласным краязнаўчым музеі, фондах Беларускага саюзу мастакоў, Нямецкім федэральным банку (Лейпцыг, Германія), Музеі мастацтваў «Джынтай» (Пекін, Кітай), Музеі замежнага мастацтва Міністэрства культуры Кітая (Кітай) і інш.^[11], а таксама ў прыватных калекцыях у ЗША, Францыі, Італіі, Германіі, Бельгіі, Грэцыі, Аўстрыі, Славеніі, Даніі, Польшчы, Турцыі, Кітая, Расіі, Японіі.

У 1997 годзе Мерэт Меер-Грабер, якая з’яўляецца ўнучкай Марка Шагала і віцэ-прэзідэнтам Камітэта Марка Шагала, набыла на выстаўцы ў гонар 40-годдзя Валерыя Шкарубы ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь карціну мастака «Белае змярканне» (1991)^[12] і ў 1998 годзе падаравала гэты твор Нацыянальнаму мастацкаму музею Рэспублікі Беларусь, калі даведалася, што ў мастацкім музеі ў Мінску няма ніводнай карціны Валерыя Шкарубы^[5].

20 лістапада 2015 года ў Барысаве на другім паверсе цэнтральнай бібліятэцы імя І. Х. Каладзеева адбылося ўрачыстае адкрыццё карціннай галерэі Валерыя Шкарубы. У памяшканні агульнай плошчай 130 квадратных метраў было выстаўлена 30 карцін, якія Валерый Шкаруба перадаў у дар роднаму гораду^[13].

Выстаўкі

персанальныя

• 1991 — Палац мастацтваў (Мінск, Беларусь)
• 1997 — Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь (Мінск, Беларусь; да 40-годдзя мастака)
• 2002 — Галерэя «EXMA» (Кальяры, Італія)
• 2004 — Рым, Аоста (Італія)
• 2005 — Палац Медычы (Сан-Лео, Італія)
• 2005 — Галерэя «Берман», (Турын, Італія)
• 2006 — Галерэя «MITSUCOSHI» (Сэндай, Японія)
• 2006 — Палац Хофбург (Вена, Аўстрыя)
• 2007 — Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь
• 2017 — Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь

удзел

• 1990 — Мастацтва Беларусі (ААН, Нью-Ёрк, ЗША)
• 1999 — Вена, Лінц (Аўстрыя)
• 2000 — Еўрапарламент (Брусель, Бельгія)
• 2000 — Галерэя «Брамантэ» (Рым, Італія)
• 2001 — Музей мастацтваў (Пекін, Кітай)
• 2002 — Зала Кардэна (Парыж, Францыя)
• 2003 — Бундэсбанк (Лейпцыг, Германія)
• 2004 — Дзюсельдорф (Германія)
• 2005 — 51-я Міжнародная мастацкая выстаўка «La Biennale di Venezia» (Італія)
• 2008 — Лондан (Вялікабрытанія)
• 2008 — Пекін (Кітай)

• 
  Валерый Шкаруба (першы злева) на фоне сваёй карціны і Віктар Шматаў (у цэнтры) — на выстаўцы «Чарнобыль вачыма беларускіх мастакоў» у Еўрапарламенце і штаб-кватэры НАТО (Брусель), фота 2000 г.
• 
  Валерый Шкаруба (першы справа) і Віктар Шматаў (першы злева) на выстаўцы «Чарнобыль вачыма беларускіх мастакоў» у Еўрапарламенце і штаб-кватэры НАТО (Брусель), фота 2000 г.
• 
  Валерый Шкаруба (другі злева) і Віктар Шматаў (першы справа) на выстаўцы «Чарнобыль вачыма беларускіх мастакоў» у Еўрапарламенце і штаб-кватэры НАТО (Брусель), фота 2000 г.
• 
  Валерый Шкаруба (другі справа) і Віктар Шматаў (другі злева) на выстаўцы «Чарнобыль вачыма беларускіх мастакоў» у Еўрапарламенце і штаб-кватэры НАТО (Брусель), фота 2000 г.
• 
  Валерый Шкаруба (першы справа) на адкрыцці юбілейнай выстаўкі Аляксандра Сільвановіча «Неба» у галерэі «Мастацтва» (Мінск, Беларусь), фота 3 верасня 2015 г.

Узнагароды

• Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры (2002) — за серыю пейзажаў «Спрадвечнае», выкананых у 1997—2000 гадах^[4],
• медаль Францыска Скарыны (2008),
• Заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь (2014),
• Ганаровы грамадзянін Барысаўскага раёна (2014)^[14],
• Ганаровы грамадзянін Мінскай вобласці (2018)^[15],
• Ордэн Францыска Скарыны (2020).

Зноскі

1. https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/ushel_iz_zhizni_valeriy_shkarubo/
2. https://zviazda.by/be/news/20201123/1606138157-19-listapada-2020-goda-pamyor-zasluzhany-dzeyacha-mastactvau-belarusi
3. Беразінская, І. Пра вечнае, пра гармонію сусвету… / І. Беразінская // Новы час. — 2008. — № 43. — С. 30.
4. Жук, В. Красамоўства маўчання Архівавана 5 сакавіка 2022.
5. Ізафатава, К. Магія лістапада ў «Восеньскім святле» Валерыя Шкарубы Архівавана 12 мая 2016.
6. Сышоў з жыцця Валерый Шкаруба
7. У галерэі «Мастацтва» грамадскага аб’яднання «Беларускі саюз мастакоў» дэбютавала студэнтка Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, 24-гадовая Вольга Шкаруба Архівавана 5 сакавіка 2016.
8. Рыбчынская, В. Валерый Шкаруба(недаступная спасылка); ВАЛЕРИЙ ФЕДОРОВИЧ ШКАРУБО Архівавана 24 красавіка 2008.
9. Рыбчынская, В. Валерый Шкаруба(недаступная спасылка); Ізафатава, К. Магія лістапада ў «Восеньскім святле» Валерыя Шкарубы Архівавана 12 мая 2016.; Жук, В. Красамоўства маўчання Архівавана 5 сакавіка 2022.; ВАЛЕРИЙ ФЕДОРОВИЧ ШКАРУБО Архівавана 24 красавіка 2008.
10. Платтер, О. Знакомьтесь: художник Валерий Шкарубо Архівавана 7 снежня 2016.
11. Валерий Фёдорович Шкарубо // bel-art.by
12. ХУДОЖНИК ВАЛЕРИЙ ШКАРУБО: «МИНСКУ НЕ ХВАТАЕТ ДУШЕВНЫХ ГОРОДСКИХ СКУЛЬПТУР» Архівавана 23 кастрычніка 2016.
13. Викторова, В. В Борисове открылась картинная галерея Валерия Шкарубо(недаступная спасылка)
14. В БОРИСОВЕ ОТКРЫВАЕТСЯ КАРТИННАЯ ГАЛЕРЕЯ ВАЛЕРИЯ ШКАРУБО(недаступная спасылка)
15. Заслужаны дзеяч мастацтваў Валерый Шкаруба — ганаровы грамадзянін Мінскай вобласці