Клівы

Клівы́^[1] (трансліт.: Klivy, руск.: Кливы) — вёска ў Хойніцкім раёне Гомельскай вобласці. Уваходзіць у склад Судкоўскага сельсавета.

Вёска Клівы Краіна Беларусь Вобласць Гомельская Раён Хойніцкі Сельсавет Судкоўскі Каардынаты 51°54′34″ пн. ш. 29°49′31″ у. д.HGЯO Першая згадка 1560 год Ранейшыя назвы Клевцы, Клевы Насельніцтва ▲102 чал. (2021) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2346 Паштовыя індэксы 247625 Аўтамабільны код 3 СААТА 3254816022 Клівы Клівы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года мяжа сяла Загалля і Клевоў вызначана наступна: «ад мяжы Алексіцкай ад рэчкі Рабца балотам Чарнышоўскім (Чорнаўшчынскім?) да мосту Каравога, ад мосту ў Мутніцы да мяжы Нямірчай, вострава Супорнага, ад Супорнага да селішча Настолля, ад таго селішча да Гала Калінкі [Галынкі^[2]], ад Калінкі (Галынкі) да балота Сновага [Цесновага^[2]], тым балотам у рэчку Рабец... Шырыня грунту ад рэчкі Рабец да селішча Настолля ўздоўж на паўтрэці мілі, а ўпоперак да Каменкі да Прозічы на мілю». Засведчана, што ловаў звярыных, акрамя асобных пераходаў, няма. І што падданыя тых сёл супольна з баярынам Стафанам маюць астравы Ляды, Сычоў і Вастровіч з бортнымі дрэвамі, з якіх даніну плацяць^[3]. Тое, відавочна, і было найранейшай згадкай пра Клівы (Клевы) ў пісьмовых крыніцах. Жніўнем 1563 года датаваны рэестр раздачы каралём Жыгімонтам Аўгустам маёнткаў шляхце, якая пазбавілася сваіх уладанняў у Полацкім ваяводстве, акупаваным войскамі цара Івана Грознага. У ім сказана: «Павлу а Давыду Есманомъ у волости Мозырскои — село Загале, Клевцы»^[4].

Загальскае староства ў канцы XVIII ст.

Надалей у прывілеі Давыду Есману, датаваным 25 днём лютага 1585 года, кароль Стэфан Баторый, зважаючы на тое, што пан Давыд «на служъбахъ господаръскихъ… под Полоцкомъ, под Луками и под Псковом з нелитованьемъ здоровъя своего, не жалуючы утраты маетъности своее противъ непрыятелю нашому великому князю московскому статечъне и мужъне застановялъсе», падараваў шляхцічу «до жывота его», акрамя іншых добраў, «село Клевы, которое в першой данине^[A] отъ насъ г(о)с(по)д(а)ра маетъ, в немъ дымовъ двадцать шест» «у волости старостъва Мозырского, пры селе Загальи»^[5].

Да Люблінскай уніі 1569 года Клівы адміністрацыйна належалі да Мазырскага павета Кіеўскага ваяводста, пасля — да Мазырскага павета Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага.

У XVII—XVIII стагоддзях вёска ўваходзіла ў Загальскае староства. Паводле рэвізіі 1716 года wieś Klewy складалі шэсць^[B] дымоў: гаспадары Іван Скопіч, Кірыла Малыш, Сцяпан Гладчанка, Антон Чэркас, Гаўрыла Бачэнка, Апанас Лук’яненка плацілі старосце князю Дамініку Яну Шуйскаму, акрамя дзякла, чыншу 7 злотых, 15 грошаў, даніны мядовай 14 бельцаў^[6].

Расійская імперыя

Вёска Клевы, мястэчка і двор Загалле на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Клівы апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года — у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага Рэчыцкага павета Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года Мінскай губерні Расійскай імперыі^[7]. На 1795 год вёска Клевы, як і 12 іншых паселішчаў Загальскага староства, належала «малолетнему Станиславу Бужинскому по жизни его», але была ў арэндзе ў суддзі Вінцэнція Жука^[8]. Тады ў ёй налічвалася 19 двароў, 51 жыхар мужчынскага і 42 жаночага полу^[9].

Клівы, Гноеў, Барысаўшчына на карце Ф. Ф. Шуберта. 1850 г.

Як вынікае з матэрыялаў шляхецкай рэвізіі 1811 года, дыспанентам Загальскага казённага маёнтка на той час выступаў абшарнік Тадэвуш Солтан^[10]. У ходзе рэформы П. Д. Кісялёва ў межах названага маёнтка, да якога належалі і Клівы, была ўтворана воласць^[C] з управай, згаданая ў 1848 годзе^[11]. На 1850 год у вёсцы 20 двароў, 136 жыхароў. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 129 жыхароў вёскі Клівы абодвух полаў былі прыхаджанамі Загальскай Свята-Троіцкай царквы, а 33 жыхары з'яўляліся парафіянамі Юравіцкага касцёла Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі^[12].

У парэформенны перыяд Клівы адміністрацыйна належалі да Хойніцкай воласці. На пачатак 1870 года тут — 63 мужчынскія душы з былых дзяржаўных сялян, прыпісаных да Кліўскога сельскага таварыства^[13]. Згодна са звесткамі на 1876 і 1879 гады, Клівы большай часткай жыхароў заставаліся ў прыходзе Загальскай царквы^[14].

Паводле перапісу 1897 года — 58 двароў, 298 жыхароў. На 1909 год у Клівах налічваўся 61 двор з 362 жыхарамі^[15].

Найноўшы час

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання Брэсцкага міру з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Клівы ў складзе Хойніцкай воласці Рэчыцкага павета, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гетмана Паўла Скарападскага^[16].

1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР. Паводле запіскі пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда» на 15 красавіка 1921 года ў Клівах працавала школа першай ступені (пачатковая) з 54 вучнямі^[17].

Вёска Клівы на карце 1924 г.

Пасля другога ўзбуйнення БССР з 8 снежня 1926 года Клівы — цэнтр сельсавета ў Хойніцкім раёне Рэчыцкай акругі. З 9 чэрвеня 1927 года — у складзе Гомельскай акругі. На 1930 год у вёсцы было 103 двары з 543 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас «Баявік», працавалі торфараспрацоўчая арцель (з 1926) і кузня. 23 жніўня 1937 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага Паташынскага нацыянальнага польскага сельсавета, цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Загалле, сельсавет перайменаваны ў Загальскі. З 20 лютага 1938 года — у Палескай вобласці.

У гады Вялікай Айчыннай вайны на франтах загінулі і прапалі без вестак 84 вяскоўцы. Відавочцамі засведчаныя расстрэлы і вываз у Германію дзесяткаў жыхароў Клівоў, што апынуліся пад акупацыяй^[18].

З 8 студзеня 1954 года — у складзе Гомельскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года Загальскі сельсавет быў скасаваны, а тэрыторыя далучана да Барысаўшчынскага сельсавета^[19]. Паводле перапісу 1959 года ў Клівах налічвалася 600 жыхароў. У складзе саўгаса «Хойніцкі» з цэнтрам у вёсцы Казялужжа.

Да 1 снежня 2009 года вёска ўваходзіла ў склад Казялужскага сельсавета^[20].

Насельніцтва

• 2021 год — 55 двароў, 102 жыхары^[21]

Асобы

• Уладзімір Цітавіч Гардзеенка (нар. 1936) — беларускі мастак, педагог.
• Мікалай Цітавіч Гардзеенка (нар. 1938) — беларускі архітэктар.

Заўвагі

1. Не ў першай, бо кароль Жыгімонт Аўгуст, апошні з Ягелонаў, у 1563 г. ужо падараваў Клевцы, як паказана вышэй, братам Есманам. Памяншальная форма назвы паселішча ўжытая, мабыць, зусім невыпадкова. Тады яны былі яшчэ нейкім прыдаткам сяла Загалле. І значная колькасць дымоў у Клевах на 1585 год — заслуга самога Д. Есмана, бо ён тое месца «людми осадилъ».
2. Прынамсі, столькі было ўлічана.
3. Не варта блытаць з валасцямі парэформеннага часу — адміністрацыйнымі адзінкамі ў складзе паветаў.