Крупіца

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Крупіца (значэнні).

Крупі́ца^[1] (трансліт.: Krupica, руск.: Крупица) — аграгарадок у Беларусі, у Мінскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Пціч. Уваходзіць у склад Крупіцкага сельсавета. Размешчана за 27 км на поўдзень ад Мінска, за 13 км ад чыгуначнай станцыі Міханавічы^[2].

Аграгарадок Крупіца Дом культуры Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Мінскі Сельсавет Крупіцкі Каардынаты 53°40′53″ пн. ш. 27°32′01″ у. д.HGЯO Водныя аб’екты Пціч Насельніцтва ▲1 215 чал. (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 17 Паштовыя індэксы 223014 Аўтамабільны код 5 Крупіца Крупіца

Крупіца на Вікісховішчы

Гісторыя

Ранняя гісторыя

Ганна (Анна) Кунегунда Халецкая^[d], па якой Крупіца перайшла да Радзівілаў

Землі вядомыя прынамсі з пачатку XVIII стагоддзя, маёнтак уласнасці Халецкіх у Менскім павеце Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Ганна (Анна) Халецкая^[d] ў шлюбе з Альбрэхтам Радзівілам перадала яму гэтыя землі як пасаг, апошні заклаў побач новы маёнтак, названы ў гонар жонкі Анопаль. Анопаль стаў цэнтрам уладанняў, да якіх адносілася Крупіца.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года тэрыторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Мінскім павеце Мінскай губерні.

Па Альбрэхце маёнткам і вёскай валодаў яго сын Дамінік Радзівіл. Пасля Дамініка Радзівіла маёнткам валодаў яго сын Аляксандр Радзівіл^[d].

Пасля 1861 года ў Самахвалавіцкай воласці Мінскага павета. У 1863 годзе адкрыта народнае вучылішча, у якім на 1892 год вучыліся 83 хлопчыкі і 2 дзяўчынкі.

Краязнавец Аляксандр Ельскі ў другой палове XIX стагоддзя згадваў пра крыніцу, якой мясцовыя людзі прыпісвалі цудадзейныя ўласцівасці лячэння вачэй^[3].

У 1888 годзе сярод землеўладальнікаў у вёсцы Крупіца былі: селянін каталік Алаізій Антонаў Вайцяхоўскі^{[заўв 1]} (6 дзесяцін зямлі), селянін каталік Лаўрэнцій Іванаў Вайцяхоўскі (15 1⁄3 дзесяціны), праваслаўны селянін Карп Фёдараў Грыб (15 1⁄3 дзесяціны), праваслаўны селянін Карл Іосіфаў Лянкевіч (3⁄8 дзесяціны), праваслаўны селянін Іосіф Іванаў Ламак (15 1⁄3 дзесяціны), праваслаўны селянін Нікіфар Мікалаеў Пінчук (¼ дзесяціны)^[4].

Паводле перапісу 1897 года ў вёсцы былі кузня, хлебазапасны магазін, царква на могілках (Пяцеўшчына), народнае вучылішча.

Найноўшы час

Крупіца, 2019 г.

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ).

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. У 1924 годзе была пачатковая школа, вучылася 80 вучняў.

З 20 жніўня 1924 года цэнтр сельсавета Самахвалавіцкага раёна Менскай акругі (да 26 ліпеня 1930 года). З 18 студзеня 1931 года ў Койданаўскім раёне, з 26 траўня 1935 года ў Менскім раёне. З 20 лютага 1938 года ў Менскай вобласці.

У 1930-я гады праведзена прымусовая^[5] калектывізацыя, створаны калгас «Новы Быт»^[6].

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года пад акупацыяй Германіі.

У 1972—1982 гадах праект планіроўкі і забудовы Крупіцы распрацоўваўся архітэктарам Русланам Белагорцавым^[7].

Насельніцтва

• 1815 год — 21 двор, 187 жыхароў
• 1858 год — 158 душ мужчынскага полу
• 1897 год — 66 двароў, 343 жыхары
• 1908 год — 53 двары, 611 жыхароў^[8]
• 1917 год — 66 двароў, 388 жыхароў (з іх 385 беларусаў і 3 яўрэі)^[9]
• 1941 год — 90 двароў, 337 жыхароў
• 1998 год — 332 двары, 897 жыхароў, 322^[2]
• 1999 год — 973 жыхары
• 2009 год — 1029 жыхароў
• 2019 год — 1215 жыхароў

Славутасці

• Свята-Успенская царква (1998)
• Помнік землякам, якія загінулі ў Другую сусветную вайну
• Мемарыяльны камень каля ўрачэбнай амбулаторыі ў гонар Фёдара Пастарнацкага

Заўвагі

1. Алаізій Вайцяхоўскі (1824/1825— 22 красавіка 1887), пахаваны на могілках у Анопалі.