Лунінец

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Лунінец (значэнні).

Лу́нінец^[3] (трансліт.: Luniniec) — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Лунінецкага раёна. Вузел чыгунак на Брэст, Гомель, Баранавічы, Сарны і аўтадарог. За 240 км на ўсход ад Брэста.

Горад Лунінец Сцяг Герб Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Лунінецкі Каардынаты 52°14′55″ пн. ш. 26°48′13″ у. д.HGЯO Першая згадка 1449 Горад з 1940 Плошча 55 км² Вышыня цэнтра 139 м[1] Насельніцтва ▼23 469 чал. (1 студзеня 2025)[2] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1647 Паштовы індэкс 225642 (43,44) Аўтамабільны код 1 СААТА 1247501000 Афіцыйны сайт luninets.brest.by Лунінец на карце Беларусі ±

Лунінец на Вікісховішчы

Назва

Назва Лунінец з'яўляецца памяншальнай ад назвы вёскі Лунін, якая ў сваю чаргу паходзіць ад прозвішча Лунь. Дзякуючы будаўніцтву чыгункі Лунінец (маленькі Лунін) перасягнуў па значэнні вёску Лунін, імем якой быў названы^[4].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Вядомы з 1449 пад назвай Малы Лулін, шляхецкае ўладанне. З 1471 года сяло Лулінец маёнтка Ішкалдзь, належала Неміровічам. У 1552 годзе ўдава Я. П. Неміровіча Ганна Сапяжанка перадала сяло свайму пасынку полацкаму ваяводзе С. С. Давойне. Потым сяло належала Друцкім-Любецкім, Граўжышскім, Кунцэвічам, Долматам. З 1561 года сяло завецца Лунінец. З 1588 года ў Новагародскім павеце Вялікага Княства Літоўскага, 484 жыхары, 74 домы, вінакурня. У 1622 годзе Канстанцін Долмат падарыў Лунінец разам з сялянамі Дзятлавіцкаму мужчынскаму манастыру.

У складзе Расійскай імперыі

Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) у складзе Расійскай імперыі. У 1842 годзе маёнткі манастыра былі перададзеныя ў казну, а жыхары пераведзеныя ў катэгорыю дзяржаўных сялян. Развіццю Лунінца спрыяла будаўніцтва Палескіх чыгунак. З лістапада 1911 года па люты 1912 года тут жыў і працаваў Я. Колас.

Найноўшы час

28 кастрычніка (10 лістапада) 1917 года ў Лунінцы абвешчана Савецкая ўлада, тут адбыўся I з'езд Саветаў Пінскага павета. 18 лютага 1918 года акупіраваны германскімі войскамі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Савецкай Беларусі. Неўзабаве адноўлена савецкая ўлада, а горад апынуўся ў ЛітБел ССР. З лютага 1919 года Лунінец — адзін з важнейшых вузлоў абароны на Заходнім форонце ў час Савецка-польскай вайны. 10 ліпеня 1919 года заняты польскімі войскамі, у ліпені 1920 года — Чырвонай Арміяй, якая напачатку восені аднак вымушана была пакінуць горад.

З 1921 года ў складзе Польшчы, цэнтр павета. На 1 верасня 1939 года ў горадзе жылі 4153 яўрэі — 36,4% насельніцтва^[5][6].

З 1939 года ў БССР, з 1940 года — цэнтр раёна.

У гады Вялікай Айчыннай вайны з 10 ліпеня 1941 па 10 ліпеня 1944 года акупаваны германскімі войскамі. Было створана гета ў Лунінцы. У горадзе і раёне акупанты знішчылі 16,6 тыс. чалавек, вывезлі ў Германію 2,3 тыс. чалавек.

Насельніцтва

• XVI стагоддзе: 1588 год — 484 чал., 74 дамы
• XVIII стагоддзе: 1795 год — 624 чал., 75 дамоў
• XIX стагоддзе: 1897 год — 3167 чал.^[7], 855 двароў
• XX стагоддзе: 1939 год — 8,3 тыс. чал.^[7]; 1956 год — 10,3 тыс.чал.^[7]; 1970 год — 14,3 тыс. чал.^[7]; 1995 год — 24,9 тыс. чал.^[7]
• XXI стагоддзе: 2006 год — 23,8 тыс. чал.; 2015 год — 24 220 чал.^[8]; 2016 год — 24 412 чал.^[9]; 2017 год — 24 712 чал.^[10]

Эканоміка

Прадпрыемствы машынабудавання, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай і харчовай прамысловасці. Гасцініца «Юбілейная».

• РУВП «Лунінецкі рамонтна-механічны завод»
• Філіял «Нарыхтоўча-вытворчы камбінат „Палессе“» Лунінецкага раённага спажывецкага таварыства
• ААТ «Лунінецкі малочны завод»
• ААТ «Лунінецлес»
• Філіял «Лунінецкі хлебазавод» РУВП «Брэстхлебпрам»

Культура

Лунінецкі краязнаўчы музей.

СМІ

• Газета «Інформ-прагулка». Недзяржаўнае выданне. Уваходзіць у склад «Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы „Аб’яднаныя Масмедыі“».
• Газета «Лунінецкія навіны». Орган мясцовых улад.
• Незалежны інтэрнэт-сайт «Media-Polesye»

Спорт

У 2011 годзе ў горадзе адкрыты лядовы палац — аналаг арэн, пабудаваных раней у Пружанах і Кобрыне^[11] Маецца плавальны басейн (адкрыты ў 2012 годзе). Апроч гэтага ў горадзе існаваў мотабольны клуб «Лунінец», неаднаразова які перамагаў у першынстве Еўропы па даным відзе спорту. У першынстве Беларусі па футболе гулялі футбольныя клубы «Лунінец»^[12] і «Палессе»^[13].

• 
  Лядовы палац
• 
  Плавальны басейн
• 
  Матадром

Славутасці

Касцёл Святога Іосіфа

Свята-Крыжаўзвіжанская царква

• Касцёл Св. Іосіфа (1931).
• Свята-Крыжаўзвіжанская царква (1912—1921).
• Курган Бессмяротнасці (1967)
• Царква ў гонар абраза Божай Маці «Адшуканне загінулых» (2013)

Страчаная спадчына:

• Сінагога.

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Лунінца

• Аляксандр Аляксандравіч Дзічкоўскі (нар. 1946) — беларускі праваслаўны святар, мітрафорны протаіерэй.
• Ніна Васільеўна Дударга (нар. 1964) — беларускі палітык.
• Макс Корж (нар. 1988) — беларускі спявак.
• Мікалай Мінкевіч (1909—1980) — грамадскі дзеяч, лекар.
• Аляксандр Васільевіч Петрушэўскі (1898—1976) — генерал-палкоўнік, Герой Савецкага Саюза (1944).
• Іван Рыгоравіч Рабкавец (нар. 1975) — беларускі палітык.
• Аксана Спрынчан (нар. 1973) — беларуская пісьменніца.
• Веніямін (Тупека) (нар. 1968) — Мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі, Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі (з 2020).
• Ірына Мікалаеўна Хлюстава (нар. 1978) — беларускі лёгкаатлет.
• Яўгеній Георгіевіч Шулакоў (1906—1966) — контр-адмірал (1988).

Ганаровыя грамадзяне

• Іван Лявонцьевіч Раманюк (1974)