Ляхавічы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Ляхавічы (значэнні).

Ля́хавічы^[2] (трансліт.: Liachavičy) — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Ляхавіцкага раёна, на рацэ Ведзьма. За 225 км ад Брэста. Чыгуначная станцыя на лініі Баранавічы — Лунінец. Праз горад праходзіць дарога Брэст — Русінавічы.

Горад Ляхавічы Герб Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Ляхавіцкі Каардынаты 53°02′22″ пн. ш. 26°15′47″ у. д.HGЯO Першая згадка 1572 Вышыня цэнтра 180 ± 1 м Насельніцтва ▼10 537 чал. (1 студзеня 2025)[1] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1633 Паштовыя індэксы 225372 Аўтамабільны код 1 СААТА 1250501000 Афіцыйны сайт liahovichi.brest-region.gov.by/… (руск.) Ляхавічы Ляхавічы

Ляхавічы на Вікісховішчы

Назва

Тапоніма «Ляхавічы» пайшоў ад этноніма «ляхі» (ранейшая назва палякаў).

У наваколлі Ляхавічаў асаблівая канцэнтрацыя тапонімаў, што паходзяць ад этнонімаў: Ятвезь, Лотва, Мазуркі, Русінавічы, Русіны, Жамойдзь, Літоўка, Літва, Дайнякі.

Не адкідваецца і звязак з прозвішчамі Лях або Ляхаў. Увогуле, тапонімы з асновай «ляхі» сустракаюцца на ўсёй тэрыторыі Беларусі^[3].

Назва «ляхаў» звязаная з племем ляхітаў, продкаў цяперашніх палякаў. Паводле іншай, больш экзатычнай версіі, мянушка «лях/ляхі» з’явілася (паводле даследаванняў М. Турыянскага) у VII—IX ст. з міграцыяй у Польшчу яўрэяў з Заходняй Еўропы, разам са словам «ляхем-панем» у гаворцы яўрэяў з Іспаніі.

Гісторыя

Упершыню згадана ў фальсіфікаванай ў XV ст. «Устаўнай грамаце пра заснаванне Тураўскай епіскапіі» ад імя вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Святаславіча як цэнтр воласці^[4][5]. У 1-й палове XVI ст. цэнтр вялікага маёнтка Гаштольдаў, з 1551 гоада вялікага князя Жыгімонта Аўгуста.

З 1572 годзе Ляхавічамі валодалі Я. Хадкевіч і яго нашчадкі, якія з канца XVI ст. пачалі звацца «графамі на Ляхавічах». У канцы XVI ст. тут збудавалі мураваны замак. У XVII ст. Ляхавічы атрымалі статус мястэчка^[6], уваходзілі ў Наваградскі павет. Узімку 1595—1596 гг. казацкія загоны С. Налівайкі і М. Шавулы беспаспяхова штурмавалі фартыфікацыю^[4]. У 1635 г. праз дынастычны шлюб паселішча перайшло да Сапегаў. Станам на 1635 г. тут было 215 дымоў^[4].

У часы Трынаццацігадовай вайны (1654—1667) у 1660 годзе маскоўскі ваявода Хаванскі 6 месяцаў трымаў у аблозе Ляхавіцкі замак, аднак не здолеў яго захапіць. У XVIII ст. мястэчка перайшло ў валоданне Масальскіх. У 1775 годзе сойм Рэчы Паспалітай перавёў Ляхавічы ў дзяржаўны скарб. У 1791 годзе места ўвайшло ў Случарэцкі павет.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Ляхавічы апынуліся ў Расійскай імперыі, дзе з 1795 года сталі цэнтрам воласці Слуцкага павета Мінскай губерні.

Будова лініі Палескіх чыгунак (Сарны — Вільня) у 1880-я гады дала штуршок эканамічнаму развіццю Ляхавічаў. Станам на кан. XIX ст. у мястэчку было 155 двароў, царква, сінагога, 6 яўрэйскіх малітоўных дамоў, школа, бальніца, гаршковы завод, 30 крам, 3 карчмы, 3 кірмашы, праводзіліся штотыднёвыя таргі^[7]. На 1900 — мелася паштовая станцыя, працавала 91 дробнае прамысловае прадпрыемства.

• Даўнія графічныя выявы Ляхавічаў
• 
  «Аблога Ляхавіцкага замка», 1660
• 
  Фартыфікацыя, прарысоўка з плану аблогі
• 
  Сядзіба Касакоўскіх
• 
  Мячэт

У Першую сусветную вайну Ляхавічы знаходзіліся ў прыфрантавой паласе. 18 лютага 1918 мястэчка занялі нямецкія войскі, увосень таго ж года — бальшавікі, 17 красавіка 1919 — польскія войскі, у ліпені 1920 — зноў бальшавікі.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Ляхавічы апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства. 27 чэрвеня 1931 паселішча зноў атрымала статус горад, адначасна да яго далучылі населеныя пункты з аднайменнай гміны — вёску Малая Лотва і чыгуначнаю станцыю Ведзма^[8].

У 1939 Ляхавічы ўвайшлі ў БССР. У Другую сусветную вайну з 24 чэрвеня 1941 да 6 ліпеня 1944 места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

• Места на старых фатаздымках
• 
  Стары касцёл пасля перабудовы ў царкву, знішчаны бальшавікамі ў 1960-я
• 
  Новы касцёл (цяпер паліклініка)
• 
  Новы касцёл, галоўны фасад
• 
  Новы касцёл, інтэр’ер

Клімат

Клімат Ляхавічаў
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Сярэдні максімум, °C	−3,2	−1,7	3,0	11,7	18,6	21,9	22,9	22,4	17,4	11,0	4,0	−0,5	10,6
Сярэдняя тэмпература, °C	−6,2	−4,9	−0,7	6,9	13,0	16,6	17,7	17,1	12,6	7,2	1,6	−3	6,5
Сярэдні мінімум, °C	−9,1	−8,1	−4,4	2,1	7,5	11,3	12,6	11,8	7,9	3,5	−0,7	−5,5	2,4
Норма ападкаў, мм	36	27	34	41	57	84	81	68	57	47	47	42	621
Крыніца: Climate-Data.org

Насельніцтва

Год Колькасць 1897 5 000 1939 5 100 1959 4 500 1995 12 000 Год Колькасць 2006 11 600 2008 11 700 2009 10 997 2016 10 902 [9] Год Колькасць 2017 10 919 [10] 2019 10 701 2020 10 700 [11] 2021 10 607 [12] Год Колькасць 2022 10 584 [13] 2023 10 613 [14] 2024 10 605 [15] 2025 10 537 [1]

Чыгуначная станцыя «Ляхавічы»

Эканоміка

Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай (ДЛГУ «Ляхавіцкі лясгас»), харчовай (ААТ «Ляхавіцкі кансервавы завод», ПГУП «Ляхавіцкі кааппрам», СААТ «Ляхавіцкі малочны завод»), будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, ААТ «Ляхавіцкі льнозавод». Чатыры будаўнічыя арганізацыі. Гасцініца.

Адукацыя і культура

3 сярэднія школы, 4 дзіцячыя дашкольныя ўстановы, 5 культурна-асветніцкіх арганізацый, 12 аб’ектаў гісторыка-культурнага прызначэння. Свята-Крыжаўзвіжанская царква (1992). Ляхавіцкі дзяржаўны аграрны каледж.

Турыстычная інфармацыя

Спыніцца можна ў гарадскай гасцініцы^[16].

Славутасці

• Гістарычная забудова (XIX — пач. XX стст.; фрагменты)
• Касцёл Найсвяцейшага Сэрца Ісуса
• Касцёл Св. Іосіфа (Юзэфа^[17]; 1907)
• Могілкі старыя хрысціянскія, капліцы (XIX ст.)
• Сінагога (XIX ст.)
• Свята-Крыжаўзвіжанская царква (1992)

Страчаная спадчына

• Гаспадарчы двор Тызенгаўзаў-Патоцкіх (XVIII—XX ст.)
• Замак (XV—XVIII стст.)
• Капліца Св. Ганны (XVI—XX ст.)
• Касцёл Св. Войцеха (XV ст.)
• Касцёл Узвышэння Св. Крыжа^[18] (XVII ст.)
• Лецішча Патоцкіх «Рэпіхава» (XIX ст.)
• Мячэць (1815)
• Сінагога «Вялікая» (XVI—XX ст.)
• Сядзіба «Гажэвічы»
• Сядзіба Касакоўскіх (XVIII ст.)
• Сядзіба Бохвіцаў (XVIII ст.)
• Сядзіба Масальскіх (XIX ст.)
• Палац Сапегаў-Ябланоўскіх (XVIII ст.)
• Факторыя «Голдавічы» (XV—XX ст.)

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Ляхавічаў

• Джозеф Бройдзі (1877—1937) — кампазітар і дырыжор
• Фёдар Еўлашоўскі (1546—1616) — вялікалітоўскі грамадскі дзеяч, мемуарыст
• Тадэвуш Рэйтан (1740—1780) — вялікалітоўскі грамадска-палітычны дзеяч
• Станіслаў Рэйтан (1781 — пасля 1865) — грамадска-палітычны і вайсковы дзеяч, пісьменнік
• Аляксандр Іванавіч Багданчук (1905—1976) — грамадска-палітычны дзеяч, рэдактар, мемуарыст
• Іосіф Майсеевіч Эпштэйн (1895—1980) — урач, доктар навук, прафесар
• Сяргей Пясецкі (1901—1964) — пісьменнік
• Уладзімір Уладзіміравіч Майсюк (нар. 1949) — беларускі палітык.

Гл. таксама

• Гарады Брэсцкай вобласці
• Гарады Беларусі