Лістоўніца Гмеліна

Лістоўніца Гмеліна (Lárix gmélinii) — від іглічных дрэў з роду Лістоўніца (Larix) сямейства Хваёвыя (Pinaceae). Найбольш паўночная драўняная парода, якая дасягае 72° 56' з. ш. на Таймыры ў даліне ракі Хатангі. Названая ў гонар Іагана Георга Гмеліна.

Лістоўніца Гмеліна
Лес з лістоўніцы Гмеліна ў раёне ракі Калыма
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Хвойныя Клас:  Хвойныя Парадак:  Хвоі Сямейства:  Хваёвыя Род:  Лістоўніца Від:  Лістоўніца Гмеліна
Міжнародная навуковая назва
Larix gmelinii (Rupr.) Kuzen.
Сінонімы
Гл. тэкст
Ахоўны статус
Выклікаюць найменшыя асцярогі IUCN 2.3 Least Concern : / 42310
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   822572 NCBI   123599 EOL   1061655 GRIN   t:21487 IPNI   77092562-1 TPL   kew-2607679

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя из кнігі Р. Э. Траутфетэра Plantarum imagines et descriptiones florum Rossicam illustrantes, 1844—1846

Маладыя парасткі светлыя, разаватыя або вохрыста-саламяныя, рассеянаваласістыя. Кара ствала чырвоная або шаравата-бурая, тоўстая, з глыбокімі расколінамі ў ніжняй частцы старых ствалоў.

Ігліца ярка-зялёная, даўжынёй 15-30 мм, вузкалінейная, мяккая, на скарочаных уцёках у пучках па 25-40 штук.

Шышкі даўжынёй 15-30 мм, авальныя або яйкападобныя. На дробных шышках 20-25 чашуй ў чатыры рады, на буйных шышках 40-50 чашуй ў шэсць шэрагаў. Насенныя лускі даўжынёй 1-1,2 см, шырынёй 0,8-1 см. Насенне спее ў жніўні-верасні і ў сухое надвор’е масава высыпаецца з расчыніўшыхся шышак, калі насенныя лускі шышак адхіляюцца ад стрыжняў пад вуглом 40-50°.

Распаўсюджванне і экалогія

Зялёная шышка

Мяжы арэала:

• заходняя — умоўная лінія, якая злучае возера Пясіна на Таймыры з возерам Байкал;
• усходняя — амаль супадае з ніжнім цячэннем Лены, затым сыходзіць у паўднёва-ўсходнім напрамку па Алдану і прыкладна ад яго сярэдняга цячэння накіроўваецца на поўдзень да Удскай губы Ахоцкага мора і далей сыходзіць на поўдзень да адгор’ях Малога Хінгана і да мяжы Расіі па Амуры. На поўдні арэал ахоплівае Усходняе Забайкалле.

У спрыяльных умовах дрэвы вырастаюць да 30 м вышыні пры 80 см у дыяметры ствала. На Крайняй Поўначы гэта прыземістае распасцёртае дрэўца.

Лістоўніца Гмеліна — вельмі вынослівае дрэва, прыстасаванае да самых суровых умоў наваколля. У гарах расце да верхніх межаў росту лесу, прымаючы нізкарослую або стланіковую форму. Расце ў паніжаных месцах, на забалочаных і тарфяністых марях, у раёнах неглыбокага залягання вечнай мерзлаты, на камяністых горных схілах.

У цяжкіх умовах вырастання, дзе адсутнічаюць канкуруючыя пароды, звычайна ўтварае чыстыя насаджэнні нізкіх (IV—V) банітэтаў. У спрыяльных умовах расце разам з елкай, хвояй, бярозай і іншымі дрэвамі.

Класіфікацыя

Лістоўнічнік  (руск.) непадалёку ад сяла Гайтэр  (руск.).

Таксанамія

Від Лістоўніца Гмеліна ўваходзіць у род Літоўніца (Larix) сямейства Хваёвыя (Pinaceae) парадку Pinales^[1].

яшчэ 6 сямействаў

яшчэ 11 відаў

порядок Pinales

род Лістоўніца

отдел Хвойныя

сямейства Хваёвыя

від Лістоўніца Гмеліна

яшчэ тры вымерлых парадкі

яшчэ 10 родаў

Разнавіднасці

У межах віду вылучаюць некалькі разнавіднасцяў^[1]:

• Larix gmelinii var. gmelinii — расце на большай частцы арэалу віду, ад Енісея да Камчаткі

[syn. Abies gmelinii Rupr. basionym]

[syn. Abies kamtschatica Rupr.]

[syn. Larix amurensis hort. ex Beissn., nom. inval.]

[syn. Larix cajanderi Mayr]

[syn. Larix dahurica Turcz. ex Trautv. — Лістоўніца даурская]^[2]

[syn. Larix kamtschatica (Rupr.) Carrière]

• Larix gmelinii var. japonica (Maxim. ex Regel) Pilg. — расце на Сахаліне і Курыльскіх астравах

[syn. Larix kurilensis Mayr]

[syn. Larix dahurica var. japonica Maxim. ex Regelbasionym]

• Larix gmelinii var. olgensis (A.Henry) Ostenf. & Syrach — расце ў Прымор’і, на поўначы Карэйскага паўвострава і ў кітайскіх правінцыях Гірын і Ляанін

[syn. Larix koreana Nakai, nom. nud.]

[syn. Larix olgensis A.Henry basionym]

• Larix gmelinii var. principis-rupprechtii (Mayr) Pilg. — расце ў кітайскіх правінцыях Хэбэй, Хэнань і Шаньсі;

[syn. Larix principis-rupprechtii Mayr basionym]

[syn. Larix dahurica var. principis-rupprechtii (Mayr) Rehder & E.H.Wilson]

Зноскі

1. Паводле сайта GRIN (гл. картку расліны).
2. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 72. — 160 с. — 2 350 экз.