Малішаў

Ма́лішаў^[1] (трансліт.: Mališaŭ, руск.: Малишев) — былая вёска ў Хойніцкім раёне Гомельскай вобласці. 31 снежня 2009 года ўвайшла ў склад горада Хойнікі, да гэтага знаходзілася ў раённым падпарадкаванні^[2].

Вёска Малішаў Краіна Беларусь Вобласць Гомельская Раён Хойніцкі Каардынаты 51°53′03″ пн. ш. 30°00′24″ у. д.HGЯO Першая згадка 1600 Насельніцтва ▼370 чал. (2009) СААТА 3254700021 Малішаў Малішаў

Гісторыя

Карона Каралеўства Польскага

У пісьмовых крыніцах Малішаў ці не ўпершыню згаданы ў 1600 годзе як сяло ў Астраглядаўскім маёнтку паноў Харлінскіх; месціўся ў Кіеўскім ваяводстве Каралеўства Польскага. 26 чэрвеня 1600 года sioło Maleszow адпісанае падкаморым кіеўскім Шчасным Харлінскім сыну Мікалаю. 12 чэрвеня 1618 года пан Мікалай Харлінскі паклікаў у суд панства Гальшку з Гулевічаў і Міхала Лозкаў за тое што іх падданыя з маёнтку Загалле адабралі валоў у яго падданых з Паселічаў, Карчовага, Малішава, Хвойнікаў і інш., ды ўвялі іх да добраў Рожава. 7 чэрвеня 1623 года удава Гальшка Харлінская судзілася з панамі Станіславам, Юрыем і іншымі Харлінскімі, родзічамі мужа Мікалая, за гвалтоўны наезд на замак і вёску Астраглядавічы, мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёскі Хойнікі, Стралічаў, Паселічы, Малішаў (яшчэ названыя 18 паселішчаў, акрамя «іnszych (беларусізм?) wsiów i przysiołków»)^[3]. У 1627 годзе пані Гальшка (Гелена) Харлінская склала тэстамент, паводле якога добра Астраглядавічы пераходзілі да ваяводзіча смаленскага Мікалая Абрагамовіча (Абрамовіча)^[4], жанатага з яе дачкой Евай. У 1628 годзе Мікалай Абрагамовіч з двух дымоў вёскі Малешаў мусіў плаціць па тры злотыя^[5]. У дакументах 1631 года Малішаў згаданы ў пераліку паселішчаў Астраглядаўскага маёнтку, часткі якога Шчасны (малодшы) і Самуэль Харлінскія ўрэшце згадзіліся саступіць за плату п. М. Абрамовічу і п. Лукашу Мадлішэўскаму^[6].

Магчыма, жыхары вёскі былі ў ліку тых 77 дымоў (×6 — каля 462 чалавек) Хойніцкага (раней Астраглядаўскага) маёнтку князя Канстанціна Яна Шуйскага, якія паводле звестак на восень 1686 года з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў, адыйшлі ў больш спакойныя мясціны. У інвентары 1698 года маёнтку князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага, Малішаў, а таксама Гарошкаў, Карчовае ды неіснуючыя сёння Мікалаеўка і Клешчаўка пазначаныя як запусцелыя (wsi puste)^[7]. Няма ніякіх звестак пра вёску ў рэвізіі 1716 і ў інвентары 1721 года, калі ад пасэсара ксяндза-біскупа Юзафата Парышэвіча, пробашча астраглядаўскага, абцяжараныя даўгамі добра Хойнікі перайшлі да князя Мікалая Шуйскага, старэйшага сына папярэдняга дзедзіча. Адсутнічае інфармацыя ў тарыфах падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 і 1754 гадоў. Хойнікамі тады валодалі малодшы сын князь Ігнацы Шуйскі, потым яго ўдава княгіня Людвіка (з роду Збароўскіх) з новым мужам панам Юзафам Быстрым, старостам ліноўскім. У яўрэйскім перапісе 1784 года нарэшце засведчана пражыванне ў Малішаве пяці głow żydowskich, што належалі да Хойніцкага кагала^[8].

Расійская імперыя

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Малішаў апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе адноўленага Рэчыцкага павета Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года Мінскай губерні Расійскай імперыі^[9]. Паводле рэвізіі 1795 года тут было 15 двароў, у якіх жылі людзі прыгоннага стану, 44 мужчыны і 50 жанчын. Прозвішчы — Дрозд, Каток, Бандарэнка, Шматко, Турчын, Канопчанка, Баран, Ліцвінка. Побач, акрамя таго, у 10 дварах пражывалі 41 мужчына і 42 жанчыны з ліку людзей, пакуль што (за выключэннем беззямельных шляхцічаў Цішкевічаў), асабіста вольных. Прозвішчы — Зубко (Зубок), Тышкоўскі (Цішкоўскі), ізноў жа Турчын, Тышкевіч (Цішкевіч), Сітнік^[10]. У наступным 1796 годзе Малішаў згаданы сярод уладанняў пана Людвіка^[A] Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя Луізе (з князёў Шуйскіх) Прозаравай, спадчыннай іх уладальніцы^[11].

Малішаў на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.

2 лютага 1807 года фальварак Паселічы з вёскамі Паселічы і Малішаў аддадзены ў пажыццёвую арэнду пані Караліне Крушэўскай за штогадовую выплату 9 800 польскіх злотых пры ўмове, што ў выпадку смерці пані Людвікі Прозар тая арэнда будзе спынена^[12]. Паводле інвентара 1844 года, Малішаў — у складзе маёнтка Хойнікі пана Уладзіслава, сына Караля, Прозара. У спісе незацверджанай у правах расійскага дваранства шляхты названыя сямействы Мікалая, сына Сымона, Базыля, сына Рыгора, Яна, сына Уладзіслава, Яна, сына Казіміра, Цішкевічаў (агулам 38 чалавек), жыхароў Малішава^[13]. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] : 1857 г.» засведчана, што 51 жыхар абодвух полаў з вёскі Малішаў быў прыхаджанінам Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы, 57 малішоўцаў-мужчын і 58 жанчын з'яўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі^[14].

У парэформенны перыяд вёска належала да Хойніцкай воласці. На пачатак 1870 года налічвалася 102 мужчынскія душы сялян-уласнікаў, прыпісаных да Малішаўскага сельскага таварыства, трое аднадворцаў (Цішкевічы), прыпісаных да воласці^[15]. Паводле звестак на 1876 і 1879 гады, Малішаў заставаўся ў прыходзе Хойніцкай царквы^[16]. Згодна з перапісам 1897 года тут было 69 двароў і 454 жыхары. На 1909 год у Малішаве 88 двароў з 610 жыхарамі^[17].

Найноўшы час

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання Брэсцкага мірнага дагавора з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Малішаў у складзе Хойніцкай воласці, аднак, апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»^[18].

1 студзеня 1919 згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі Хойніцкая воласць увайшла ў склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, аднак 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да РСФСР. Згодна з дакументам «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 15 красавіка 1921 года ў Малішаве працавалі дзве школы першай ступені (г. зн. пачатковыя): у адной, агульнай, — 109 вучняў, у другой, польскай, — 25 вучняў^[19].

З 8 снежня 1926 года да 30 снежня 1927 года вёска — цэнтр Малешаўскага сельсавета Хойніцкага раёна Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 года Гомельскай акруг БССР. 30 снежня 1927 года сельсавет скасаваны, а тэрыторыя далучана да Валоцкага сельсавета. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Красный Рассветовец», працавалі вятрак і кузьня. У 1939 годзе ў вёску пераселеныя жыхары пасёлка Новы Пуць. 71 жыхар загінуў на франтах Вялікай Айчыннай вайны. Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы 936 жыхароў, у складзе Хойніцкага пассавета і калгаса імя М. І. Калініна (цэнтр — вёска Валокі). Існавалі клуб, бібліятэка, фельчарска-акушэрскі пункт, аддзяленне сувязі.

Вядомыя асобы

• Аляксандр Максімавіч Зелянкоўскі (1921—1997) — заснавальнік і першы дырэктар Хойніцкага раённага краязнаўчага музея^[20].
• Мікалай Мікалаевіч Шкут (нар. 1944) — беларускі этнограф, мастак-жывапісец.

Заўвагі

1. Так, бывала, скарыстоўваючы імя жонкі Людвікі, падпісваўся абозны Караль, каб браць удзел у справах павета альбо вырашаць маёнтковыя праблемы. Гэта былі яе добра, на яго тады яшчэ не запісаныя.