Марыя Мацвееўна Ямант

Мары́я Я́мант (польск.: Maria Jamontt; 1842, Вільня — 3 верасня 1908, Варшава) — удзельніца паўстання 1863—1864 гадоў, нарачоная Канстанціна Каліноўскага. Сястра Юзафа Яманта і Людвікі Ямант.

Марыя Ямант
Марыя Дмахоўская з Ямантаў
Нараджэнне	1842 Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Смерць	3 верасня 1908(1908-09-03) МТК Будапешт, Аўстра-Венгрыя
Месца пахавання	Старыя Павонзкі
Род	Яманты
Бацька	Тадэвуш Ямант
Маці	Схаластыка з Макрыцкіх[d]
Муж	Войцех Дмахоўскі
Веравызнанне	рымска-каталічка
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Ямант.

Сям'я Ямантаў. Паміж бацькамі стаяць Марыя (злева) і Алена. Фотаздымак зроблены ў час знаходжання ў сібірскай ссылцы.

Біяграфія

Нарадзілася ў Вільні ў сям'і надворнага саветніка Тадэвуша Яманта і Схаластыкі з Макрыцкіх. Марыя мела чатырох братоў (сярод іх Юзаф Ямант — паплечнік К. Каліноўскага) і трох сясцёр (Людвіка, Алена, Схаластыка). Тадэвуш Ямант меў вышэйшую юрыдычную адукацыю і дзяржаўны чын надворнага саветніка. Узначальваў адміністрацыю маёнткаў князя Пятра Сайн-Вітгенштайна^[1].

Атрымала добрае хатняе выхаванне, закончыла прыватны пансіён, валодала некалькімі мовамі, мела глыбокія веды ў галіне гісторыі і літаратуры^[1]. Уваходзіла ў нелегальны Жаночы камітэт у Вільні^[2]. Вучылася ў вядомага педагога Аляксандра Здановіча.

У 1861 годзе праз брата Юзафа Яманта ў Вільні адбылося яе знаёмства з кіраўніком нацыянальнага паўстання Канстанцінам Каліноўскім^[1]. На рубяжы 1861—1862 гг. адбыліся іх заручыны^[3]. Пазней К. Каліноўскі напіша ёй з-пад варты славуты верш «Марыська чарнабрэва, галубка мая».

З чэрвеня 1863 года на кватэры Ямантаў у доме Шышкіна на Вялікай вуліцы^[4] ў Вільні знаходзілася адна з галоўных канспіратыўных явак Канстанціна Каліноўскага^[1] і нелегальная друкарня^[5], дзе абавязкі сакратара выконваў яе брат — Юзаф Ямант.

Напачатку 1864 года Марыя была арыштавана, зняволеная ў былым віленскім кляштары місіянераў, пасля чаго сасланая разам з роднымі ў Табольск.

Каля 1874 г. вярнулася з Сібіры і пасялілася ў Варшаве, дзе на схіле жыцця пабралася шлюбам з былым паўстанцам Войцехам Дмахоўскім, сынам Казіміра Юстынавіча і пляменнікам вядомага мастака і ўдзельніка нацыянальна-вызваленчага руху Генрыха Дмахоўскага^[6]. Пахаваная на Паванзкоўскіх могілках у Варшаве.

Цікавыя факты

• Дзякуючы Ядвізе Макрыцкай, цётцы Марыі Ямант, Каліноўскаму ўдалося перадаць на волю «Лісты з-пад шыбеніцы».
• Шырокай грамадскасці месца пахавання Марыі Ямант доўгі час заставалася невядомым, яно было адшукана арганізацыяй «Беларуская Нацыянальная Памяць» 6 лютага 2008 года.

Зноскі

1. Вячаслаў Шалькевіч «Марыська чарнаброва, галубка мая...» Невядомыя старонкі з жыцця Кастуся Каліноўскага // Роднае слова. — Мн.: 1994. — № 3. — С. 70.
2. Вячаслаў Шалькевіч «Марыська чарнаброва, галубка мая...» Невядомыя старонкі з жыцця Кастуся Каліноўскага // Роднае слова. — Мн.: 1994. — № 3. — С. 73.
3. Вячаслаў Шалькевіч «Марыська чарнаброва, галубка мая...» Невядомыя старонкі з жыцця Кастуся Каліноўскага // Роднае слова. — Мн.: 1994. — № 3. — С. 71.
4. Вячаслаў Шалькевіч «Марыська чарнаброва, галубка мая...» Невядомыя старонкі з жыцця Кастуся Каліноўскага // Роднае слова. — Мн.: 1994. — № 4. — С. 68.
5. Леанід Маракоў. Радзевіч [Ямант] Людовіка // Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. 1794-1991.. — Мн, 2003. — Т. II. — ISBN 985-6374-04-9.
6. Вячаслаў Шалькевіч «Марыська чарнаброва, галубка мая…» Невядомыя старонкі з жыцця Кастуся Каліноўскага // Роднае слова. — Мн.: 1994. — № 4. — С. 75.