Растаропша плямістая

Растаропша плямістая^[1], Калючкі^[2] (Silybum marianum) — від травяністых раслін з роду Растаропша (Silybum) сямейства Астравыя (Asteraceae).

Растаропша плямістая
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Гваздзікакветныя Сямейства:  Гваздзіковыя Падсямейства:  Caryophylloideae Трыба:  Sileneae Род:  Смалёўка Від:  Растаропша плямістая
Міжнародная навуковая назва
Silene marianum
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   38413 NCBI   92921 EOL   509366 IPNI   91418-3 TPL   gcc-114114

Распаўсюджанне і асяроддзе пражывання

Распаўсюджаная ў цэнтральнай і паўднёвай паласе еўрапейскай часткі СНД, на Каўказе, у паўднёвай частцы Заходняй Сібіры, у Сярэдняй Азіі, у Заходняй Еўропе, Малой Азіі, Паўночнай Афрыцы і паўднёвай частцы Аўстраліі. Ва Украіне расце як пустазелле на палях, уздоўж дарог, на пустках, сметніках і сухіх месцах.

Хімічны склад

Асноўныя біялагічна актыўныя злучэнні растаропшы плямістай — флавалігнаны^[3]. Гэта прыродныя фенолы, якія складаюцца з флаваноіднай часткі і астатку лігнану. Экстрагаваныя з расліны флавалігнаны маюць назву сілімарын. Акрамя флавалігнанаў у ім прысутнічаюць 20-35 % тлустых кіслот (60 % ліналенавай, 30 % алеінавай, 9 % пальміцінавай кіслаты) і флаваноід таксіфалін. У складзе сілімарына прысутнічае мноства блізкароднасных флавалігнанаў — сілібін A, сілібін B, ізасілібін A, ізасілібін B, сілікрысцін, ізасілікрысцін, сілідзіянін, сіландрын, сілігермін, сілімон і інш. Калі гэтую сумесь яшчэ далей раздзяляць, то атрымоўваецца амаль чысты сілібін або сілібінін. За асноўную антыаксідантную актыўнасць растаропшы адказвае не першы па долі ў агульным аб’ёме флавалігнан, а другі — сілікрысцін^[4]. Ён ёсць у сілімарыне, але адсутнічае ў ачышчаных экстрактах, дзе толькі сілібін і сілібінін.

Практычнае выкарыстанне

Часта культывуецца на гародах як дэкаратыўная і лекавая расліна.

Даследаванні паказваюць яе пазітыўны ўплыў на людзей з гепатытам і цырозам печані. Абараняе клеткі печані ад пашкоджанняў і пранікнення таксічных рэчываў, выводзіць ўжо наяўныя таксіны, стымулюе выпрацоўку пратэіна і актывізуе працу ДНК і РНК. Парашок растаропшы дадаюць да ежы, або ўжываюць у выглядзе гарбаты^[5] З растаропшы вырабляюць папулярны лекавы сродак «карсіл».^[6]

З растаропшы робяць алей.^[7]

Фатаграфіі

• 
• 
• 
• 
• 
  Алей з растаропшы

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 122. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
3. Сергей Бесараб phyto_notes. Расторопша // Патрэон — patreon.com, 15 студзеня 2021, 20:13
4. Biedermann D. Silychristin: Skeletal Alterations and Biological Activities // J Nat Prod/2016. — 79(12):3086-3092, doi: 10.1021/acs.jnatprod.6b00750
5. Розторопші плоди(нявызн.). Праверана 27 студзеня 2019.
6. Карсил - інструкція для застосування, ціна в аптеках | Tabletki.ua (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 сакавіка 2021. Праверана 15 сакавіка 2019.
7. Олія розторопші: користь і шкода, як приймати (руск.)  (нявызн.) ?. Праверана 13 сакавіка 2019.